Być razem. Książka dla par

Co to znaczy: być dobrym ojcem? Jak zbudować ojcowski autorytet? Kto ma dzisiaj władzę w rodzinie? Jak dbać o relacje z partnerką? Jak stać się kimś ważnym dla dziecka? To książka dla prawdziwych mężczyzn! Nie znajdziecie w niej łatwego przepisu na życie, ale mnóstwo inspiracji i refleksji na temat tego, co dzisiaj znaczy być partnerem dla kobiety i ojcem dla dziecka. Do niedawna mężczyźni żyli w poczuciu, że ich rola polega głównie na zapewnieniu rodzinie środków do życia. Dzisiejsi ojcowie stopniowo przejmują odpowiedzialność za dzieci, jednak nie zawsze wiedzą, jak zbudować z nimi silną więź i zdobyć naturalny ojcowski autorytet. Jesper Juul rozważa najważniejsze dylematy współczesnego męża i ojca. Radzi, jak odnaleźć swoją pozycję w rodzinie i odkryć radość bycia z bliskimi.

Reguły i granice to stały element życia rodzinnego. Rodzice poznają granice tego, co dla nich akceptowalne, kiedy zderzają się z pragnieniami i potrzebami swoich dzieci. Jesper Juul nazywa to prezentem, jaki dorośli dostają od dzieci. Dzięki temu mogą dowiedzieć się, co jest dla nich ważne, oraz podjąć naukę budowania dobrych relacji. Proces poznawania oraz adekwatnego komunikowania własnych granic może trwać wiele lat. Jednak jest to proces obustronny, ponieważ równie ważne są granice, jakie dzieci wyznaczają wokół siebie. Język, w którym to robią, nie zawsze jest łatwy do odczytania, więc rodzice muszą dziecięcy przekaz odpowiednio zrozumieć i respektować, jeśli chcą, aby ich własne granice także były respektowane. Wzajemna nauka wyznaczania i komunikowania granic wymaga autentycznej relacji, w której dorośli otwarcie mówią o swoich potrzebach, ale także zostawiają przestrzeń na pragnienia i potrzeby dziecka. Ważna jest również odpowiedzialność rodziców za to, aby ten obustronny proces uczenia się nie zamienił się w serię destrukcyjnych konfliktów.

W osobistej rozmowie Jesper Juul porusza całe bogactwo wątków związanych z wychowaniem dzieci. Poczucie własnej wartości, nauka odpowiedzialności, rozwiązywanie sytuacji konfliktowych, problemy w szkole… ‒ te i wiele innych kwestii pojawiają się w tej książce. Cenne są liczne przykłady z doświadczenia i praktyki poradniczej duńskiego pedagoga, które pozwalają bliżej zrozumieć jego podejście do dzieci i do rożnych problemów w rodzinie. Juul opowiada o tym, co najważniejsze w relacjach z dziećmi: rezygnacji z pozycji siły i poważnym traktowaniu ich potrzeb. Jedną z nich jest chęć bycia naprawdę dostrzeżonym przez dorosłych. Wbrew pozorom nie jest to wcale łatwe. Podpowiada, jak kochać dzieci, żeby czuły, że są kochane, jak rozwiązywać konflikty rodzące się wokół władzy w rodzinie i jak może wyglądać prawdziwie osobista rozmowa z dzieckiem. Słowo „wychowanie” zawiera wyraźną jednostronność oddziaływania między dorosłym i dzieckiem. Ja wolę mówić o relacji rodzica z dzieckiem, bo w prawdziwej relacji obie strony podlegają „wychowaniu”. Zasadnicze dla mnie pytanie brzmi: jak mogę przekazać swojemu dziecku poczucie, że ma ono istotną wewnętrzną wartość? Nazywamy to poczuciem własnej wartości. Bo jeśli to się uda, to samo z siebie będzie zachowywało się „dobrze” bez żadnej dodatkowej tresury. Podłoga jest czasami lepszym wychowawcą niż niejeden rodzic: bo kiedy trzylatek wspina się na wysokie krzesło, to podłoga nauczy go, że upadek może bardzo boleć. Podłoga nie krytykuje i nie obwinia, co, niestety, często robią rodzice: „A nie mówiłem ci, żebyś nie wchodził na to krzesło! Jesteś niegrzeczny, nie słuchasz taty!” Takie słowa są zupełnie zbyteczne, bo bardziej bolą niż sam upadek. Zostawiają dziecko z piętnem „złego dziecka”. Jesper Juul ‒ duński pedagog i terapeuta rodzinny o światowej renomie. Jednen z liderów współczesnej rewolucji w podejściu do dzieci. Propaguje idee szacunku i współdziałania we wzajemnych relacjach z dzieckiem oraz dojrzałe przywództwo dorosłych. W 2004 roku założył międzynarodową organizację Familylab, która w ponad piętnastu krajach świata rozwija jego idee i wartości wychowawcze. Jest autorem wielu książek na temat wychowania i życia rodzinnego. Najbardziej znana: Twoje kompetentne dziecko (wyd. polskie 2011), stała się światowym bestsellerem. Jest ceniona na równi przez rodziców i profesjonalistów. W 2012 roku przeszedł ciężką chorobę neurologiczną, która ograniczyła jego działalność wykładową i terapeutyczną. Obecnie udziela się głównie jako autor, doradca i superwizor. Niektórzy nazywają mnie ekspertem od wychowania. Jest to określenie zupełnie chybione, ponieważ nie ma ekspertów od wychowania. Można być ekspertem od rozwoju fizycznego dziecka albo od logopedii, ale nie od wychowania. W wychowaniu nie ma jednej słusznej drogi.

Na czym polega sztuka odmawiania dzieciom? Jakich słów używać, kiedy chcemy czegoś zabronić? Jak radzić sobie z dziecięcą frustracją? Czy rodzicielskie nie może podlegać negocjacjom? Czy dziecko też ma prawo mówić nie swoim rodzicom? Szczere i stanowcze „nie” jest często lepsze dla dziecka niż wymuszone „tak”. Wiele konfliktów i trudności w rodzinie powstaje wtedy, gdy rodzice nie są w stanie odmówić dziecku, chociaż chcieliby to zrobić. Dlaczego mówienie „nie” przychodzi nam z takim trudem? Jesper Juul wyjaśnia, na czym polega trudna sztuka mówienia nie, i pokazuje, że konfrontacja z odmową i sprzeciwem to jeden z warunków wychowania silnych i świadomych swojej wartości dzieci.

Ile odpowiedzialności można przekazać nastoletniemu dziecku? Co robić, kiedy nie radzą sobie w szkole? Jak reagować na łamanie ustalonych reguł? Co robić, kiedy dom zamienia się w hotel? Jak odbudować nadszarpnięte zaufanie? Kiedy miłość rodziców zamienia się w obsługę? Gdy dzieci kończą dziesięć lat, powoli wchodzą w wiek nastoletni. Cztery lata potem jest już za późno na wychowanie – twierdzi Jesper Juul. Niestety, właśnie wtedy wielu rodziców próbuje w pośpiechu nadrabiać zaległości wychowawcze i naprawiać błędy. Takie turbowychowanie nie przynosi jednak spodziewanych rezultatów. Rodzice wciąż mają duży wpływ na myślenie i postępowanie nastolatka, ale jako partnerzy, którzy poprzez swoje wartości i doświadczenie motywują go do odpowiedzialnego wejścia w dorosłość.

Czy właściwie rozumiemy zachowanie naszych dzieci? Czy umiemy zauważyć ich problemy? Jak możemy rozwinąć ich poczucie własnej wartości i wiarę w siebie? Jakim traktowaniem krzywdzimy je najbardziej? Kiedy na wychowanie jest już za późno? Współcześni rodzice często czują się bezradni wobec swoich dzieci. Gubią się też w poradach wychowawczych, które mają sprawić, że ich pociechy staną się posłuszne i grzeczne. Jesper Juul europejski autorytet w dziedzinie wychowania twierdzi, że dzieci wcale nie muszą być grzeczne. Powinny natomiast mieć zdrowe poczucie własnej wartości, wierzyć w swoje siły i nawiązywać dobre relacje z innymi. Stopniowo powinny także uczyć się odpowiedzialności za siebie, a w razie potrzeby także za innych.

• Co mówi o nas zachowanie naszych dzieci? • Dlaczego dorośli muszą się stale rozwijać? • Jak być dobrym przywódcą w rodzinie? • Jakiego zainteresowania potrzebują dzieci? • Co jest ważniejsze: samodzielność czy posłuszeństwo? Rodzina to miejsce, w którym wszyscy powinni czuć się dobrze. Niestety, to również miejsce, gdzie rodzą się konflikty i ścierają różne interesy. Jesper Juul, doświadczony pedagog i terapeuta rodzinny, dzieli się refleksjami na temat najczęstszych problemów rodziców i dzieci: agresji, niewłaściwej komunikacji, konfliktów przy stole, zachwiania życzliwych relacji, braku właściwego przywództwa dorosłych.

Jakie wartości są ważne w waszej rodzinie? Na czym budujecie swój rodzicielski autorytet? Jak cenna jest dla was integralność waszych dzieci? Czy uczycie je przejmować odpowiedzialność za siebie? Oto lektura dla rodziców, którzy nie chcą wychowywać dzieci groźbami i karami, ale wiedzą też, że tak zwane wychowanie bezstresowe prowadzi donikąd. Jesper Juul proponuje cztery podstawowe wartości, które pozwolą dorosłym rozwinąć naturalny autorytet i bez przemocy sprawować władzę w rodzinie. Jesper Juul to pedagog, który odrzuca wszelkie metody wychowawcze. Dużo ważniejsze są, twierdzi, ogólne wartości, które służą jak kompas w codziennym życiu rodzinnym i przy rozwiązywaniu konfliktów. To one budują kulturę rodziny, którą dzieci wyniosą z domu na całe życie.

Niemal wszyscy zgodnie potępiają agresję i próbują ją wyeliminować z przedszkoli i szkół. Czy słusznie? Agresja u dzieci nie jest przejawem złego charakteru, lecz ważnym sygnałem dla rodziców i nauczycieli. Ich obowiązkiem jest zrozumienie tego przekazu i nauczenie dzieci radzenia sobie z emocjami w konstruktywny sposób. Zamiast potępiać agresję – mówi Jesper Juul – trzeba ją przekształcać jej w pozytywne działanie. Tłumienie i potępianie może prowadzić tylko do negatywnych skutków w życiu dorosłym: począwszy od nieumiejętności radzenia sobie w konkurencyjnym środowisku świata współczesnego, a skończywszy na wybuchach niekontrolowanej i brutalnej przemocy. Jesper Juul pokazuje, jak najlepiej postępować z przejawami agresji u dzieci, jak wspólnie rozładowywać dziecięcą frustrację i jak zamieniać ją w pozytywną energię. Agresywnym dzieciom należy się przede wszystkim zrozumienie, a nie potępienie – pisze – ponieważ one tylko naśladują agresywnych dorosłych. Duński pedagog zwraca także uwagę na dwa rodzaje przemocy u dzieci: przemoc skierowaną na zewnątrz ku innym ludziom oraz przemoc skierowaną ku sobie, czyli tak zwane zachowania autodestrukcyjne. Ta ostatnia bywa często lekceważona przez dorosłych, ponieważ jest mało kłopotliwa dla otoczenia. Dzieci, które tłumią agresję, pogłębiając swoją frustrację, bywają wręcz chwalone za spokój i posłuszeństwo. Tymczasem autodestrukcyjna przemoc zasługuje na szczególną uwagę, ponieważ idzie w parze z bardzo niskim poczuciem własnej wartości u dzieci i stanowi poważne zagrożenie dla ich zdrowia duchowego.

Dzieci potrzebują przywództwa dorosłych, ponieważ brakuje im doświadczenia i siły wewnętrznej, żeby samemu decydować o sobie. Jak jednak korzystać z władzy rodzicielskiej, żeby nie ranić dziecięcych uczuć? Bycie liderem to niełatwe zadanie dla rodziców, którzy nie chcą być autorytarni, ale nie zamierzają także rezygnować ze swojej roli w rodzinie. Jesper Juul pokazuje, że można przewodzić dzieciom, szanując ich godność, integralność i granice. Kluczowe są wartości, jakimi kierują się dorośli, ponieważ one tworzą jakość wzajemnych relacji i dają dzieciom siłę na resztę życia. Nie można wychować silnego i zdrowego człowieka, jeśli nie dba się o jego siłę i zdrowie już w dzieciństwie. Jego poczucie własnej wartości stanowi najlepszą barierę wewnętrzną przeciw zagrożeniom współczesnego świata. To jednak oznacza, że już w domu rodzinnym musimy wcielać w życie wartości, które wspierają rozwój integralności i poczucia własnej wartości wszystkich członków rodziny.

Rodzice odpowiadają za właściwe odżywianie swoich dzieci. Często skupiają na tym całą swą miłość i troskę, zapominając, że zdrowe posiłki to jeszcze nie wszystko. Równie ważne są bliskość, ciepło i bezpieczeństwo, które dzieci otrzymują razem z jedzeniem, oraz dobra atmosfera przy stole. Duński pedagog Jesper Juul twierdzi, że wspólne rodzinne posiłki mogą być miłym spotkaniem bliskich sobie osób. Trzeba tylko aktywnie zadbać o kulturę jedzenia w swoim domu i... przestrzegać kodeksu dobrych manier dla rodziców.

„Oto kolejna znakomita książka Jespera Juula. Ten autor nikogo nie poucza, po prostu dzieli się z nami swoim bogatym doświadczeniem. Najbardziej lubię fragment, w którym mówi o sztuce rozmowy. W kilku zdaniach zawiera się opis tego, co w naszych relacjach z dziećmi najważniejsze: wspólny czas, zaangażowanie, otwartość, odwaga, ciekawość, umiejętność słuchania, szacunek”. – Justyna Dąbrowska, psycholog, redaktor naczelna miesięcznika „Dziecko”

Pełne miłości przywództwo w rodzinie Jak matka i ojciec mogą być wspólnie przywódcami swojego stada? Dlaczego ważna jest godność każdego członka rodziny? Czego możemy nauczyć się od dzieci? Jakie wartości pomagają w byciu dobrym przywódcą? Co to znaczy: zdrowe i silne dziecko? Cała władza w rodzinie należy do rodziców. Dzieci potrzebują przywództwa, ponieważ brakuje im jeszcze doświadczenia i siły wewnętrznej, żeby samemu decydować o sobie. Jak jednak korzystać z władzy rodzicielskiej, żeby nie ranić dziecięcych uczuć i nie naruszać ich granic? Jesper Juul pokazuje, że kluczowe są tutaj wartości, jakimi kierują się dorośli. Czy ważna jest dla nas autentyczność? Czy uczciwie bierzemy odpowiedzialność za swoje błędy? Czy uważamy dziecko za kogoś równego sobie pod względem godności osobistej? Czy szanujemy jego uczucia, marzenia i granice tak samo jak swoje?

• Dlaczego powinniśmy traktować dzieci poważniej? • Czy właściwie rozumiemy nasze dzieci? • Czy umiemy w porę zauważyć ich problemy? • Jak możemy rozwinąć w nich poczucie własnej wartości i wiarę w siebie? • Jakim traktowaniem wzmacniamy je, a jakim osłabiamy? • Kiedy na wychowanie jest już za późno? Współcześni rodzice często czują się bezradni wobec swoich dzieci. Są też zagubieni wśród porad wychowawczych, które mają sprawić, że ich pociechy staną się posłuszne i grzeczne. Jesper Juul twierdzi, że dzieci wcale nie muszą być grzeczne. Zamiast tego powinny mieć zdrowe poczucie własnej wartości, wierzyć w swoje siły i nawiązywać dobre relacje z innymi. Stopniowo powinny także uczyć się odpowiedzialności za siebie, a w razie potrzeby także za innych.

Reguły i granice to stały element życia rodzinnego. Rodzice poznają granice tego, co dla nich akceptowalne, kiedy zderzają się z pragnieniami i potrzebami swoich dzieci. Jesper Juul nazywa to prezentem, jaki dorośli dostają od dzieci. Dzięki temu mogą dowiedzieć się, co jest dla nich ważne, oraz podjąć naukę budowania dobrych relacji. Proces poznawania oraz adekwatnego komunikowania własnych granic może trwać wiele lat. Jednak jest to proces obustronny, ponieważ równie ważne są granice, jakie dzieci wyznaczają wokół siebie. Język, w którym to robią, nie zawsze jest łatwy do odczytania, więc rodzice muszą dziecięcy przekaz odpowiednio zrozumieć i respektować, jeśli chcą, aby ich własne granice także były respektowane. Wzajemna nauka wyznaczania i komunikowania granic wymaga autentycznej relacji, w której dorośli otwarcie mówią o swoich potrzebach, ale także zostawiają przestrzeń na pragnienia i potrzeby dziecka. Ważna jest również odpowiedzialność rodziców za to, aby ten obustronny proces uczenia się nie zamienił się w serię destrukcyjnych konfliktów.

Diagnoza choroby przewlekłej może być szokiem dla całej rodziny. Rodzice skupiają wtedy całą swoją uwagę i energię na walce o zdrowie dziecka, zaniedbując własne potrzeby oraz potrzeby innych członków rodziny. Jesper Juul pisze, że rodziny z chorym dzieckiem mają mniej czasu na rozwój. Muszą szybciej wypracować kulturę i wartości sprzyjające dobremu, zrównoważonemu życiu rodzinnemu. Jego książka może okazać się wsparciem dla rodziców dzieci chorujących lub zdrowiejących i pomóc im odnaleźć się w sytuacji pełnej nowych wyzwań. – Jak zadbać o równowagę między chorobą a zdrowiem? – Jak wzmacniać odporność psychiczną dziecka w kontakcie ze światem? – Jak zaspokajać jego potrzebę poczucia własnej wartości i odpowiedzialności za siebie? – Jak zmieniają się relacje w rodzinie, kiedy choroba staje się nowym „członkiem rodziny”? Jesper Juul – duński pedagog i terapeuta rodzinny, jeden z liderów współczesnej rewolucji w podejściu do dzieci. Propaguje idee szacunku i współdziałania we wzajemnych relacjach z dzieckiem oraz dojrzałe przywództwo dorosłych. W 2004 roku założył międzynarodową organizację Familylab, która rozwija jego idee i wartości na całym świecie. Jest autorem wielu książek. Najbardziej znana Twoje kompetentne dziecko (wyd. polskie 2011), stała się światowym bestsellerem. Jest ceniona na równi przez rodziców i profesjonalistów. W 2012 roku przeszedł ciężką chorobę neurologiczną, która ograniczyła jego działalność wykładową i terapeutyczną. Obecnie udziela się głównie jako autor, doradca i superwizor. Spis rzeczy Wprowadzenie Rodzina Miłość Wspólne życie z chorym dzieckiem Potrzeby dziecka Poczucie własnej wartości i pewność siebie Co możemy zrobić? „Popatrz!” Uznanie Osobista odpowiedzialność Poczucie winy Dzieci współdziałają Dzieci czują się odpowiedzialne Dwa ważne rozdziały w życiu Rodzina jako para Zakochanie i miłość Role Rozmawiać ze sobą Pożegnanie z dzieckiem naszych marzeń Erotyka i współżycie Odciążenie i opieka Pomyślcie o sobie! Rodzeństwo Wkład rodzeństwa „O co ci chodzi?” Sieć Przyjaciele i rodzina Sieć profesjonalna

W osobistej rozmowie Jesper Juul porusza całe bogactwo wątków związanych z wychowaniem dzieci. Poczucie własnej wartości, nauka odpowiedzialności, rozwiązywanie sytuacji konfliktowych, problemy w szkole… ‒ te i wiele innych kwestii pojawiają się w tej książce. Cenne są liczne przykłady z doświadczenia i praktyki poradniczej duńskiego pedagoga, które pozwalają bliżej zrozumieć jego podejście do dzieci i do rożnych problemów w rodzinie. Juul opowiada o tym, co najważniejsze w relacjach z dziećmi: rezygnacji z pozycji siły i poważnym traktowaniu ich potrzeb. Jedną z nich jest chęć bycia naprawdę dostrzeżonym przez dorosłych. Wbrew pozorom nie jest to wcale łatwe. Podpowiada, jak kochać dzieci, żeby czuły, że są kochane, jak rozwiązywać konflikty rodzące się wokół władzy w rodzinie i jak może wyglądać prawdziwie osobista rozmowa z dzieckiem. Słowo „wychowanie” zawiera wyraźną jednostronność oddziaływania między dorosłym i dzieckiem. Ja wolę mówić o relacji rodzica z dzieckiem, bo w prawdziwej relacji obie strony podlegają „wychowaniu”. Zasadnicze dla mnie pytanie brzmi: jak mogę przekazać swojemu dziecku poczucie, że ma ono istotną wewnętrzną wartość? Nazywamy to poczuciem własnej wartości. Bo jeśli to się uda, to samo z siebie będzie zachowywało się „dobrze” bez żadnej dodatkowej tresury. Podłoga jest czasami lepszym wychowawcą niż niejeden rodzic: bo kiedy trzylatek wspina się na wysokie krzesło, to podłoga nauczy go, że upadek może bardzo boleć. Podłoga nie krytykuje i nie obwinia, co, niestety, często robią rodzice: „A nie mówiłem ci, żebyś nie wchodził na to krzesło! Jesteś niegrzeczny, nie słuchasz taty!” Takie słowa są zupełnie zbyteczne, bo bardziej bolą niż sam upadek. Zostawiają dziecko z piętnem „złego dziecka”. Jesper Juul ‒ duński pedagog i terapeuta rodzinny o światowej renomie. Jednen z liderów współczesnej rewolucji w podejściu do dzieci. Propaguje idee szacunku i współdziałania we wzajemnych relacjach z dzieckiem oraz dojrzałe przywództwo dorosłych. W 2004 roku założył międzynarodową organizację Familylab, która w ponad piętnastu krajach świata rozwija jego idee i wartości wychowawcze. Jest autorem wielu książek na temat wychowania i życia rodzinnego. Najbardziej znana: Twoje kompetentne dziecko (wyd. polskie 2011), stała się światowym bestsellerem. Jest ceniona na równi przez rodziców i profesjonalistów. W 2012 roku przeszedł ciężką chorobę neurologiczną, która ograniczyła jego działalność wykładową i terapeutyczną. Obecnie udziela się głównie jako autor, doradca i superwizor. Niektórzy nazywają mnie ekspertem od wychowania. Jest to określenie zupełnie chybione, ponieważ nie ma ekspertów od wychowania. Można być ekspertem od rozwoju fizycznego dziecka albo od logopedii, ale nie od wychowania. W wychowaniu nie ma jednej słusznej drogi.

Co możemy zrobić dla uczniów, nauczycieli i rodziców? • Czy szkoła może sprawiać uczniom radość? • Jak wspierać dziecko w obliczu presji szkolnej? • Czy praca w szkole może dawać satysfakcję nauczycielom? • Jak rozwiązywać problemy, które rodzą się w klasie? Jesper Juul, duński pedagog i terapeuta, twierdzi, że współczesne dzieci żyją pod nadmierną presją szkoły. Szkoła jest najważniejszą częścią ich życia, wokół niej koncentrują się także relacje z rodzicami, co rodzi wiele konfliktów i napięcia we wzajemnych relacjach. Juul postuluje radykalną zmianę nastawienia do uczniów: zaufanie zamiast przymusu, prawdziwe relacje zamiast bezosobowych reguł. Jego główną troską jest dobro dzieci, jednak podkreśla, że uczniowie nie będą czuć się w szkole dobrze, jeśli nauczyciele źle się w niej czują.

Ile odpowiedzialności można przekazać nastoletniemu dziecku? Co robić, kiedy nie radzą sobie w szkole? Jak reagować na łamanie ustalonych reguł? Co robić, kiedy dom zamienia się w hotel? Jak odbudować nadszarpnięte zaufanie? Kiedy miłość rodziców zamienia się w obsługę? Gdy dzieci kończą dziesięć lat, powoli wchodzą w wiek nastoletni. Cztery lata potem jest już za późno na wychowanie – twierdzi Jesper Juul. Niestety, właśnie wtedy wielu rodziców próbuje w pośpiechu nadrabiać zaległości wychowawcze i naprawiać błędy. Takie turbowychowanie nie przynosi jednak spodziewanych rezultatów. Rodzice wciąż mają duży wpływ na myślenie i postępowanie nastolatka, ale jako partnerzy, którzy poprzez swoje wartości i doświadczenie motywują go do odpowiedzialnego wejścia w dorosłość.

Niemal wszyscy zgodnie potępiają agresję i próbują ją wyeliminować z przedszkoli i szkół. Czy słusznie? Agresja u dzieci nie jest przejawem złego charakteru, lecz ważnym sygnałem dla rodziców i nauczycieli. Ich obowiązkiem jest zrozumienie tego przekazu i nauczenie dzieci radzenia sobie z emocjami w konstruktywny sposób. Zamiast potępiać agresję – mówi Jesper Juul – trzeba ją przekształcać jej w pozytywne działanie. Tłumienie i potępianie może prowadzić tylko do negatywnych skutków w życiu dorosłym: począwszy od nieumiejętności radzenia sobie w konkurencyjnym środowisku świata współczesnego, a skończywszy na wybuchach niekontrolowanej i brutalnej przemocy. Jesper Juul pokazuje, jak najlepiej postępować z przejawami agresji u dzieci, jak wspólnie rozładowywać dziecięcą frustrację i jak zamieniać ją w pozytywną energię. Agresywnym dzieciom należy się przede wszystkim zrozumienie, a nie potępienie – pisze – ponieważ one tylko naśladują agresywnych dorosłych. Duński pedagog zwraca także uwagę na dwa rodzaje przemocy u dzieci: przemoc skierowaną na zewnątrz ku innym ludziom oraz przemoc skierowaną ku sobie, czyli tak zwane zachowania autodestrukcyjne. Ta ostatnia bywa często lekceważona przez dorosłych, ponieważ jest mało kłopotliwa dla otoczenia. Dzieci, które tłumią agresję, pogłębiając swoją frustrację, bywają wręcz chwalone za spokój i posłuszeństwo. Tymczasem autodestrukcyjna przemoc zasługuje na szczególną uwagę, ponieważ idzie w parze z bardzo niskim poczuciem własnej wartości u dzieci i stanowi poważne zagrożenie dla ich zdrowia duchowego.