„Jerzy Bartmiński” – książki

Siódmy zeszyt tomu roślinnego Słownika stereotypów i symboli ludowych poświęcamy krzewom i krzewinkom. To specyficzna grupa, co opisujemy w haśle krzew, bo w polszczyźnie ludowej wyrazy krzew i krzewinka pojawiają się rzadko – częściej spotkać się można z ich synonimami krzak i kierz, a w pieśniach zwykle mowa o nieokreślonej krzewinie. W związku z tym kategoria krzewów jest rozmyta, co uwidacznia się w braku kontrastowego zróżnicowania należących do niej roślin. Zwykle do krzewów zaliczane są omawiane w tym zeszycie rośliny krzaczaste, rozgałęziające się tuż przy ziemi, tj. agrest, bez lilak, cis, czarny bez, czeremcha, dzika róża, jałowiec, jaśmin, jeżyna, kalina, leszczyna, malina, mirt, porzeczka, tarnina, zaś do krzewinek zalicza się jagodę czy żurawinę. Jednocześnie niektóre z wymienionych roślin rosną na tyle wysoko, że bywają kategoryzowane jako drzewa (cis, czarny bez, czeremcha, jałowiec, kalina, leszczyna, tarnina), przypisywane są im właściwości lecznicze i magiczne pozwalające skategoryzować je jako zioła (cis, głóg) bądź też docenia się ich piękno, zaliczając je do kwiatów (mirt). W przedstawionych hasłach staramy się ocalać to zróżnicowanie. aby jednak nie narzucać Czytelnikowi własnej typologii i ułatwić mu poruszanie się w materiale, zdecydowaliśmy się przedstawić ludowe językowo-kulturowe obrazy krzewów i krzewinek w porządku alfabetycznym. Jerzy Bartmiński

Seria wydawnicza Współczesna polszczyzna. Wybór opracowań jest przeznaczona dla studentów polonistyki i ma pomóc im w samodzielnym studiowaniu zagadnień językowych w ramach takich przedmiotów, jak: tekstologia, gramatyka współczesnej polszczyzny, dialektologia, stylistyka, wstęp do językoznawstwa, metodologia badań lingwistycznych i inne.

Szósty zeszyt drugiego tomu Słownika stereotypów i symboli ludowych (Rośliny) poświęcamy drzewom liściastym. Włączamy do niego 18 haseł, w tym nadrzędne obszerne hasło drzewo i (w kolejności alfabetycznej) hasła mające najbardziej zmitologizowaną charakterystykę w ludowym obrazie świata, jak dąb i lipa, jawor i brzoza, buk, jarzębina, jesion, klon, olcha, osika, topola, wierzba, oraz: akacja, grab, kasztan, wiąz. W poprzednim zeszycie zaprezentowaliśmy mające swoją specyfikę, bo najbliższe człowiekowi, drzewa owocowe: jabłoń, gruszę, śliwę, wiśnię i czereśnię, oraz „wiecznie zielone” drzewa iglaste: sosnę, świerk, jodłę, dodatkowo nieco osobliwy (bo tracący zimą igły) modrzew. – Jerzy Bartmiński

Bartmiński Jerzy ur. 1939 r. w Przemyślu, profesor emeritus UMCS i Instytutu Slawistyki PAN, etnolingwista, badacz semantyki, stylistyki, tekstologii, aksjologii. Członek czynny Polskiej Akademii Umiejętności; założyciel i wieloletni reaktor naczelny międzynarodowego rocznika „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” (t. 1–30, 1988-2018, od roku 2019 redaktor honorowy). Aktualnie kierownik Zespołu Etno-lingwistycznego UMCS/IS PAN i przewodniczący Komisji Etnolingwistycznej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów. Autor ponad 650 pozycji, w tym 12 książek autorskich: O języku folkloru (Wrocław 1973); Nazwiska obce w języku polskim (wspólnie z I. Bartmińską, PWN 1978); Folklor – język – poetyka (Wrocław 1990); Jazykovoj obraz mira: očerki po ètnolingvistike (Moskva 2005); Językowe podstawy obrazu świata (Lublin 2006); Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne (Lublin 2007); Aspects of Cognitive Ethnolinguistics (London 2009); Tekstologia (z S. Niebrzegowską-Bartmińską, PWN 2009); Jezik – slika – svet. Etnolingvističke studije (Beograd 2011); Polskie wartości w europejskiej aksjosferze (Lublin 2014); Jazyk v kontextu kultury (Praha 2016); Język w kontekście kultury, czyli co dziś znaczy metafora „europejski dom” (Katowice 2018). Redaktor tomu Współczesny język polski (Wrocław 1993, w wersji rozszerzonej Lublin 2001); redaktor Słownika stereotypów i symboli ludowych (1996–2020); tomu Lubelskie w serii PAN Polska pieśń i muzyka ludowa (6 części, Lublin 2011); Leksykonu aksjologicznego Słowian i ich sąsiadów t. 1–5 (Lublin 2015-2019). W 2016 roku odznaczony Medalem Prezydenta RP „Zasłużony dla polszczyzny”.

Zebrane w tym tomie materiały są dokumentacją autentyczną, pozyskaną w drodze bezpośrednich kontaktów z informatorami, a autentyczność dotyczy wszystkich poziomów przekazu - od tematów i motywów - po formę językową. Publikacja ściśle związana jest z realizowanym w Instytucie Filologii Polskiej UMCS pod kierownictwem prof. Jerzego Bartmińskiego wiekopomnym dziełem, jakim jest "Słownik stereotypów i symboli ludowych". Bardzo wysoko oceniam samo przygotowanie i redakcyjne opracowanie opiniowanego tomu. Teksty są tu precyzyjnie przygotowane i oznaczone źródłowo. Zastosowana ich systematyka jest niezwykle przejrzysta. Za najważniejsze kryterium porządkujące autorzy uznali gatunek (podobnie jak w słowniku), a na niższym poziomie taksonomii zastosowano odwołania tematyczne. Takie podejście czyni wydawnictwo niezwykle przejrzystym nie tylko dla badaczy, ale i dla każdego czytelnika. W tym sensie może również realizować zadania popularniejsze, upowszechnieniowe. Przygotowany zbiór ujawnia również niezwykłe bogactwo merytoryczne tematyki opowieści o zwierzętach. Najważniejszą funkcją, jaką realizuje publikowana antologia jest ukazanie różnorodnych aspektów relacji, w jakie wchodził w wchodzi człowiek wobec świata zwierząt - od tych mitologicznej natury po współczesne, bardzo pragmatyczne. Z recenzji prof. dr. hab. Jana Adamowskiego  

Tom prac zbiorowych "Lubelska pieśń ludowa na tle porównawczym" składa się z 16 artykułów napisanych przez 18 autorów. Autorami są przede wszystkim pracownicy Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, ale są też reprezentanci innych ośrodków naukowych, jak Warszawa, Kraków, Katowice czy Siedlce. Wszystko to sprawia, że tom staje się ważną - nie tylko dla środowiska lubelskiego, pozycją wydawniczą. Niemal wszystkie artykuły powstały na podstawie oryginalnego materiału dokumentacyjnego, jakim jest sześć części "Lubelskiego", opublikowanych w roku 2011 w ogólnopolskiej serii "Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały" redagowanej pod kierunkiem prof. Ludwika Bielawskiego. Ze względu na zasięg i rangę jest ona nazywana "Nowym Kolbergiem". Publikacja jest oparta na obszernym, solidnie i systematycznie zebranym w terenie i opracowanym, ale dzisiaj już unikatowym materiale źródłowym; kontynuuje tradycje badawcze wielkich uczonych i humanistów - Jana Karłowicza, Jana Stanisława Bystronia, Kazimierza Moszyńskiego; rozwija i poszerza - wypracowany w Lublinie przez Jerzego Bartmińskiego, zakres i metodę badań ludowego stylu artystycznego.

Przedstawiony tom składa się z 6 części: I. Rozprawy i analizy (12 prac); II. Recenzje i omówienia (9 prac); III. Z życia naukowego (5 prac); IV. Noty o książkach; V. Książki i czasopisma nadesłane; VI. Noty o autorach

„Tom Słownika stereotypów i symboli ludowych poświęcony roślinom objął już trzy zeszyty: Zboża, Warzywa, przyprawy i rośliny przemysłowe oraz Kwiaty. Obecnie oddajemy w ręce Czytelnika kolejny, czwarty zeszyt, który zawiera językowo-kulturowe obrazy Ziół. Jest to rodzaj ludowego zielnika, gatunku mającego w Polsce wieloletnie tradycje, sięgające słynnego Zielnika Syreniusza, wydanego w Krakowie w roku 1613. Nasz zielnik zawiera informację o kilkudziesięciu (dokładnie – 72) roślinach zielnych (jak się oficjalnie przyjęło mówić) najbardziej znanych w tradycyjnej kulturze ludowej, w środowisku wiejskim. Nie jest to jednak opis oparty na wiedzy naukowej, botanicznej, medycznej czy technicznej, lecz opis kulturowy, ściślej mówiąc – etnolingwistyczny, czyli antropologiczno-kulturowy”. Od redaktora

Tom 31 „Etnolingwistyki” składa się z 6 części: I. Rozprawy i analizy (14 prac) II. Recenzje (4 prace) III. Z życia naukowego (1 praca) IV. Noty o książkach V. Książki i czasopisma nadesłane VI. Noty o autorach