Złota wolność

„W odległym od wydarzeń europejskich zakątku, w szczelnie odciętej od powstającego właśnie państwa polskiego ziemi, działy się rzeczy wielkie, o całej przyszłości tego kraju na długie czasy decydujące. Padał w gruzy dawny porządek, oparty na rządach dynastii carskiej, ale zarazem starano się także doszczętnie zburzyć wszelkie ślady dominującej tam kulturalnie polskości. Autorka patrzała z bliska na postęp tych usiłowań i miała sposobność obserwować je jak najdokładniej, będąc jedną z ich ofiar. (…) Toteż opis wydarzeń, jakie ludność, czy to polska, czy to ruska, przeżyła od wybuchu rewolucji rosyjskiej aż do wkroczenia pierwszych oddziałów regularnych wojsk polskich, będzie z pewnością raz na zawsze jednym z najcenniejszych i najwiarygodniejszych materiałów dla przyszłych historyków tych wypadków”. Ze Wstępu Stanisława Estreichera do pierwszego wydania Pożogi

Zofia Kossak w trzeciej części swojej trylogii o wyprawach krzyżowych opisuje jedną z ostatnich prób odzyskania Grobu Świętego, a także tragicznie zakończoną krucjatę dziecięcą w XIII wieku. Krucjata dziecięca to mieszanina faktów i fikcji, uwieczniona w średniowiecznych kronikach jako wyprawa krzyżowa dzieci, które przez samą czystość serca miały oswobodzić Ziemię Świętą z rąk muzułmanów. Na kartach powieści przewija się postać św. Franciszka z Asyżu, który daje świadectwo prawdziwej siły ducha, zdolnej osiągać cele w sposób znacznie bardziej skuteczny, aniżeli walka orężna. Na trylogię o wyprawach krzyżowych składają się: – Krzyżowcy (tom 1 – Bóg tak chce, tom 2 – Fides graeca, tom 3 – Wieża Trzech Sióstr, tom 4 – Jerozolima wyzwolona), – Król trędowaty, – Bez oręża.

Krzyżowcy to pierwsza, składająca się z czterech tomów, część trylogii opowiadającej o wyprawach krzyżowych. Akcja powieści zaczyna się w Polsce w 1095 roku, a kończy wyzwoleniem Jerozolimy i odzyskaniem Grobu Świętego. Wyprawy krzyżowe to fascynujący dla dzisiejszego czytelnika splot czynów chwalebnych i pospolitych zbrodni, mieszanka cnót rycerskich i drobnych nikczemności, mozaika ludzkich charakterów i nieokiełznanych namiętności. Wybitna polska autorka w klasycznej powieści historycznej opisuje konfrontację rozpadającej się feudalnej Europy ze światem islamu: jego duchowością, obyczajem i kulturą. Na trylogię o wyprawach krzyżowych składają się: – Krzyżowcy (tom 1 – Bóg tak chce, tom 2 – Fides graeca, tom 3 – Wieża Trzech Sióstr, tom 4 – Jerozolima wyzwolona), – Król trędowaty, – Bez oręża.

Krzyżowcy to pierwsza, składająca się z czterech tomów, część trylogii opowiadającej o wyprawach krzyżowych. Akcja powieści zaczyna się w Polsce w 1095 roku, a kończy wyzwoleniem Jerozolimy i odzyskaniem Grobu Świętego. Wyprawy krzyżowe to fascynujący dla dzisiejszego czytelnika splot czynów chwalebnych i pospolitych zbrodni, mieszanka cnót rycerskich i drobnych nikczemności, mozaika ludzkich charakterów i nieokiełznanych namiętności. Wybitna polska autorka w klasycznej powieści historycznej opisuje konfrontację rozpadającej się feudalnej Europy ze światem islamu: jego duchowością, obyczajem i kulturą. Na trylogię o wyprawach krzyżowych składają się: – Krzyżowcy (tom 1 – Bóg tak chce, tom 2 – Fides graeca, tom 3 – Wieża Trzech Sióstr, tom 4 – Jerozolima wyzwolona), – Król trędowaty, – Bez oręża.

Król trędowaty to druga część trylogii poświęconej wyprawom krzyżowym, w której Zofia Kossak przedstawia dramatyczne próby utrzymania Jerozolimy, zakończone utratą Królestwa Jerozolimskiego w 1291 roku. Jest to barwna opowieść o klęsce Krzyżowców, którzy w wyniku samowoli i egoizmu zdemoralizowanych książąt nie zdołali obronić Grobu Świętego. Jednym z ważniejszych wątków książki jest bitwa pod Montgisard, w której nieuleczalnie chory król jerozolimski Baldwin IV odnosi największe militarne zwycięstwo nad wojskami muzułmańskimi. Na trylogię o wyprawach krzyżowych składają się: – Krzyżowcy (tom 1 – Bóg tak chce, tom 2 – Fides graeca, tom 3 – Wieża Trzech Sióstr, tom 4 – Jerozolima wyzwolona), – Król trędowaty, – Bez oręża.

Książka zawiera spisane i opublikowane zaraz po wojnie relacje autorki z siedmiomiesięcznego pobytu w niemieckim obozie koncentracyjnym dla kobiet w Birkenau w latach 1943-1944. Jest ona nie tylko przejmującym zapisem niewyobrażalnego okrucieństwa, z jakim spotkały się tam więźniarki różnych narodowości, ale i świadectwem postaw usiłujących ocalić resztkę ludzkiej godności w tym nieludzkim miejscu. Ostatnie słowo bowiem nie należy do zła, a cierpienie ma swój sens, jeśli tylko nie będziemy się zamykali w doczesnej perspektywie. „Gdyby przeżycie lagru było ponad siły, toby Bóg tego nie żądał, bo On wie, na ile nas stać… Czyli całe zagadnienie sprowadza się do tego, czy się wierzy, czy nie… W lagrze bardziej niż gdziekolwiek winno być: tak – tak; nie – nie. Bo musimy nie tylko to zło przyjąć i znieść, ale je zwalczyć. Jak?... Jeżeli się uda znosić to, co my znosimy, nie czując nienawiści, nie pragnąc osobistej zemsty, to tym samym zwalczamy lagier”. Napisanie tej książki dla autorki to kwestia obowiązku, a w zasadzie posłannictwa. „Bóg na to pozwolił niektórym ludziom oglądać piekło na ziemi i wrócić, by dali świadectwo prawdzie?”. Dodatkowym zamysłem Z otchłani, było przedstawienie na progu zakończenia II wojny światowej nowych celów wychowawczych. Na ostatniej stronie Z otchłani ( wszystkich wydań ) autorka jasno stwierdza – Wychowywać inaczej ludzi! Dotykamy sedna sprawy, celu właściwego tej książki.

Młody, artystycznie usposobiony i pełniący rolę tłumacza syn weneckiego kupca Gaetano di Candiano wyrusza z handlową karawaną mandaryna Czang-fu-tse ze stolicy mongolskiego imperium Karakorum na zachód w kierunku Europy. Nieświadomy rzeczywistych, szpiegowskich zamiarów chińskich kupców, ma nadzieję dotrzeć na Śląsk do Trzebnicy, gdzie w tamtejszym klasztorze przebywa jego ukochana Beatrycze Montani, zesłana tam na „koniec świata” z nad błękitnej weneckiej laguny wskutek zabiegów jego własnego ojca. W tym samym czasie z przeciwnego kierunku podąża na Śląsk inny orszak, o wiele liczniejszy i dostojniejszy, na którego czele stoi biskup Mediolanu i zarazem legat papieski Gugliemo del Monte, który ma do wypełnienia misję wyegzekwowania zaległego świętopietrza na dworze we Wrocławiu. Zofia Kossak we właściwy dla siebie, mistrzowski sposób kreśli obraz XIII-wiecznej Polski, która za panowania Henryka Brodatego i Henryka Pobożnego zmagała się z mongolskim żywiołem. Książka kończy się opisem bitwy na Dobrym Polu pod Legnicą, gdzie wojska polskiego księcia próbowały powstrzymać tatarów prących na zachód w kierunku Rzymu.

Suknią Dejaniry jest chłopska sukmana, którą w bitwie pod Smoleńskiem wdział Kazimierz Korsak, starościc Głębocki, i której nie zdjął już do śmierci. W tej sukni, nie poznany przez nikogo, pracował wiele lat jako pańszczyźniany chłop we własnym majątku. Kim był, wyjawił dopiero w chwili śmierci. Mimo osobistego przekonania, że ofiara starościca była dobrowolna, że nosiła znamiona świętości, mimo przekonania o wielkich wartościach duchowych swego bohatera, autorka nie stara się przekonać nas o nich przez wgląd bezpośredni w duszę bohatera i przez ujawnienie „mechanizmu” i pobudek jego postępowania. Takie stanowisko nadaje książce soczystość, barwność i wielowymiarowość. Autorka, ukazując nam ową postać świątobliwą i heroiczną w rysach tak bardzo ludzkich, zrobiła dla zbliżenia nas do zagadnienia świętości więcej niż wielu pobożnych pisarzy, którzy, gdy chcą pokazać nam świętego, pokazują ludzki cień zamiast człowieka z krwi i kości.

Polska odrodzona w nowym kształcie geograficznym po 120-letniej niewoli potrzebowała literatury, która stanowiłaby swego rodzaju zwornik spajający wszystkie ziemie i wskazujący treści wspólne, łączący wokół wspólnej idei, oswajający to, co nieznane. Wśród ziem, które znalazły się teraz w granicach Rzeczpospolitej, znajdował się Śląsk powracający do ojczyzny po 600 letnim oderwaniu, zapewne dlatego Nieznany kraj Zofii Kossak przedstawiający „drogę” Śląska do Polski wzbudził żywe zainteresowanie, a tytuł książki stał się wkrótce obiegowym określeniem Śląska używanym również współcześnie. Maria Pawłowiczowa z pewnym patosem, a zarazem z niezwykłą trafnością zauważyła: „Nieznany kraj był ładunkiem dynamitu, mającym skruszyć obojętność Polaków dla Śląska”. To dzieło, które miało zainteresować skarbami ziemi, zachwycać „krasą gór” oraz budzić szacunek dla mieszkańców Śląska, ciężko doświadczanych w ciągu wieków, a mimo to wiernych Polsce. I to jest chyba największe osiągnięcie integracyjne zawarte w tym utworze.

Na kartach tej książki historia Starego Testamentu nabiega żywą krwią. Pulsuje ona w postaciach znanych nam z Biblii – Abrahama, jego pięknej i wiernej żony Sary, bratanka Lota i jego żony, zamienionej w słup soli podczas ucieczki z płonącej Sodomy, a także całego, wolno żyjącego, pasterskiego plemienia Hebrajczyków, które rządzi się własnymi prawami, swoistą moralnością, wierzy we własnych bożków. Bogactwo szczegółów historycznych i obyczajowych idzie tu w parze z pięknym, plastycznym językiem, właściwym najlepszym historycznym powieściom Zofii Kossak. Ale ta książka przekroczyła granice zainteresowań historycznych autorki – stała się obrazem przeznaczeń ludzkich, znakiem przymierza, jakie zawiera Bóg z człowiekiem bez reszty Mu oddanym. Na naszych oczach pasterski lud przeobraża się w świadomy siebie naród, a jego losy, zamknięte w książce granicami życia Ab-Rama, są zapowiedzią i wytłumaczeniem sensu istnienia człowieka.

Ta niezwykła książka jest czymś w rodzaju poetyckiego kalendarza. Podzielona jest, jak każdy kalendarz, na dwanaście miesięcy, których już same nazwy – w odróżnieniu od wielu języków europejskich – zachowują oryginalny ludowy charakter. Każda „kartka” tego poetyckiego kalendarza zawiera opis charakterystycznych dla danej pory roku obyczajów, obrzędów , podań i wierzeń. Zamknięty cykl kalendarzowy „roku polskiego” to doskonały symbol nieustannego powracania do źródeł, do rodzimych tradycji, które stanowią podłoże i osnowę wszystkich treści naszego narodowego życia.

Tysiąc lat historii Polski, zaklętych w opowiadaniach jak w najszlachetniejszym bursztynie. Zofia Kossak zaprasza nas do zgłębienia tajemnic polskości, które nie tkwią w martwym punkcie przeszłości, ale pozostają żywe niczym złotożółty bursztyn: „Tysiące lat mogą przeminąć ponad jego kruchą bryłą, nie uszczuplając zamkniętej w nim żywotności. Wystarczy go dotknąć, rozgrzać w dłoni, a wonieje, promieniuje, sypie skry, przyciąga magnetycznie, żyje i działa.” Sięgnij po tajemnice polskiej historii!

Pisano już wiele o P. Skardze, jako o polityku, kaznodziei i proroku, mężu stanu, publicyście i pisarzu. Jako o pierwszym twórcy zakładów społecznych i spółdzielczości, o pionierze kultury narodowej i wychowawcy. Podnoszono jego niezwykłe zasługi wobec Rzeczypospolitej, nieumniejszoną przez wieki aktualność. Lecz może za mało pisano dotychczas o Skardze, jako o słudze Bożym. O jego życiu wewnętrznym, i stosunku, nie do spraw narodowych, lecz do najgłębszych wieczystych zagadnień. Kim był Piotr Skarga w swym własnym, wewnętrznym życiu? Pytanie na pozór dość trudne do rozwiązania. Piotr Skarga nie lubił zwierzeń. Nie pisał memoriałów, nie udzielał wywiadów, osobowość swoją odsuwał na daleki plan jako rzecz niegodną uwagi i zbędną. Nie przywiązywał do swojego j a większej uwagi i wagi niż do zrudziałej, zniszczonej sutanny służącej mu za odzienie. W całej olbrzymiej spuściźnie literackiej Skargi znajdziemy najwyżej kilkanaście zdań odnoszących się do niego samego. Pomimo tej obojętności, a może właśnie na skutek jej, indywidualność Skargi bucha z każdego jego słowa, każdego postępku. Znamy go lepiej, gruntowniej, niż gdyby pisał o sobie całe tomy. Wznowienie oryginalnego tekstu z 1937 r.

Młody, artystycznie usposobiony i pełniący rolę tłumacza syn weneckiego kupca Gaetano di Candiano wyrusza z handlową karawaną mandaryna Czang-fu-tse ze stolicy mongolskiego imperium Karakorum na zachód w kierunku Europy. Nieświadomy rzeczywistych, szpiegowskich zamiarów chińskich kupców, ma nadzieję dotrzeć na Śląsk do Trzebnicy, gdzie w tamtejszym klasztorze przebywa jego ukochana Beatrycze Montani, zesłana tam na „koniec świata” z nad błękitnej weneckiej laguny wskutek zabiegów jego własnego ojca. W tym samym czasie z przeciwnego kierunku podąża na Śląsk inny orszak, o wiele liczniejszy i dostojniejszy, na którego czele stoi biskup Mediolanu i zarazem legat papieski Gugliemo del Monte, który ma do wypełnienia misję wyegzekwowania zaległego świętopietrza na dworze we Wrocławiu. Zofia Kossak we właściwy dla siebie, mistrzowski sposób kreśli obraz XIII-wiecznej Polski, która za panowania Henryka Brodatego i Henryka Pobożnego zmagała się z mongolskim żywiołem. Książka kończy się opisem bitwy na Dobrym Polu pod Legnicą, gdzie wojska polskiego księcia próbowały powstrzymać tatarów prących na zachód w kierunku Rzymu.