W przejściu. 43 teksty o architekturze i przestrzeni

Miasto dla kobiet to miasto dla wszystkich. Dla niemowlaków w wózkach, których nie trzeba pchać po wertepach, bo chodniki są proste, a krawężniki niskie. Dla młodych dziewczyn, które chcą spędzić ze sobą czas i przeżyć przygodę, a nie horror w scenografii ledwo oświetlonego przejścia podziemnego. Dla osób starszych, które potrzebują dostać się do specjalisty bez kilku przesiadek po drodze. Dla rodzin, które szukają mieszkania, by po prostu dobrze żyć, a nie inwestować. To prawda, że miasta projektowali i budowali mężczyźni. To prawda, że bezwiednie stworzyli infrastrukturę, która odpowiada na ich potrzeby. Dowodem mogą być techniczne normy, w których zakodowana jest domyślna płeć męska. Pozornie neutralne przepisy dotyczące na przykład ochrony pr...

Rzecz, która nie przestaje zachwycać, to skromne piękno zadrukowanej strony. Książka wydaje się najbardziej ubogą ze sztuk. Fotografia, film, malarstwo, muzyka dysponują nieskończenie bardziej sugestywnymi środkami przedstawiania świata. A literatura? Czarne znaczki na papierze. Ale kiedy wpuścić je w nasze umysły, potrafią tam dokonać cudów. Pracują w naszych głowach najskuteczniej i najciekawiej ze wszystkich znaków, jakimi opisujemy świat – przekonuje w nowym tomie esejów Ryszard Koziołek. Odkrywa w nim przed czytelnikami transformującą moc literatury, która pozwala nam budować i wzbogacać nie tylko nasz własny świat, ale też kształtować mądre, dojrzałe społeczeństwo. Ta polityczna moc literatury – budowanie wspólnoty, otwieranie przestrzeni dy...

W maju 1787 roku do portu w Swinemünde przybija statek z sekretnym ładunkiem. Chwilę później szyper Winfried Koschke zdradza pierwsze oznaki obłędu. Krótko po powrocie ze swojej wielkiej podróży do Ameryki Południowej słynny Alexander von Humboldt staje na szczycie Rosengarten i mówi, że roztacza się przed nim jeden z trzech najpiękniejszych widoków na świecie. To nie jest reportaż. To na poły fabularyzowana, na poły dokumentalna opowieść, której głównym bohaterem jest pejzaż. Przemierzając rowerem tereny wschodnich prowincji Prus nazwanych później Ziemiami Odzyskanymi, autor podąża śladami ludzi, którzy – ogarnięci wizją postępu – włączyli się w rewolucję przemysłową, stopniowo przekształcając otaczający ich świat. Część tej historii r...

Gdynia obiecana to opowieść o mieście tworzonym od podstaw, gdzie można było zacząć z „z czystą hipoteką: przezwyciężyć różnice między zaborami, pokonać zacofanie, uciec od narodowych przywar, od wiejskiej nędzy i wielkomiejskiego bezrobocia, zostawić w tyle waśnie etniczne i konflikty klasowe, uniknąć urbanistycznych błędów i historycznych ograniczeń krępujących rozwój innych miast. Tu nowe pokolenie uczyło się nowych umiejętności i zawodów związanych z morzem i międzynarodowym handlem. Tu, niczym w laboratorium, mogła powstać nieobciążona żadną złą ani dobrą tradycją nowoczesna polska miejskość oraz morska polskość. Tu Polska miała uciec do przodu, z wieku dziewiętnastego w dwudziesty. Problem w tym, że w tę podróż zabrała samą s...

Książka pomyślana jako swoisty przewodnik po mieście i zarazem esej o gruzińskiej tożsamości, w którym symboliczna topografia stolicy opowiada o kraju, jego dziedzictwie i współczesności. 9 wybranych miejsc bądź budowli – takich jak plac Tatarski, katedra Sioni, opera czy narodowy panteon na Mtacmindzie – stanowi punkt wyjścia do przedstawienia najważniejszych momentów historycznych i ich znaczenia, twórców i dzieł kanonicznych dla gruzińskiej kultury. Lech Kończak, jeden z najwybitniejszych w Polsce znawców Gruzji, snuje opowieść zarówno o Tbilisi i jego architekturze, jak i o całej Gruzji – zwłaszcza o ostatnich dwóch wiekach, których dziedzictwo do dziś kształtuje zarówno kraj, jak i jego mieszkańców. Tbilisi to miasto o janusowym obliczu – zwr�...

Naturakultura. Próby z kulturoznawstwa krytycznego Inicjatorką prac nad Naturąkulturą była śp. prof. Anna Zeidler-Janiszewska, współpomysłodawczyni serii i współredaktorka poprzednich tomów prób z kulturoznawstwa krytycznego. Artykuły zebrane w tym tomie wpisują się we wciąż aktualne dyskusje lokujące się w nurcie posthumanizmu i postantropocentryzmu, dla których kluczowe jest uznanie ważności tego, co inne-niż-ludzkie, a co nieodłącznie wiąże się z nieuniknioną zmianą pozycji zajmowanej dotąd przez człowieka, który utracił swoją priorytetową wagę. Naturakultura wyraźnie to pokazuje, bowiem podstawą rozważań podjętych przez autorów nie jest analiza procesów prowadzących do decentralizacji pozycji człowieka, ale wysunięcie na pierwszy plan...

– Tu jest jakby luksusowo! – można by zawołać na widok niejednego warszawskiego budynku powstałego w pierwszych latach transformacji ustrojowej. Dwuznaczność, która kryje się za tym okrzykiem zapożyczonym z filmu „Galimatias, czyli kogel-mogel II” Romana Załuskiego idealnie podsumowuje ówczesną architektoniczną rzeczywistość. Z jednej strony lata 90. to dekada spektaklu i reprezentacyjności, z drugiej w jej DNA są wpisane przejściowość i niedostatek. Jak nie zgubić się wśród tych sprzeczności? Przewodnik po architekturze Warszawy lat 90. przybliża 94 realizacje oddane do użytku lub projektowane w tamtym okresie. Są wśród nich obiekty znane jak Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego czy Hotel Sobieski, oraz te dopiero czekające na odkrycie na przykład...

Pracodawca i pracownik. Mistrz i uczeń. Niedościgniony autorytet i architekt z Europy Środkowo-Wschodniej. Cztery lata spędzone w paryskiej pracowni „Le Corbusiera” otworzyły przed Jerzym Sołtanem świat wielkiej architektury. Polski architekt, wykładowca Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i Uniwersytetu Harvarda, po latach wspomina ten okres i spisuje najważniejsze wydarzenia, aby umożliwić czytelnikom przyjrzenie się z bliska warsztatowi pracy „papieża modernizmu”, jego filozofii projektowej i codziennej pracy przy rue de Savres. Wspomnienia publikowane dotąd we fragmentach, dzięki przychylności rodziny Jerzego Sołtana i zapałowi Centrum Architektury, po raz pierwszy trafiają do polskich czytelników w całości.

Narkotyki to w Polsce temat zakłamany, który obrósł mitami, stereotypami, myśleniem magicznym-czasem śmiesznym, częściej groźnym. Politycy, ideolodzy i rodzice próbują bowiem zaklinać rzeczywistość, przynosząc zwykle więcej szkód niż pożytku sobie, swym dzieciom, okazjonalnym użytkownikom, a zwłaszcza uzależnionym. Jan Smoleński pyta znanych artystów o ich doświadczenia, o zagrożenia, o prywatne dramaty i publiczne opinie. Aktorka Renata Dancewicz, filmowcy: Grzegorz Lipiec i Magdalena Łazarkiewicz, muzycy: Łona, Krzysztof Jaryczewski, Pablopavo, Maciej Maleńczuk - odczarowują problem narkotyków. Piętnują hipokryzję populistycznych zwolenników ścigania i zamykania w więzieniu za gram marihuany. Pokazują, że największe szkody przynosi karna represja...

Dr hab. Piotr Wasylczyk jest adiunktem na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz visiting lecturer na Univeristy College London. Studiował (najczęściej fizykę) w Warszawie, Uppsali i Amsterdamie, poza Uniwersytetem Warszawskim pracował również (najczęściej jako fizyk) w Oxfordzie i Florencji. Po wielu latach budowania laserów i wymyślania nowych metod pomiarów impulsów laserowych zajął się wytwarzaniem struktur o ciekawych własnościach optycznych za pomocą druku 3D w nanoskali oraz konstruowaniem mikrorobotów inspirowanych żywymi stworzeniami. Był stypendystą Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej i finalistą polskiej edycji konkursu Fame Lab w 2016 roku. Nie mogąc ścierpieć nudnych i niezrozumiałych wystąpień na konferencjach naukowych, zaczął nauczać s...

Czy można się zaprzyjaźnić z robotem? Kiedy w domu Alicji pojawia się nowy członek rodziny – Basia, robot humanoidalny – rodzą się też nowe pytania. Czy życie domowników stanie się teraz łatwiejsze? Czy Basia będzie odrabiać lekcje za Alicję, zmieniać pieluchy Adasia i gotować obiady? I najważniejsze – czy robot może zastąpić człowieka? Poznajcie nowe przygody Alicji. W świat sztucznej inteligencji wprowadzi was profesor Ryszard Tadeusiewicz, znany automatyk i informatyk, pod którego okiem kształciły się rzesze polskich inżynierów. Podobnie jak poprzednio, nie brakuje w książce dobrego humoru, a dzięki ilustracjom z łatwością przeniesiecie się w świat przyszłości. Porada dla rodzica: przeczytaj razem ze swoim dzieckiem, aby wiedzieć, jak porus...

W 1898 roku nieznany nikomu szeregowy brytyjski stenograf, Ebenezer Howard, opublikował książkę, która radykalnie zmieniła sposób myślenia o mieście i wsi: To-morrow. A Peaceful Path to Real Reform [Jutro. Spokojna droga do prawdziwych reform]. Utopijna z pozoru wizja sieci miast-ogrodów, łączących zalety dużych aglomeracji (możliwości zatrudnienia) i wsi (czyste powietrze i woda, niewielkie czynsze), otoczonych pasami uprawnej ziemi, miała w przekonaniu Howarda silne oparcie w ekonomii. Projekt miał bowiem pragmatyczny i praktyczny wymiar – autor przykładał wielką wagę do precyzyjnego wyliczenia kosztów budowy i rentowności całego przedsięwzięcia. Najważniejszym, dziś całkowicie niemal pomijanym aspektem koncepcji miasta-ogrodu była jednak zmiana społeczn...