Teologia Polityczna. Nr 11. Liberalizm. Pęknięty fundament

Czym jest dzisiaj podział na Wschód i Zachód? Gdzie tkwią jego korzenie, jak kształtował historię Polski, Europy i świata, jak zmienił swój charakter w XXI wieku? Niedawne, okrągłe rocznice zwrotnych momentów biegu dziejów Starego Kontynentu, – dwuipółtysięczna bitwy pod Salaminą i setna wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku, a równocześnie nietracące na aktualności pytania o tożsamość i perspektywy Europy jako rzeczywistości nie tylko geograficznej, ale duchowej, kulturowej i politycznej, zainspirowały nas do podjęcia tej problematyki w 13. numerze rocznika „Teologia Polityczna”. 31 autorów, ponad 400 stron.

Jaka była specyfika toczonych wokół nowoczesności dyskusji w czasach oświecenia i XIX wieku, a jaka w dwudziestoleciu międzywojennym lub w dobie PRL? Wreszcie jak może to pomóc nam dziś rozumieć i odpowiadać na wyzwania współczesności?Te pytania towarzyszą autorom tekstów dwunastego numeru rocznika Teologia Polityczna. Wybitni znawcy historii i kultury, zagadnień myśli politycznej, religii, literatury czy filozofii, akademicy i publicyści, reprezentujący różne perspektywy i tradycje myślenia, postanowili zmierzyć się w nim z problemem istoty i uwarunkowań polskich dróg do nowoczesności.

Uczta Ksenofonta zajmuje wśród dzieł literatury greckiej wyjątkowe, wręcz znamienite miejsce. Na równi z Ucztą Platońską bowiem zaliczana jest do czołowych utworów z kręgu literatury sympotycznej, nawiązującej w swej treści i opisującej poniekąd instytucję greckiego sympozjonu, czyli biesiady przy winie. Głównym motywem obu tych dzieł jest ukazanie wyjątkowości Sokratesa jako niezwykle charyzmatycznego filozofa i mistrza, który nawet podczas swobodnej biesiadnej dyskusji przyćmiewał wszystkich swą wspaniałością i oryginalnością. – Dorota Tymura

Pozycja Sokrates i inni święci poświęcona jest postawom starożytnych chrześcijan wobec rozumu i filozofii. Książka jest zachętą do przepracowania na nowo myśli Ojców Kościoła. Lekturze towarzyszy przekonanie, że pisarze sprzed osiemnastu wieków ciągle mają nam coś ważnego do powiedzenia. Ich sytuacja pod wieloma względami była podobna do naszej, również dlatego, że chrześcijaństwo w pierwszych wiekach nie stanowiło duchowego centrum kultury.

Pisma sokratyczne Ksenofonta, jednego z najwybitniejszych historyków starożytności, to wraz z wczesnymi dialogami Platona, Chmurami Arystofanesa oraz fragmentami pojawiającymi się u Arystotelesa najważniejsze źródła do badań nad historycznym Sokratesem. Sokrates opisywany przez Ksenofonta występuje w swojej najdonioślejszej historycznie roli – w roli wychowawcy. Tym, co według Jaegera wyróżnia Sokratesa jako wychowawcę, jest to, że sedno ludzkiego bytowania, a przede wszystkim życia społecznego, upatrywał w osobowości, w moralnej postawie człowieka. W Ekonomiku swoich rozmówców (jednym z nich jest Kritobulos, syn znanego z dialogów Platona Kritona, drugim zaś – znany tylko z tego dzieła Ischomachos) Sokrates naucza sztuki zarządzania gospodarstwem.

Lysis jest zazwyczaj zaliczany do wczesnych dialogów Platona, które określa się mianem sokratycznych ze względu na ich zarówno czasową, jak i przedmiotową bliskość wobec historycznego Sokratesa. Jest on pierwszą w europejskiej filozofii i kulturze próbą systematycznego ujęcia zagadnienia przyjaźni. Przeprowadzona rozmowa nie prowadzi jednak jej uczestników do żadnych wiążących wniosków rozważywszy osiem definicji przyjaźni, Sokrates kończy dialog słowami, w których stwierdza, że cel rozważań nie został osiągnięty przez rozmówców:Można przypuszczać, że geneza dialogu o przyjaźni była następująca: Platon po odbyciu ok. 388 roku p.n.e. pierwszej podróży na Sycylię, gdzie zetknął się z filozofią italską, zaintrygowany wersetami Empedoklesa o obe...

Chmury zajmują szczególne miejsce wśród starożytnych tekstów poświęconych Sokratesowi. To jedno z najbardziej znanych dzieł najwybitniejszego greckiego komediopisarza – Arystofanesa – należy także do najważniejszych, ponieważ czasowo najbliższych Sokratesowi, świadectw o tym greckim filozofie. Wizerunek Sokratesa, który wyłania się z tekstu komedii, jest istotnie różny zarówno od tego, który został utrwalony w dialogach Platona, jak i od obrazu znanego z pism sokratycznych Ksenofonta. Chmury znajdują się na liście lektur dla osób przygotowujących się do matury z języka polskiego na poziomie rozszerzonym.

Autor zmaga się w swych utworach z polskością – sięga do tkwiących w naszej kulturze metafor i archetypów, czyniąc to jednak z ożywczą, komediową świeżością. Prezentowany zbiór to dla czytelnika obfitująca w groteskę, fascynująca podróż przez często gorzkie meandry historii narodowej. Ta ironiczna Odyseja – niekiedy zaskakująca ciepłem dotychczas niecharakterystycznym dla autora Norymbergi – ma trzy zasadnicze przystanki: romantyzm (Wielka improwizacja), PRL (Rodzina królewska (jak gdyby)) i współczesność (Fragment większej całości; Komedia romantyczna; Zaręczyny). Każda epoka obciążona jest swoim brzemieniem, z którym Tomczyk lekkim piórem mierzy się, pomagając przy tym czytelnikowi ten balast unieść i lepiej zrozumieć. Współwydawca: Pań...

Tematem Arcyparadoksu śmierci Dariusza Karłowicza jest męczeństwo pojęte jako kategoria filozoficzna. Główne pytanie dotyczy wartości dowodowej chrześcijańskiego świadectwa śmierci. Autor do odpowiedzi próbuje zbliżyć się poprzez filozoficzną interpretację przekonania o perswazyjnej roli męczeństwa. Jest to nie tylko problem o podstawowym znaczeniu dla zrozumienia gwałtownej ekspansji starożytnego Kościoła, ale także kluczowy problem filozofii chrześcijańskiej. Koncepcja świadectwa śmierci, ukształtowana na przełomie II i III wieku, do dziś ogniskuje zainteresowanie teologów. Świadectwo jest bowiem rdzeniem chrześcijańskiej koncepcji doskonałości – podstawowym wyzwaniem i powołaniem uczniów Chrystusa. W tej sprawie po naukę trzeba się udać do da...

Jon jest zazwyczaj zaliczany do zbioru wczesnych dialogów Platona – tych, które określa się mianem sokratycznych ze względu na ich zarówno czasową, jak i przedmiotową bliskość wobec historycznego Sokratesa. Jego wyjściowy problem można wydobyć ze słów, które w pierwszej części rozmowy z tytułowym bohaterem wypowiada Sokrates: „[…] dobrym rapsodem nigdy nie mógłby zostać ten, kto nie rozumie słów poety, bo rapsod powinien być dla słuchaczy tłumaczem myśli poety. A nie mógłby tego robić dobrze, gdyby nie rozumiał, co mówi poeta”. Rozważania nad tą kwestią prowadzą rozmówców do odkrycia magnetyzmu poezji i roli natchnienia poetyckiego – okazuje się bowiem, że Jon najpiękniej z ludzi opowiada o Homerze nie dlatego, że „opanował sztukę, d...