„Dariusz Rolnik” – książki

Praca ma charakter biograficzny, skupia się na pokazaniu kariery politycznej ostatniego wojewody mińskiego w dziejach Rzeczypospolitej Adama Chmary. Jest ona sama w sobie interesująca, ale przede wszystkim robi wrażenie skalą awansu, od łowczego mińskiego do wojewody mińskiego, dodajmy co nie jest bez znaczenia pierwszego senatorstwa w rodzinie Chmarów. Jakkolwiek kariera polityczna bohatera stanowi szkielet tego studium, to obejmuje ma ona znacznie szerszy zakres problemów. Przedstawia funkcjonowanie i mechanizmy tworzenia elit w czasach stanisławowskich, pokazuje obraz polityczny prowincji litewskiej, a w tej przestrzeni, przejście od politycznych rozgrywek województwa mińskiego do polityki państwowej państwa polsko-litewskiego. Prezentowane w rozprawie są różne podejścia obywateli - nie tylko A. Chmary - do najistotniejszych kwestii związanych z istnieniem Rzeczypospolitej oraz ogólnie odrysowane są codzienne sprawy w życiu elit stanisławowskich. Sfera polityczna to tylko jedna z nich i to nie zawsze najważniejsza. Na takiej szerokiej płaszczyźnie pokazano także sposoby osiągania sukcesu na drodze publicznej posługi, ale też polityczne meandry życia publicznego na Litwie i słabnącą rolę wielkich litewskich rodów.

Konfederacje staropolskie były ważną instytucją życia publicznego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a ich znaczenie ciągle wymaga badań. W pamięci historycznej Polaków wyobrażenia na temat konfederacji zdominowane są przede wszystkim przez symboliczne wydarzenia z nimi związane, jak choćby konfederacja targowicka i rozbiory. Tego rodzaju uproszczenia łatwo można odnaleźć nie tylko w prasie, ale i w podręcznikach, tymczasem specyfika tego rodzaju aktywności społecznej była głęboko wpisana w kulturę polityczną i mentalność nie tylko stanu szlacheckiego, lecz także duchowieństwa czy mieszczaństwa. Konfederacja stanowiła przejaw troski o państwo i jego losy, choć mogła być motywowana przez interesy religijne czy ekonomiczne. Tradycja organizowania konfederacji sięgała średniowiecza, a w epoce wczesnonowożytnej funkcjonowała przez cały okres istnienia Rzeczypospolitej; trzeba jednak pamiętać, że jej charakter ulegał ewolucji i tylko pozornie możemy mówić o tym samym zjawisku w XVI i XVIII w. Różnorodność tematów i perspektyw podjętych przez autorów studiów zamieszczonych w niniejszym zbiorze wydaje się oferować przegląd najważniejszych zagadnień związanych z funkcjonowaniem instytucji konfederacji w państwie staropolskim, choć oczywiście nie jest i nie może być to ujęcie zamknięte.