Hanna Szumańska-Gross. Wiersze i inne fragmenty

Paweł Dunin-Wąsowicz opowiada o ważnych dla niego książkach. O detektywistycznych powieściach, które poznał w dzieciństwie i dziwactwach wyszperanych w antykwariatach. Także o tym, jak wydał pierwsze książki Doroty Masłowskiej i Jakuba Żulczyka i jak nie wydał innych bestsellerów.

„Kler” - najgłośniejszy polski film ostatnich lat! Najbardziej kasowa polska produkcja od 1989 roku, którą w kinach obejrzało ponad 5 milionów widzów. Dzieło, które wywołało olbrzymie kontrowersje, wzbudziło wielkie dyskusje i wstrząsnęło opinią publiczną w Polsce i na świecie. Obraz, który okrzyknięto najważniejszym filmem trzydziestolecia. „Kler” – najnowszy film Wojtka Smarzowskiego, twórcy wielokrotnie nagradzanych dzieł: „Wołyń”, „Pod Mocnym Aniołem”, „Drogówka”, „Róża”, „Dom zły” i „Wesele” – to obraz kościoła katolickiego jako instytucji oglądanej od strony zakrystii, rzucający światło na tematy niewygodne, trudne, często przemilczane, ale też poruszające. Wszystko to ukazane zostało przez pryzmat losów tr�...

Niebieska Walizka, debiutancka powieść Marianne Wheelaghan, opublikowana została pod koniec 2010 roku i natychmiast stała się bestsellerem na brytyjskim rynku wydawniczym. Fabuła opiera się na pamiętnikach jej matki, Antonii, które znalazła przypadkowo po jej śmierci. Opowiada o latach dzieciństwa i młodości matki spędzonych na Śląsku (we Wrocławiu i Wleniu) w okresie rodzenia się, triumfu i ostatecznego upadku ideologii nazistowskiej w Niemczech. Dalsze losy Antonii opisane zostały w powieści The Brown Paper Parcel, Marianne zapowiada kontynuację tej historii, która w finalnej wersji ma być trylogią. Marianne Wheelaghan pochodzi z Edynburga, jednak opuściła dom rodzinny w wieku siedemnastu lat, by mieszkać w Anglii, Hiszpanii, Niemczech, Papui Nowej Gwinei, Fid...

Dziennik 1939-1944 Stanisława Srokowskiego to zapiski przedwojennego wojewody, człowieka dobrze zorientowanego w sprawach państwa, czerpiącego informacje zarówno z własnych obserwacji, jak i ze źródeł, których nie ujawnił. Spostrzeżenia Srokowskiego, pisane tonem pozbawionym egzaltacji, przełamują potoczne wyobrażenia o okupacji niemieckiej w okręgu podwarszawskim, a często, zwłaszcza w opisie postaw społecznych, szokują. Srokowski, mieszkając na legionowskim Bukowcu, opisuje przede wszystkim życie okupacyjne Legionowa. Poznajemy ceny produktów, nastroje mieszkańców, wreszcie to, o czym mówi tak zwana ulica. Są też kontrowersyjne sprawy obyczajowe, nie zawsze możliwe do zweryfikowania. Nie wszystko okazywało się prawdą, a niektóre przytoczone opinie można...

„Na przestrzeni dwudziestu lat moje życie było związane z Tłomackiem 13. Z tego powodu pozwalam sobie pisać o siedzibie Żydowskiego Związku Literatów i Dziennikarzy. Przeżyłem tam wiele radości i niemało goryczy. Bywało, że wściekałem się na Budę, ale teraz nie biorę tego pod uwagę. Teraz pragnę tylko jednego: wywołać z niebytu osoby, które przewinęły się przez Tłomackie 13. [...] Przelanie wspomnień na papier wymaga mocnego skupienia. Silnej koncentracji umysłu. Trzeba wywołać z głębi pamięci postacie, osoby i środowiska, w którym te osoby się obracały. Należy też mocno wytężyć słuch, żeby wyłowić głosy tych osób. Kiedy to czynię, ciarki przechodzą mi po plecach. Rwą się myśli. Nie ma ich. Nie ma już tych ludzi, nie ma tych domów,...

Sierpień Aldony Kopkiewicz to – nieproporcjonalnie szczupły do złożoności pojawiających się tam znaczeń – zapis asysty przy umieraniu ojca. Kopkiewicz ani zbytnio nie metaforyzuje języka swojej historii, ani nie ucieka się do naturalizmów; wydaje się całkowicie odporna na przyciąganie konwencji melancholijno-żałobnej. Pozwala raczej w pełni wybrzmieć dyskretnie zarysowanym obrazom, prostym konstrukcjom, elementarnym frazom. Autorka zawiązuje z nami pakt autobiograficzny, ale idzie też zupełnie sama meandrami halucynacji, mirażu i baśni. Warto podkreślić, że swoją prostą, a zarazem sugestywną frazą Kopkiewicz ustala w jakimś sensie (ponownie) brzegowe warunki języka. Jej Sierpień to reset skonwencjonalizowanego pisania o śmierci w polskiej poezji, wyrwa...

Kompendium wiedzy o Żoliborzu w literaturze pięknej, uwzględniające blisko 400 utworów – powieści, opowiadań, wierszy, piosenek, nowel graficznych – od czasów Powązek Czartoryskiej opiewanych przez Trembeckiego, Krasickiego i Niemcewicza po autorów współczesnych jak Jakub Żulczyk, Dorota Masłowska, Antoni Libera czy Zbigniew Mentzel. Materiał podzielony jest na trzy części w porządku historycznym, topograficznym (26 wyróżnionych obiektów) i gatunkowym. W tej ostatniej części książka zawiera m.in. mapę z miejscami zbrodni w powieściach kryminalnych rozgrywających się w dzielnicy.

Brawurowa historia polskiej arystokratki, jednej z najlepszych agentek alianckich w czasie II wojny światowej. Spisane przez Klementynę Mańkowską w latach osiemdziesiątych sensacyjne wspomnienia poznali najpierw czytelnicy we Francji i Niemczech, zanim w 2003 roku po raz pierwszy ukazały się w Polsce w bardzo ograniczonym nakładzie. Nowe wydanie Mojej misji wojennej zawiera wstęp syna autorki, Krzysztofa Mańkowskiego, napisany specjalnie do tej edycji, oraz wiele zdjęć z rodzinnego archiwum. Hrabina Klementyna Mańkowska była spokrewniona z najznamienitszymi polskimi rodami. Wyrzucona przez Niemców w grudniu 1939 roku z pałacu w Winnogórze, uciekła z dziećmi z transportu i trafiła do Warszawy. Tam wstąpiła do wciąż jeszcze owianej aurą tajemnicy organizacji Muszkiet...

„Nowe Książki” to pismo krytyki literackiej i naukowej ukazujące się do 1949 roku. Adresowane jest do środowisk akademickich, literackich, bibliotekarzy oraz czytelników, wydawców, księgarzy – mówiąc najogólniej: do wszystkich miłośników książek. W każdym numerze blisko 100 recenzji i not pisanych przez uznanych krytyków i naukowców. Fikcja, reportaż, książki popularno-naukowe. Literaturoznawstwo, sztuka, psychologia/psychoterapia, historia kultury, historia idei, historia, prawo, filozofia. Rozmowy z pisarzami, uczonymi, tłumaczami. Co jeszcze? Korespondencje zagraniczne, felietony oraz kronika wydarzeń literackich i księgarskich. Przez ponad sześć dziesięcioleci na łamach pisma publikowali i publikują autorzy wywodzący się ze środowisk akademickich,...

Autorka, uznana norweska dokumentalistka, rekonstruuje losy swojej babci Fridy – Żydówki, prostytutki, która przeszła przez obozy Auschwitz i Ravensbrück. Przed wojną oddała do adopcji syna, który trafił jako dziecko z paszportem nansenowskim do Norwegii. Został później uznanym psychiatrą, stąd dalsza norweska historia rodziny. Po raz pierwszy Frida została zarejestrowana w kronikach policyjnych wiosną 1931, podejrzana o szpiegostwo. W swojej książce Nina F. Grünfeld odtwarza historię babci na podstawie odnalezionych w archiwach protokołów przesłuchań i akt sądowych, z których wyłania się tragiczny los samotnej młodej Żydówki na tle wojennej historii Europy: rozpadających się granic, szalejącego nazizmu, Holokaustu. Drugą bohaterką książki jest sa...

Inżynier Stefan Gajda, wynalazca wyjątkowo skutecznej farby antykorozyjnej wraca z konferencji naukowej z Paryża. Wygląda na to, że wiele firm jest zainteresowanych pozyskaniem licencji na jej wykorzystanie i nie wszystkie działają uczciwie. Włamanie do domu inżyniera okazało się tylko preludium dziwnych i niebezpiecznych wydarzeń. Aby odpocząć od wszystkich kłopotów, inżynier wraz z narzeczoną planują wyjazd nad jezioro. Tymczasem zespół kapitana Żbika prowadzi śledztwo w sprawie włamania, starając się jednocześnie w dyskretny sposób chronić naukowca.

Z wielką radością oddaję w ręce Czytelników pełen zbiór moich prac, zarówno książek, jak i artykułów, poświęconych tematyce stosunków polsko-żydowskich. Zacząłem pisać na ten temat trzydzieści lat temu. Pierwodruk eseju "Ten jest z Ojczyzny mojej"..., ale go nie lubię ukazał się w 1987 roku w emigracyjnym kwartalniku "Aneks". Potem napisałem jeszcze kilka artykułów na te tematy, wydałem niewielką książkę Upiorna dekada w 1997 roku, ale dopiero od publikacji Sąsiadów w roku 2000 moja twórczość stała się istotnym punktem odniesienia w dyskusji o II wojnie światowej i relacjach polsko-żydowskich w tym okresie. Wszelako, choć moje nazwisko znajduje się w medialnym obiegu, ilekroć mowa o tych sprawach - a okazuje się, że jest to tematyka, która ci�...

?] wybory z 1939 roku były ogromnie ważnym doświadczeniem historycznym, transformującym świadomość i samopoczucie ludności zamieszkującej Kresy. Na ich wyniki rząd radziecki powoływał się przyłączając olbrzymie obszary państwa polskiego do ZSRR. Po wojnie ten stan rzeczy został potwierdzony przez układy międzynarodowe (pomijając drobne korekty granic). I choć Związek Radziecki z czasem przestał istnieć, to ani Lwów ani Wilno ? ani przeszło 100 000 kilometrów kwadratowych bardzo malowniczych krajobrazów ? już nie wróciło do Polski. Wydarzenie to, osiemdziesiąt lat temu wywarło ogromne wrażenie, zasadniczo zmieniło życiorysy wielu milionów ludzi i stało się po zwycięstwie nad Niemcami hitlerowskimi przedmiotem negocjacji najpotężniejszych wówczas m...

W naszych kochanych lasach było jeszcze cicho i chronione przez Rząd Polski łosie może się czuły jak zawsze beztrosko jak i my przedtym, nie wiedząc, że człowiek zły z pomocą bezdusznej maszyny, gotuje zgubę nam i im zarazem – Antonina Lachowicz, gospodyni domowa z leśniczówki Łykoszyn w powiecie Kosów Poleski. Kim byli sowieccy urzędnicy, którym przypadło zadanie administrowania okupowanymi w latach 1939-1941 ziemiami Rzeczypospolitej? Skąd się wzięli i w jaki sposób zabrali się do roboty? Komu spośród miejscowych proponowali współpracę i na jakich warunkach? I co z tego wyszło? Ruling serfs [sprawujący władzę niewolnicy] absolutni władcy w stosunku do podległych im pracowników i zarazem ludzie całkowicie bezbronni wobec stojących wyżej w hierarc...

Wywiad rzeka z jednym z najbardziej kontrowersyjnych współczesnych historyków i socjologów. Jan Tomasz Gross wzbudza często silne negatywne emocje, wykazuje bowiem, że Polacy w czasie drugiej wojny światowej mieli też udział w mordowaniu Żydów. W rozmowie z Aleksandrą Pawlicką Gross po raz pierwszy porusza wątki osobiste i opowiada m.in. o historii rodziny.

Ostatnie miesiące życia Żydów na Kresach tuż przed rozpoczęciem działania strasznej machiny zagłady. Jak wyglądały? Jaki stosunek miała do nich miejscowa ludność, sama przygnieciona brzemieniem okupacji sowieckiej? Jan Tomasz Gross w książce Opowieści Kresowe 1939–1941. Żydzi i Sowieci sięga do źródeł, by przyjrzeć się tamtym czasom i ukazać obraz postaw Polaków wobec Żydów, który nie zawsze daje powody do dumy. Książka jest powrotem do czasów, w których tereny kresowe były już okupowane przez Sowietów, ale III Rzesza dopiero szykowała się do „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”. Właśnie w tym miejscu Holocaust znalazł swój początek. Czy polska ludność była jedynie biernym obserwatorem zbrodniczych działań okupantów, czy w je...

Pozwolę sobie zasugerować, że wyniki PiS-u przy urnie wyborczej zależą w równej mierze (a może nawet i bardziej) nie od tego, co PiS robi, tylko od tego, czym PiS jest. I zamiast traktować pisowski sukces jako część składową fali populizmu, która zalewa Europę, zauważmy, że PiS – odwołując się do kategorii politycznych umocowanych w polskiej tradycji – jest współczesną emanacją Narodowej Demokracji, z wyraźnym nawet przechyłem w stronę ONR-u. Sto lat po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i wielkiej frustracji obozu narodowego, który nie doszedł wówczas do władzy, chociaż starał się o to, jak umiał najlepiej (łącznie z zamordowaniem pierwszego wybranego przez Zgromadzenie Narodowe Prezydenta Rzeczypospolitej, Gabriela Narutowicza), bo, mówią...

Wywiad-rzeka z jednym z najbardziej kontrowersyjnych współczesnych historyków i socjologów. Jan Tomasz Gross wzbudza często silne negatywne emocje, wykazuje bowiem, że Polacy w czasie drugiej wojny światowej mieli też udział w mordowaniu Żydów. W rozmowie z Aleksandrą Pawlicką Gross po raz pierwszy porusza wątki osobiste i opowiada m.in. o historii rodziny.

„Z wielką radością oddaję w ręce Czytelników pełen zbiór moich prac, zarówno książek, jak i artykułów, poświęconych tematyce stosunków polsko-żydowskich. Zacząłem pisać na ten temat trzydzieści lat temu. Pierwodruk eseju «Ten jest z Ojczyzny mojej»…, ale go nie lubię ukazał się w 1987 roku w emigracyjnym kwartalniku «Aneks». Potem napisałem jeszcze kilka artykułów na te tematy, wydałem niewielką książkę Upiorna dekada w 1997 roku, ale dopiero od publikacji Sąsiadów w roku 2000 moja twórczość stała się istotnym punktem odniesienia w dyskusji o II wojnie światowej i relacjach polsko-żydowskich w tym okresie. Wszelako, choć moje nazwisko znajduje się w medialnym obiegu, ilekroć mowa o tych sprawach – a okazuje się, że jest to tematyka, k...