„Reinhart Koselleck” – książki

Osią dzieła Reinharta Kosellecka jest historia pojęć; jej paradygmat ów „myślący historyk” – jak go kiedyś nazwał Hans Georg Gdamer – wzorcowo rozwinął i uczynił podstawą wielkie-go leksykonu Podstawowe pojęcia w historii, którego był współwydawcą. Dzieje pojęć w ujęciu Kosellecka stanowią specyficzną opozycje wobec abstrakcyjnej historii idei. Zorien-towane są na rzeczywisty zwyczaj językowy w sferze życia społecznego, politycznego i w dziedzinie prawa. Ten zbiór 25 błyskotliwie napisanych rozpraw stanowi niejako testament Autora. Historię naszego nowoczesnego świata opowiada on tu poprzez dzieje pojęć takich jak: „państwo”, „rewolucja”, „oświecenie”, „emancypacja”, „kryzys”, „patriotyzm”, „wy-kształcenie”„utopia” – wraz z przemianami znaczeń tych pojęć w nowoczesnym dyskursie i ze zmianami języka politycznego. Kluczem do zrozumienia metody, którą posługuje się Autor, jest tłumaczenie semantycznej zmienności podstawowych kategorii języka społeczno-politycznego w kontekście ich historycznego rozwoju. Ukazuje on, dlaczego jakieś pojęcie znalazło się w słowniku nauk społecznych, jak było i jak nadal jest używane. Analizy czysto językowe pozwalają też często ukazać bezsens wielu używanych w języku naukowym i politycznym zdań, a także całych koncepcji. Przedmiotem refleksji jest tu język żywy, współczesny. Czytana przez polityków, historyków idei, filozofów społecznych, kulturoznawców, socjologów i szersze grono czytelników może przynieść wielki pożytek polskiemu życiu publicznemu.

Reinhart Koselleck był jednym z najbardziej znanych historyków dwudziestego wieku. W książce Warstwy czasu przedmiotem rozważań nie są określone zjawiska historyczne, lecz zagadnienia metahistoryczne, połączone tu w cztery grupy tematyczne: 1) Historyczne doświadczenia czasu. 2) Nakładanie się na siebie i zmienność trzech wymiarów czasu. 3) Dzieje i powtarzalność struktur zjawisk historycznych. 4) Rozmaite poziomy czasu ukazane w różnych perspektywach historiograficznych. Autor zastanawia się nad naturą i bogactwem doświadczeń czasu: nad czasem jako obszarem powtarzalności (przyroda z jej powtarzalnością pór roku, wschodów i zachodów słońca i księżyca) oraz nad istotą upływu czasu (każdy moment jest jednorazowy i niepowtarzalny - wówczas historia przestaje być „historią naturalną”, a staje się historią dramatycznego rozwoju człowieka). Także w historii spraw ludzkich szukamy powtarzalności i znajdujemy ją, jak o tym świadczą choćby przysłowia. Czas ludzkiej historii ma też swoją historię. Mówimy, że dziś płynie szybciej niż dawniej, że w pewnych okresach historia przyspiesza gwałtownie, by potem powrócić do bardziej statecznego rytmu. Przestrzeń także ma swoją historię. Nie jest obojętne, czy pokonanie odległości pomiędzy dwoma punktami globu zajmie nam tygodnie, dni, godziny czy minuty. „Ta sama” przestrzeń ma w każdym przypadku odmienne znaczenie. Omawiana w książce problematyka jest ważna i interesująca, a tezy Autora tym bardziej godne uwagi, że podobnych i podobnie ujętych rozważań w literaturze polskiej brak. Polskie wydanie książki ma zatem wybitny walor poznawczy i będzie wartościową pomocą w akademickim nauczaniu.