„Monika Świerkosz” – książki

Pomysłodawczynie Konstelacji krytycznych odwołują się do tradycji Benjaminowskiej, wyszukując kontynuacje, przejęcia i modernizacje tej epistemologiczej metafory. Założenia teoretyczne są tu bardzo istotne, albowiem tytułowe pojęcie istnieje w postaci rozproszonej lub bywało używane intuicyjnie w humanistyce. Choć założona we wstępie metodologiczna rewolucja korzysta miejscami z dość klasycznego sposobu porządkowania, mieszczącego się w historii recepcji, analizie pola i komunikacji, a nawet w dziejach arcydzieł, idei i postaci, to wprowadza wiele nowych wątków, poza samym założeniem konstelacyjności. Staje się „inną historią kultury”, a także zatrzymuje uwagę na samej krytyce, o której w ostatnich latach rozmawiamy głównie w poetyce kryzysu, udowadniając, iż zapaść jest jednym jeszcze mitem dyskursywnym. – prof. dr hab. Inga Iwasiów Obydwa tomy Konstelacji krytycznych – zbiór rozpraw i antologia – wzajemnie się oświetlają, są sobie potrzebne. Autorki i autorzy artykułów w tomie Teorie i praktyki zasadniczo odwołują się do wypowiedzi krytycznych z antologii, będących bazą dla układanych konstelacji. To świetne rozwiązanie praktyczne, mające m.in. zalety dydaktyczne w ramach edukacji uniwersyteckiej: o strategiach i dyskursach krytyki literackiej XX i XXI wieku ciekawie i kompetentnie powiadamiają autorzy szesnastu artykułów zgromadzonych w tomie pierwszym, ale też w owych strategiach i dyskursach dobrze orientują teksty zgromadzone w szesnastu blokach (tom drugi), które przecież mogą być przedmiotem osobnych lektur i podstawą „autonomicznych” studiów czy dociekań. – dr hab. prof. UŚ Dariusz Nowacki

W przypadku pisarstwa Marii Dąbrowskiej lekturowa formuła rozczytywania wydaje nam się bardziej adekwatna niż zadomowiona już na gruncie polskich studiów kobiecych interpretacyjna formuła rozbierania. Nie tylko dlatego, że zarówno osobowość pisarska, jak i sama twórczość autorki Nocy i dni z trudem mieści się w kulturowych granicach wyznaczanych literaturze kobiecej, stanowiąc wyzwanie dla lektury feministycznej, koncentrującej się często na płciowo-cielesnej problematyce „gorsetu”. Ale również dlatego, że o ile interpretacyjna procedura rozbierania zakłada raczej zaglądanie pod podszewkę tekstu, zdzieranie kolejnych warstw znaczeń, odkrywanie ukrytych sensów, o tyle rozczytywanie stara się wychodzić poza opozycję powierzchni i głębi. Nie szuka ono tego, co w tekście zostało symptomatycznie ominięte lub stłumione, lecz wsłuchuje się uważnie w to, co w tekście zostało wypowiedziane. To właśnie takiej lektury domaga się dziś wielowątkowa twórczość Dąbrowskiej. Jednak niezależnie od tego, według jakiego klucza czytelnicy zechcą przeczytać tę książkę, istotne dla nas jest to, żeby pokazywała ona zarówno możliwości, jak i ograniczenia projektu pisarskiego Marii Dąbrowskiej, jej pełen rys i pęknięć, arcyciekawy wizerunek.

W niniejszej książce autorzy mieli zamiar pokazać, jak bardzo polska krytyka feministyczna jest "uparcie wielowątkowa, wątpiąca, mająca świadomość umowności i zmienności swoich politycznych celów. Pełna pasji, zaskakująca i nieprzewidywalna, bogata intelektualnie. Niemęcząca (czytelniczek i czytelników) i nieumęczająca (literatury), porzucająca stereotypy, niedzieląca świata na kobiety i mężczyzn, burząca granice i niezasłaniająca się jedyną prawdą czyjegoś osobistego doświadczenia jako alibi... [...] Mamy nadzieję, że Czytelniczki i Czytelnicy tej książki odnajdą w zebranych tu głosach właśnie taki złożony obraz polskiej krytyki feministycznej, która nie wyczerpała swoich możliwości i która wciąż chce się spierać i dyskutować o tym, co jest nam bliskie - o literaturze i jej bohaterach oraz bohaterkach. Monika Świerkosz Tom pod redakcją Moniki Świerkosz jest w pełni udaną próbą podsumowania dwudziestu lat rozwoju polskiej krytyki feministycznej i badań genderowych. Książka zawiera lektury krytyczne i osobiste, zgodnie z zapowiedzią "sporne", to znaczy konkurencyjne wobec przeszłości i poszukujące miejsca dla twórczości wielu autorów i przede wszystkim autorek, które nie doczekały się dostatecznie dociekliwych analiz wykorzystujących nowoczesną metodologię feministyczną. Zastosowane procedury naukowe są wielowątkowe, heterogeniczne i przydatne w całościowej refleksji współczesnego literaturoznawstwa. W szkicach pojawiają się różne punkty widzenia, a perspektywa badawcza łączy się z problematyką konfliktów kulturowych i społeczno-politycznych. prof. Monika Rudaś-Grodzka