PZInż 130. PZInż 140/4TP. Tank Power vol. CXCII 457

Najliczniejszymi pojazdami pancernymi Wojska Polskiego, w latach 1919-1939 były czołgi rozpoznawcze, czyli tankietki. Były to niewielkie pojazdy gąsienicowe, uzbrojone w karabin maszynowy. Ich głównym zadaniem było prowadzenie rozpoznania i w ograniczonym zakresie wspieranie własnych wojsk w operacjach zaczepnych i obronnych. W zasadzie nie były przewidziane do prowadzenia samodzielnych działań bojowych, lecz we wrześniu 1939 roku ich załogi były wielokrotnie zmuszone do podejmowania walki z piechotą i pojazdami pancernymi Wehrmachtu. Niniejsze opracowanie jest pierwszą próbą rzetelnego przedstawienia tematyki służby tankietek w okresie do 1938 roku. Ostatni rok pokoju, wymaga powiązania służby z mobilizacją i późniejszymi działaniami bojowymi. Praca nie jest esejem, nie zawiera cytowanych in extenso regulaminów i dokumentów, lecz niepublikowane informacje na temat służby Carden-Loydów Mk VI, czołgów „X” i wreszcie prototypów oraz seryjnych TK-3, TKF i TKS w jednostkach Wojska Polskiego w latach 1929-1938.

„W maju i czerwcu 1940 roku cztery francuskie dywizje pancerne (Division Cuirassee de Reserve – DCR) zostały uzbrojone w czołgi lekkie, zgrupowane w półbrygadzie czołgów lekkich i w czołgi ciężkie w drugiej półbrygadzie. Jedynym używanym bojowo typem czołgów ciężkich (char lourdes) były czołgi (Char) B1 i B1 bis. Czołgi ciężkie 2C nie dojechały na front. Wyprodukowano 34 seryjne czołgi B1 i (brak informacji, ile czołgów ukończono w 1940 roku) ponad 370 czołgów B1 bis. Niniejsze opracowanie omawia historię powstania czołgów B1 i B1 bis oraz ich służbę w armii francuskiej w latach 1936-1940.”

Czołg Panzerkampfwagen III w zamiarach niemieckiego dowództwa miał być podstawowym typem czołgu średniego armii niemieckiej. Czołgi PzKpfw III Sd Kfz 141 stanowiły podstawowe wyposażenie jednostek Panzerwaffe w latach 1941-1943. Czołgi tego typu były, obok czołgów PzKpfw IV Sd Kfz 161, najliczniej produkowanymi niemieckimi pojazdami pancernymi. Pierwsze pojazdy pancerne odrodzonego Wehrmachtu - czołgi lekkie PzKpfw I Sd Kfz 101 i PzKpfw II Sd Kfz 121 traktowane były jako wozy szkolne, przeznaczone do doskonalenia kadr jednostek pancernych. Pierwszym czołgiem bojowym miały być PzKpfw III, przeznaczony dla dowódców plutonów (Zugfuhrerwagen - stąd nazwa ZW). Z powodu opóźnienia prac projektowych o dużych strat pojazdów podchodzących z serii Ausf. A-D dopiero czołgi wersji PzKpfw III Ausf. E stały się pełnowartościowym sprzętem pancernym i w małej ilości trafiły do jednostek Panzerwaffe podczas kampanii w Polsce, a potem w większej we Francji wiosną 1940 roku.

Monografia niemieckiego działa 8,8 cm Flak 18/36/37 L/56. Fotografie czarno-białe i kolorowe, rysunki i schematy, tekst polsko-angielski.

Podstawowym czołgiem używanym przez armię francuską w walkach w maju i w czerwcu 1940 roku był czołg lekki (piechoty) Renault R35. Dość dobrze opancerzony, lecz powolny Renault R35 był odpowiednim przeciwnikiem tylko dla niemieckich czołgów lekkich. Natomiast znacznie ustępował czołgom średnim PzKpfw III i PzKpfw IV, bowiem był uzbrojony w armatę SA 18L/21 kalibru 37 mm o niskiej prędkości początkowej pocisku, a więc o małej zdolności przebijania pancerza. Atutem czołgu R35 było jednak mocne opancerzenie wynoszące 40 mm, a więc grubsze niż posiadały wówczas czołgi niemieckie! Mało znanym faktem jest to, że R35 przeszedł chrzest bojowy już we wrześniu 1939 roku, lecz nie na froncie zachodnim, bowiem brak jest informacji o walkach francuskich R35 podczas ofensywy w Saarze, lecz w Polsce, gdzie R35 i H39 wzięły udział w walkach przeciwko czołgom sowieckim i niemieckim.

W latach trzydziestych XX wieku armia włoska dysponowała nadal sprzętem pancernym pamiętającym lata I wojny światowej. Podstawowym uzbrojeniem były czołgi FIAT 3000 stanowiące w istocie kopie francuskich czołgów Reanult FT. Pod koniec I wojny światowej wykonano także prototyp ogromnego czołgu FIAT 2000, o masie ponad 40 000 kg, którego produkcji seryjnej nie zdołano już uruchomić. Dlatego pilną potrzebą stało się szybkie uruchomienie produkcji własnych nowoczesnych czołgów. I podobnie, jak w przypadku tankietek CV 33/35, posłużono się gotowym wzorcem, w tym przypadku czołgiem Vickers 6-ton Mark E. Ten udany czołg, posłużył do uruchomienia produkcji własnych pojazdów pancernych nie tylko we Włoszech. Tak stało się w ZSRS (T-26), Polsce (7TP) czy Chechosłowacji (LT vz. 35). Czołgi M 11/13/14 stanowiły podstawowe wyposażenie włoskich jednostek pancernych w okresie II wojny światowej. Natomiast czołgi M 15, produkowane od 1943 roku, trafiły głównie do uzbrojenia armii niemieckiej.

W latach 1999-2000 nakładem wydawnictwa „Militaria“ kazało się pięć publikacji (nr 87, 96, 102, 112 i 123) poświęconych historii niemieckiej 4 dywizji pancernej. Bezpośrednią przyczyną powstania tych książek było odkrycie unikalnego albumu fotograficznego, dokumentującego walki dywizji w latach 1941-1945, który trafił do zbiorów Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. We wspomnianych opracowaniach autorzy położyli główny nacisk na pokazanie szlaku bojowego 4 Panzer Division. Niejako na dalszym planie została przedstawiona problematyka uzbrojenia i wyposażenia dywizji w tym okresie, a jednostka używała bojowo także dość nietypowych wozów bojowych, np. czołgów lekkich PzKpfw II Sd Kfz 123 Ausf. L „Luchs“. Zadaniem niniejszej publikacji jest uzupełnienie tej luki o monografię sprzętu pancernego i samochodów używanych w 4 dywizji pancernej w latach 1938-1945 oraz informacji o malowaniu i oznakowaniu wozów bojowych 4 Panzer Division.

Niniejsze opracowanie stanowi kontynuację monografii polskich samochodów pancernych, zapoczątkowaną opisem półgąsienicowego samochodu pancernego wz. 28 i kołowego samochodu pancernego Peugeot Mle 1918 (Militaria nr 462). Obecnie zostaną przedstawione samochody pancerne: kołowy wz. 34 i zupełnie zapomniany, kołowo-gąsienicowy pojazd Chenillette Saint-Chamond Modele 1921. Natomiast samochód pancerny wz. 29 będzie niebawem przedmiotem odrębnej, niezwykle obszernej publikacji, zawierającej wiele nowych, nieznanych dotąd faktów i fotografii.

Monografia polskich czołgów rozpoznawczych TK3 TKF i TKS uzywanych bojowo we wrzesniu 1939 roku. Książka bogato ilustrowana, zawiera też plany.

Samolot bombowy i rozpoznawczy Dornier Do 215 był „młodszym bratem” samolotu Dornier Do 17 (a w zasadzie Do 17Z). Zachował podstawowe rozwiązania konstrukcyjne „latającego ołówka”, lecz był napędzany silnikami rzędowymi, zamiast jak do tej pory silnikami gwiazdowymi. Samoloty Dornier Do 215 były używane bojowo w lotnictwie niemieckim i węgierskim. Dwa samoloty tego typu zostały w kwietniu 1940 roku sprzedane do ZSRS.

W drugiej części opracowania poświęconego czołgom rozpoznawczym (tankietkom) zostaną omówione TKS i TK-3, przezbrojone w 1939 roku w działka FK wz. 38 model A kalibru 20 mm, oraz działa samobieżne TKD i TKS-D uzbrojone w armaty kalibru 47 mm i 37 mm. Podstawowe wersje: TK-3, TKF i TKS zostały wstępnie omówione (wstępnie, bowiem cały czas są odkrywane i analizowane nowe dokumenty i materiały pozwalające na szersze poznanie tematu) w numerze 444.

Powstanie czołgu kawalerii (AMC) Somua S35 było wynikiem istotnych zmian w taktyce kawalerii francuskiej po I wojnie światowej. Doświadczenia Wielkiej Wojny spowodowały konieczność modyfikacji podstawowych założeń taktycznych działania jednostek kawalerii. Na polach bitewnych nad Sommą i pod Verdun prysł mit mobilności kawalerii, która została uwięziona przez linie okopów, co z kolei wymusiło przystosowanie jednostek kawalerii do spełnienia nowej roli na polu walki.

"W chwili wypowiedzenia przez Włochy wojny Wielkiej Brytanii i Francji, 10 czerwca 1940 roku, trzon włoskiego lotnictwa myśliwskiego stanowiły samoloty dwupłatowe, dość wiekowe Fiaty CR. 32 od 1940 roku nazywane "Freccia", i wprowadzone do jednostek, tylko nieco nowocześniejsze Fiaty CR. 42. (...) Udział w II wojnie światowej zamyka historię Fiata CR. 32, który największe sukcesy odnosił podczas zmagań w okresie wojny domowej w Hiszpanii (1936-1939)" fragment książki

Czołg "Valentine" to jeden z bardziej znanych brytyjskich pojazdów pancernych z okresu II wojny światowej. Stanowił specyficzną "hybrydę" powolnego czołgu piechoty, jednak bez jego silnego opancerzenia oraz typowego podstawowego czołgu pola bitwy - jednak bez jego prędkości i zdolności manewrowych. Historiawkrótce pokazała jednak, że tego rodzaju konstrukcje miały przyszłość i w wielu przypadkach były protoplastami późniejszych uniwersalnych czołgów średnich, tzw. czołgów podstawowych - main battle tank. Pierwsza część monografii prezentuje genezę powstania tej udanej konstrukcji i omawia wszystkie podstawowe wersje rozwojowe czołgu produkcji brytyjskiej i kanadyjskiej. Ponadto został zamieszczony dokładny opis techniczny i omówione walki czołgów "Valentine" w Afryce Północnej i we Włoszech w latach 1941-1943, na froncie wschodnim i zachodnim 1941-1945 oraz na Pacyfiku... Ze wstępu

W latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku amerykański przemysł motoryzacyjny należał do wiodących na świecie. Fabryki samochodowe produkowały gigantyczne ilości pojazdów osobowych i ciężarowych, które technologicznie przewyższały konstrukcje z innych krajów. W USA wprowadzono wiele nowatorskich rozwiązań technicznych i technologicznych (np. produkcja potokowa. Amerykańskie wytwórnie samochodowe walnie przyczyniły się do rozwoju przemysłu samochodowego w ZSRS (GAZ - FORD i ZIS), Niemczech (Opel - General Motors i Ford), Wielkiej Brytanii (Vauxhall - General Motors), a nawet w Polsce (Lilpop Rau & Lovenstein - Chevrolet). Rozwój konstrukcji cywilnych nie szedł w parze z opracowywaniem pojazdów wojskowych, bowiem znacznie zredukowana w czasie pokoju armia USA nie zamawiała dużych ilości pojazdów wojskowych, a ponadto często korzystała z konstrukcji cywilnych... Ze wstępu

7TP był jedynym nowoczesnym czołgiem armii polskiej. Pojazdy tego typu produkowane były od 1934 do 1939 roku w dwóch wersjach produkcyjnych (jedno i dwuwieżowej), różniących się uzbrojeniem. W publikacji został omówiony rozwój konstrukcji, produkcja i zastosowanie bojowe 7TP w jednostkach Wojska Polskiego i czołgów zdobycznych w jednostkach armii niemieckiej.

W okresie II wojny światowej w niemieckich jednostkach pancernych i artylerii samobieżnej (szturmowej) były używane specjalne pojazdy naprawcze i ewakuacyjne tzw. Bergepanzerwagen. Najczęściej były to ciężkie ciągniki półgąsienicowe np. 18t Zgkw Sd Kfz 9 produkcji zakładów FAMO. Jednak ciągniki były skuteczne tylko w przypadku holowania czołgów lekkich i średnich np. PzKpfw II lub PzKpfw III. Do holowania ciężkiego "Tygrysa", o masie przekraczającej 50 000 kg trzeba użyć aż trzech ciągników 18-tonowych. W warunkach bojowych było to bardzo trudne i niebezpieczne! Dlatego też do ewakuacji uszkodzonych czołgów i ich napraw na polu walki używano pozbawionych wież czołgów, które przewoziły dodatkowe wyposażenie naprawcze (dźwig, części zamienne, lewary, urządzenia spawalnicze). W ten sposób zostały zmodyfikowane m.in. czołgi lekkie PzKpfw I Sd Kfz 101, PzKpfw 38(t), czołgi średnie PzKpfw III Sd Kfz 141, PzKpfw IV Sd Kfz 161 i PzKpfw V Sd Kfz 171 „Panter” oraz działa samobieżne „Hetzer” i „Ferdinand-Elefant”.

Niniejsza publikacja opisuje wzory malowania i system oznaczeń pojazdów pancernych, zmechanizowanych, kawalerii i piechoty w okresie od września 1939, do września 1945 roku

„Czołg średni Panzerkampfwagen IV Sd Kfz 161 był podstawowym czołgiem armii niemieckiej. Stanowił główne uzbrojenie jednostek Panzerwaffe i Waffen-SS walczących w latach 1939–1945. Czwórki były najliczniej produkowanymi niemieckimi czołgami w okresie II wojny światowej.” – fragment Wstępu