Patrząc z ukosa. Wprowadzenie do Jacques'a Lacana przez kulturę popularną

W O wierze Slavoj Zizek, znany w świecie słoweński filozof uprawiający krytykę kultury z pozycji psychoanalitycznych, podejmuje kwestię wiary, głównie chrześcijańskiej, w dzisiejszym świecie. Zizek, choć zdeklarowany materialista (dialektyczny) i ateista walczący, podchodzi do sprawy wiary z całą powagą. Niejako w imię chrześcijaństwa odrzuca z jednej strony inwazję spirytualizmu New Age, a z drugiej schematyzm chrześcijańskiej teologii. W wierze atrakcyjna jest moc zmieniania (wewnętrznego) świata - nie w sensie samorealizacji, lecz nowego początku, możliwości rozpoczęcia od punktu zerowego. Jako naturalna skłonność ludzkiego umysłu wiara jest bardziej fundamentalna niż ateizm, o który trzeba dopiero walczyć. Jej akt przerywa etykę - jak akt seksualny rozmowę - i wprowadza inny porządek. Ten potencjał wiary Zizek analizuje z bardzo szerokiej, wprost ekstrawaganckiej perspektywy, włączając do niej cyberprzestrzeń, film i literaturę, Lenina, Żydów i buddyzm. Paradoksalność wszakże stanowi samo jądro wiary.

Światowej sławy filozof Slavoj Žižek wyjaśnia, w jaki sposób możemy znaleźć wyjście z kryzysu kapitalizmu. To, że kapitalizm ma kłopoty jest jasne. Dlaczego więc nie potrafimy znaleźć innej drogi? Dlaczego wszyscy, od polityków przez intelektualistów aż po zwykłych obywateli, zachowujemy się, jakby ten system był naszą jedyną możliwością. Kłopoty w raju to diagnoza stanu globalnego kapitalizmu, ideologicznych ograniczeń, z jakimi mamy do czynienia w codziennym życiu, oraz ponurej przyszłości, która nadciąga nieubłaganie. To również, na przekór pesymizmowi otaczającej nas rzeczywistości, poszukiwanie nowych – i nierzadko niebezpiecznych – dróg emancypacji. Z właściwą sobie swobodą, nonszalancją i zaskakującą wnikliwością Žižek porusza się między pismami Marksa, słowami Gangnam Style i Margaret Thatcher czy nolanowskim „Mrocznym Rycerzem”. Wszystko po to, by opisać świat, w którym przyszło nam żyć.

Co pandemia koronawirusa ma wspólnego ze sprzedażą lalek erotycznych i rojami szarańczy? Według niepowtarzalnego „olbrzyma z Lubliany”, czyli turbofilozofa Slavoja Žižka – wszystko. Wiosną 2020 roku, w książce napisanej „za pierwszego lockdownu” (Pandemia! COVID-19 trzęsie światem), Žižek zagłębiał się w nowe wymiary izolacji, kwarantanny i dystansu społecznego i badał, jak coraz bardziej jesteśmy tym wszystkim zmęczeni. Teraz słoweński filozof sprawdza, jak brak siły roboczej wpływa na poziom zaopatrzenia w żywność i jak bardzo eksploatujemy pracowników opieki i ochrony zdrowia, bez których codzienne życie byłoby niemożliwe. Na konkretnych przykładach pokazuje, że współczesny kapitalizm nie jest w stanie skutecznie ochronić społeczeństwo w czasie kryzysu. Pisząc z charakterystyczną dla siebie śmiałością i zapałem, Žižek sięga do teorii krytycznej, popkultury i psychoanalizy, aby ukazać niepokojącą dynamikę wiedzy i władzy w tym przedziwnym, wirusowym czasie.

Kiedy bezprecedensowa, globalna epidemia ogarnia świat, kto mógłby lepiej niż słoweński turbofilozof Slavoj Žižek odkryć jej głębsze znaczenia, zachwycić się jej niepojętymi paradoksami i przewidzieć głębię konsekwencji, a wszystko to w sposób, który wywoła u ciebie zadyszkę i siódme poty? Żyjemy w czasach, kiedy największym aktem miłości jest trzymać się z dala od przedmiotu uczuć. Kiedy rządy znane z bezlitosnych cięć w wydatkach publicznych potrafią nagle wyciągnąć z rękawa biliony. Kiedy papier toaletowy staje się towarem cennym niczym diamenty. I kiedy, zdaniem Žižka, nowa forma komunizmu może być jedynym sposobem uniknięcia drogi do globalnego barbarzyństwa. Pisząc ze zwykłą swadą i zamiłowaniem do analogii z kultury popularnej (na stronach książki ramię w ramię występują Quentin Tarantino i H.G. Wells obok Hegla i Marksa), Žižek przedstawia zwięzły i prowokacyjny obraz kryzysu, który rozszerzając się, pochłania nas wszystkich

„Jestem dzieckiem księdza” – mawiał Lacan. Będąc pobożnym chłopcem, wychowankiem szkoły braci marystów, miał możność dogłębnego, pełnego wrażliwości poznawania udręk i sztuczek chrześcijańskiej duchowości. Potrafił w fantastyczny sposób mówić do katolików i oswajać ich z psychoanalizą. Towarzystwo Jezusowe postawiło na jego szkołę. „Freud, stary optymista wychowany na Oświeceniu, uważał, że religia jest tylko ułudą, którą w przyszłości rozwieją postępy ducha naukowego. Lacan bynajmniej tak nie uważał: przeciwnie, sądził, że prawdziwa religia, religia rzymska, na końcu czasów omami wszystkich, wylewając morze sensu na coraz bardziej natarczywe i nieznośne realne, które zawdzięczamy nauce”. – Jacques-Alain Miller Triumf religii poprzedzony Mową do katolików to kolejny tom w serii „Paradoksy”. W ramach tej serii, poświęconej przede wszystkim tekstom niepublikowanym, ukazują się kolejno wybrane elementy dorobku Lacana. Jak tłumaczy Jacques-Alain Miller, opiekun spuścizny Lacana: „Tego, czego uczy was każda analiza, nie nabywa się na żadnej innej drodze: ani przez nauczanie, ani przez jakiekolwiek inne ćwiczenie duchowe. W przeciwnym razie – na cóż by ona? Ale czy oznacza to, że tę wiedzę należy przemilczeć? Choćby była ona w przypadku każdej osoby nie wiem jak tylko jej właściwa, czyż nie byłoby możliwości, aby jej nauczać i ją przekazać, przynajmniej jej podstawowe zasady tudzież parę konsekwencji? Lacan stawiał sobie to pytanie i odpowiadał na nie w rozmaitym stylu. W swoim Seminarium argumentuje do woli. W swoich Pismach chce przeprowadzić dowód i dręczy literę wedle upodobania. Oprócz tego mamy jeszcze jego konferencje, rozmowy, improwizacje. Tu wszystko dzieje się szybciej. Chodzi o zaskakiwanie opinii, by tym łatwiej je uwieść. I to właśnie nazywamy jego Paradoksami. Kto mówi? Mistrz mądrości, ale mądrości niepokornej – jakiejś szyderczej, wyzywającej antymądrości. Każdemu wolno uczynić sobie z niej busolę własnego myślenia”. Jacques Lacan (1901–1981) – francuski psychoanalityk i psychiatra, jeden z najbardziej wpływowych teoretyków nauk humanistycznych i społecznych XX wieku. Pod hasłem „powrotu do Freuda” prowadził od początku lat 50. regularne seminaria, w ramach których wnikliwie analizował podstawowe problemy teorii i praktyki psychoanalitycznej. Wnioski wyciągane z doświadczenia analityka odnosił jednak zawsze do fundamentalnych pytań filozoficznych. Dzięki łączeniu w swojej pracy teoretycznej podejścia psychoanalitycznego m.in. z lingwistyką, psychiatrią, filozofią egzystencji i matematyką, Lacan w istotny sposób ukształtował współczesne nauki o człowieku i kulturze. Pozostaje wciąż jedną z najczęściej cytowanych postaci XX-wiecznej humanistyki.

Ta książka Slavoja Žižka (ur. 1949), światowej sławy słoweńskiego filozofa i komentatora naszych kryzysów, dotyczy najnowszych wydarzeń, takich jak przegrane przez Trumpa wybory w USA, pandemia COVID-19, wydarzenia w Chile, brexit czy sprawa Assange’a. Nie jest to jednak doraźna publicystyka polityczna, lecz próba zdiagnozowania sytuacji w „niebie”, od którego zależy nasze powszednie i niepowszednie działanie. Žižek jest komunistą i w tym niebie paradoksalnie lokuje wartości „komunistyczne”. Opowiada się za komunizmem „wojennym”. U podłoża tych prowokacji leży przekonanie autora, że wskutek dominacji wartości liberalnego kapitalizmu z „interesem własnym” jednostki na czele zbiorowy wysiłek, wszelka forma kolektywizmu zostały skompromitowane i wyparte. Tymczasem obecna sytuacja ludzkości, której „statek kosmiczny Ziemia” jest zagrożony, wymaga właśnie powszechnej mobilizacji, wspólnego działania w warunkach najwyższej, globalnej dyscypliny. Taką konieczność zaprowadzenia porządku w naszym „niebie” podstawowych wartości oświetla Žižek w tej książce, zbiorze prawie czterdziestu najnowszych tekstów o „kłopotach w naszym raju” czy nawet o jego „fundamentalnym szaleństwie”.

Slavoj Žižek (ur. 1949), słoweński filozof społeczny, światowej sławy enfant terrible antykapitalizmu, rozmawia tu z Koreańczykami (południowymi, nie północnymi, aż tak lewicowy nie jest). Z tej książki-wywiadu opublikowanej jesienią 2013 roku można się dowiedzieć, co Žižek myśli o podstawowych kwestiach dzisiejszego świata: polityce jako takiej, ponowoczesności, demokracji, przemocy i rewolucji. Można też poznać jego wizję walki z niesprawiedliwościami tego świata. Nowe, lepsze społeczeństwo jest tym „niemożliwym”, do którego trzeba dążyć. Rewolucja – tu zupełnie pozbawiona przemocy poza przemocą „symboliczną” – nie ma polegać tylko na modyfikacjach wewnątrz układu odniesienia, lecz na zmianie samego tego układu. Polityka jest dziedziną ostatecznych decyzji, które nie mają już żadnych wyższych instancji dających oparcie. Człowiek ponowoczesny to człowiek takich decyzji. W tym heroiczno-rewolucyjnym nastawieniu, przekonany, że dzisiejszy kapitalizm rozwiódł się z demokracją, Žižek szuka możliwych rozwiązań w wydarzeniach ostatnich lat, zwłaszcza w ludowych rewoltach krajów arabskich. Nie gardzi rozważaniami nad Hollywood, powieścią kryminalną, populizmem w Ameryce Łacińskiej czy nowym kolonializmem Chin. Wszędzie tam, w grząskim świecie pozbawionym jakiejkolwiek z góry zadanej harmonii, może nagle wychynąć zbawcze „niemożliwe”.

Teza niniejszej książki opiera się na dwóch przesłankach: przesłance o istnieniu złożonej relacji między psychoanalizą a tradycją filozoficzną oraz przesłance mówiącej o szczególnej pozycji pracy myślenia Jacquesa Lacana w tejże relacji. Koncepcja Lacana jako dzieło w toku ukazuje i uruchamia jednocześnie figury innego filozofa i dyskursów wobec filozofii konkurencyjnych. Formuła antyfilozofii pojawiająca się w późnym nauczaniu autora Écrits jest tego konsekwencją i świadectwem. W perspektywie diachronicznej teza ta konstruowana jest na bazie lektury pism i seminariów Lacana, w perspektywie synchronicznej zaś w oparciu o wypracowywane przez francuskiego psychoanalityka koncepty: języka, realnego, jouissance oraz symptomu. Celem takiego ujęcia jest zarówno możliwie wierne literze przedstawienie marszruty myśli Lacana, jak i zestawienie jej ze współczesnymi propozycjami filozofii (Heidegger, Wittgenstein) oraz nauki (językoznawstwo strukturalne, matematyka w programie grupy Bourbaki). Trudno przecenić znaczenie dzieła Jacquesa Lacana dla współczesnej europejskiej myśli humanistycznej. Ze względu na ciągle szczątkową obecność tekstów Lacana w Polsce niniejsza praca ma charakter wprowadzający, jak i porządkujący: stanowi wprowadzenie do czytania Lacana (w perspektywie tradycji filozoficznej) oraz stara się uporządkować różnorodne sposoby „aplikacji Lacana” wskazując na istniejące w dyskursach autora Rzeczy freudowskiej warunki brzegowe.

Seminarium Jacques’a Lacana, z lat 1953–54, zatytułowane „Pisma techniczne Freuda”, jest jego pierwszym oficjalnym Seminarium wygłaszanym do szerokiego audytorium, gromadzącego się w auli Szpitala św. Anny w Paryżu. Formuła, którą Lacan przyjął, to – idąc za jego słowami – detaliczne komentowanie tekstów Freuda. Towarzyszy temu surowa krytyka wszelkich impasów, wynaturzeń i chybionych konceptów innych autorów skupionych zwłaszcza wokół psychoanalizy ego. Lacan uznaje to za konieczne; pozwala mu to – w duchu jego „powrotu do Freuda” – przygotować bazę dla swojego nowatorskiego opracowania takich konceptów Freudowskiej psychoanalizy jak: przeniesienie, opór, narcyzm pierwotny, narcyzm wtórny, ja idealne, Ideał-ja, nad-ja, interpretacja, miejsce i funkcja analityka itp. W samym centrum tego opracowania stoi topika Wyobrażeniowego oraz funkcja trzech zasadniczych rejestrów struktury podmiotu: Realnego, Symbolicznego i Wyobrażeniowego. Cel, który sobie Lacan przy tym stawia, to wyrwać samą psychoanalizę z sideł relacji dualnej, uczynić Freudowskie koncepty operatywnymi w codziennej praktyce klinicznej oraz sprawić, by przekazywanie psychoanalizy – jako teorii tej praxis, którą zawdzięczamy Freudowi – miało rangę prawdziwego nauczania. Seminaria Lacana stanowią do dziś jedne z najważniejszych prac w historii psychoanalizy. Kontrowersyjne i fascynujące, są zapisem zarówno oryginalnego przemyślenia samych podstaw nauki Freuda, jak i bezkompromisowego zmagania się z fundamentalnymi pytaniami stawianymi przez filozofię – o granice poznania i myślenia, istotę etyki i ludzką kondycję. Jacques Lacan (1901-1981) – francuski psychoanalityk i psychiatra, jeden z najważniejszych teoretyków w historii psychoanalizy, orędownik nowego podejścia w psychoanalizie i metapsychologii, w którym dużo mniejszy nacisk kładzie się na biologiczne podstawy popędowości człowieka, a dużo większe na symboliczną strukturę języka i kultury. Od 1951 co roku prowadził w Paryżu regularne seminaria, które rozpoczął hasłem „powrotu do Freuda”. Słynne seminaria i pisma Lacana uznawane są za jedne z najważniejszych publikacji humanistyki XX wieku, do których odwołuje się niezliczona liczba współczesnych autorów, nie tylko z obszaru psychoanalizy i psychiatrii. Dzięki łączeniu w swojej pracy teoretycznej podejścia psychoanalitycznego m.in. z lingwistyką, psychiatrią, filozofią egzystencji i matematyką, Lacan w istotny sposób ukształtował współczesne nauki o człowieku i kulturze. Pozostaje wciąż jedną z najczęściej cytowanych postaci XX-wiecznej humanistyki.

Roland Barthes (1915-1980), wszechstronny francuski interpretator kultury, w Mitologiach, jednej z pierwszych swoich książek (1957) zebrał komentarze do bieżącej rzeczywistości, pisane w latach 1954-1956. Tropi tam „mity codzienności”, jakie nieustannie produkuje „mieszczańska” społeczność. Obserwuje zjawiska ze sceny politycznej, artystycznej, literackiej, komentuje zdarzenia z dziedziny sportu, religii, kulinariów, gospodarstwa domowego. Ich trudno uchwytną rzeczywistość „pogłębia” ironiczno-sarkastyczną perspektywą wysokiej teorii. Mitolog, „łowca mitów”, wychwytuje ich mistyfikacje, pasożytnicze przesłanianie jednych znaczeń innymi, ich ideologemy, ucieczkę w fałszywą naturę. Mitolog Barthes, trzeba przy tym pamiętać, zwyczajem ówczesnych francuskich intelektualistów czyni to też z krytycznej, klasowej perspektywy. Obserwacje i interpretacje powszedniego życia zawarte w części pierwszej („Mitologie”) systematyzuje semiologiczna część druga („Mit dzisiaj”): nasza rzeczywistość nieustannie „obraca się w mit” w specyficznym sensie tego pojęcia. Dla autora mit nie jest jakąś fundamentalną opowieścią, lecz nową jednostką sensu nadbudowaną nad zwykłymi znaczeniami – może być rzeczą, fotografią, tekstem. Jest „mową” w jej najszerszym sensie „przekazu”. Od tego wczesnego rozpoznania mityczności naszego życia był już tylko krok do postrukturalistyczych symulaków, imitacji i irrealności. W tym sensie Mitologie są kanonem historii humanistyki II połowy XX wieku, a zarazem błyskotliwie, czasem anegdotycznie ukazaną panoramą współczesnej codzienności.

Przypadającą w 2020 roku 250. rocznicę urodzin G.W.F. Hegla Slavoj Žižek postanowił uczcić w wyjątkowy sposób. Napisał książkę, w której nie tylko w swoim niepowtarzalnym stylu dowodzi, że odesłanie Hegla do filozoficznego lamusa było przedwczesne i niesprawiedliwie, ale pokazuje, co Heglowska filozofia ma do zaproponowania w dość szczególnej kwestii nurtującej dziś wielu myślicieli (i nie tylko). Co wyniknie z połączenia naszych procesów myślowych z maszynami cyfrowymi? Zastanówmy się nad tym, jak wpłynęłaby na nasze społeczeństwo sytuacja, w której maszyny stałyby się rozszerzeniem naszych mózgów albo nauczyłyby się „czytać nasze myśli”? Co to oznacza dla nas jako „ludzi”? Czy przedsięwzięcia w rodzaju finansowanej przez Elona Muska spółki Neuralink powinniśmy traktować jako szansę, czy raczej jako zagrożenie dla naszego sposobu życia? Žižek nie opowiada się po żadnej ze stron, raczej niczym wytrawny psychoanalityk stara się ze zrozumieniem wysłuchać obu, a filozofia Hegla, okazuje się w tym wydatnie pomocna.

Zygmunt Freud (1856-1939) - austriacki psycholog, psychoteraputa, neurolog, neuropatolog, twórca psychoanalizy i psychologii głębi, chyba jedna z najważniejszych postaci w nauce o człowieku, postać wręcz symboliczna w nauce jak Einstein w fizyce, tak Freud w naukach o człowieku wyznaczali najważniejsze kierunki myśli. W zasadzie nie byłoby współczesnej psychologii bez freudyzmu, choć oczywiście wiele z jego tez zostało zweryfikowanych i wiele szkół w psychologii powstało wręcz jako kontrreakcja na tezy psychoanalizy. W Psychopatologii życia codziennego Freud zajmuje sie przede wszystkim mechanizmami, które powodują, że zapominamy (zarówno imiona, jak i wyrazy obce jak i nazwy i szyk zdań), popełniamy pomyłki w czytaniu i pisaniu. Także przejęzyczeniami, czynnościami pomyłkowymi, także zabobonami i błędami. Freud - pamiętajmy o tym - był przede wszystkim lekarzem. Jego samego w dużej mierze zaskoczyły rezultaty jego własnych badań tak bardzo bowiem ludzka natura okazywała się inna od tej jaką chciałby widzić wiedeński mieszczanin z początku XX wieku. Jednak to badania konkretnych ludzi spowodowały, że Freud doszedł do swych wniosków o ludzkiej naturze. Te wyniki badań doprowadziły go do tezy iż wspólną zaś cechą zarówno najlżejszych, jak i najcięższych przypadków chrobowych, które mają także czynności pomyłkowe i przypadkowe jest to, że możemy te zjawiska sprowadzić do niezupełnie stłumionych treści psychicznych, które nie dopuszczone do świadomości nie są jednak pozbawione wszelkiej możności ujawnienia się. Psychopatologia życia codziennego to oprócz Wstępu do psychoanalizy i Poza zasadą przyjemności najważniejsze z dzieł twórcy psychoanalizy.

W ostatnich latach słoweński filozof Slavoj Žižek (ur. 1949) zyskał światową sławę jako ekscentryczny komentator naszych kryzysów (w Wydawnictwie Aletheia: Chaos w niebie, ponadto O wierze, Patrząc z ukosa, Żądanie niemożliwego). Niniejsza, stosunkowo wczesna jego publikacja ukazuje go w innej roli – akademickiego erudyty uprawiającego wysoce zaawansowaną filozofię skupioną wokół myśli Hegla, Lacana i krytyki ideologii. Žižek, absolwent filozofii i socjologii w swoim kraju, studiował na początku lat 80. XX wieku psychoanalizę w Paryżu tuż po śmierci Jacques’a Lacana (1901–1981), a potem prowadził badania nad jego myślą na uniwersytecie w Lubljanie. Metastazy… ukazywały się praktycznie przez kilkanaście lat w iście postmodernistycznym rozplenieniu: poszczególne wersje językowe łączył głównie podobny tytuł, treść mniej. Polski przekład ma za podstawę pierwszą angielską wersję z 1994 roku. Metastazy, czyli przerzuty w chorobie nowotworowej, dotyczą tu „rozsiewu” rozkoszy, pojętej w sensie Lacana, po linii politycznej i seksualnej, skąd dwie części tomu: „Przyczyna” (albo „Sprawa”) i „Kobieta”. Autor interpretuje fakty kulturowe z perspektywy psychoanalitycznej, obszernie ilustrując je przykładami z kultury popularnej. Na szczególną uwagę zasługują tu eseje o miłości dworskiej (jak się okazuje, ciągle żywej w uwspółcześnionej wersji) czy o twórczości Davida Lyncha. Podsumowujący całość autowywiad Žižka z sobą stanowi zarazem wprowadzenie do jego myśli i problematyki.

Ta książka Slavoja Žižka (ur. 1949), światowej sławy słoweńskiego filozofa i komentatora naszych kryzysów, dotyczy najnowszych wydarzeń, takich jak przegrane przez Trumpa wybory w USA, pandemia COVID-19, wydarzenia w Chile, brexit czy sprawa Assange’a. Nie jest to jednak doraźna publicystyka polityczna, lecz próba zdiagnozowania sytuacji w „niebie”, od którego zależy nasze powszednie i niepowszednie działanie. Žižek jest komunistą i w tym niebie paradoksalnie lokuje wartości „komunistyczne”. Opowiada się za komunizmem „wojennym”. U podłoża tych prowokacji leży przekonanie autora, że wskutek dominacji wartości liberalnego kapitalizmu z „interesem własnym” jednostki na czele zbiorowy wysiłek, wszelka forma kolektywizmu zostały skompromitowane i wyparte. Tymczasem obecna sytuacja ludzkości, której „statek kosmiczny Ziemia” jest zagrożony, wymaga właśnie powszechnej mobilizacji, wspólnego działania w warunkach najwyższej, globalnej dyscypliny. Taką konieczność zaprowadzenia porządku w naszym „niebie” podstawowych wartości oświetla Žižek w tej książce, zbiorze prawie czterdziestu najnowszych tekstów o „kłopotach w naszym raju” czy nawet o jego „fundamentalnym szaleństwie”.

Przypadającą w 2020 roku 250. rocznicę urodzin G.W.F. Hegla Slavoj Žižek postanowił uczcić w wyjątkowy sposób. Napisał książkę, w której nie tylko w swoim niepowtarzalnym stylu dowodzi, że odesłanie Hegla do filozoficznego lamusa było przedwczesne i niesprawiedliwie, ale pokazuje, co Heglowska filozofia ma do zaproponowania w dość szczególnej kwestii nurtującej dziś wielu myślicieli (i nie tylko). Co wyniknie z połączenia naszych procesów myślowych z maszynami cyfrowymi? Zastanówmy się nad tym, jak wpłynęłaby na nasze społeczeństwo sytuacja, w której maszyny stałyby się rozszerzeniem naszych mózgów albo nauczyłyby się „czytać nasze myśli”? Co to oznacza dla nas jako „ludzi”? Czy przedsięwzięcia w rodzaju finansowanej przez Elona Muska spółki Neuralink powinniśmy traktować jako szansę, czy raczej jako zagrożenie dla naszego sposobu życia? Žižek nie opowiada się po żadnej ze stron, raczej niczym wytrawny psychoanalityk stara się ze zrozumieniem wysłuchać obu, a filozofia Hegla, okazuje się w tym wydatnie pomocna.

Co pandemia koronawirusa ma wspólnego ze sprzedażą lalek erotycznych i rojami szarańczy? Według niepowtarzalnego „olbrzyma z Lubliany”, czyli turbofilozofa Slavoja Žižka – wszystko. Wiosną 2020 roku, w książce napisanej „za pierwszego lockdownu” (Pandemia! COVID-19 trzęsie światem), Žižek zagłębiał się w nowe wymiary izolacji, kwarantanny i dystansu społecznego i badał, jak coraz bardziej jesteśmy tym wszystkim zmęczeni. Teraz słoweński filozof sprawdza, jak brak siły roboczej wpływa na poziom zaopatrzenia w żywność i jak bardzo eksploatujemy pracowników opieki i ochrony zdrowia, bez których codzienne życie byłoby niemożliwe. Na konkretnych przykładach pokazuje, że współczesny kapitalizm nie jest w stanie skutecznie ochronić społeczeństwo w czasie kryzysu. Pisząc z charakterystyczną dla siebie śmiałością i zapałem, Žižek sięga do teorii krytycznej, popkultury i psychoanalizy, aby ukazać niepokojącą dynamikę wiedzy i władzy w tym przedziwnym, wirusowym czasie.

Kiedy bezprecedensowa, globalna epidemia ogarnia świat, kto mógłby lepiej niż słoweński turbofilozof Slavoj Žižek odkryć jej głębsze znaczenia, zachwycić się jej niepojętymi paradoksami i przewidzieć głębię konsekwencji, a wszystko to w sposób, który wywoła u ciebie zadyszkę i siódme poty? Żyjemy w czasach, kiedy największym aktem miłości jest trzymać się z dala od przedmiotu uczuć. Kiedy rządy znane z bezlitosnych cięć w wydatkach publicznych potrafią nagle wyciągnąć z rękawa biliony. Kiedy papier toaletowy staje się towarem cennym niczym diamenty. I kiedy, zdaniem Žižka, nowa forma komunizmu może być jedynym sposobem uniknięcia drogi do globalnego barbarzyństwa. Pisząc ze zwykłą swadą i zamiłowaniem do analogii z kultury popularnej (na stronach książki ramię w ramię występują Quentin Tarantino i H.G. Wells obok Hegla i Marksa), Žižek przedstawia zwięzły i prowokacyjny obraz kryzysu, który rozszerzając się, pochłania nas wszystkich

W O wierze Slavoj Zizek, znany w świecie słoweński filozof uprawiający krytykę kultury z pozycji psychoanalitycznych, podejmuje kwestię wiary, głównie chrześcijańskiej, w dzisiejszym świecie. Zizek, choć zdeklarowany materialista (dialektyczny) i ateista walczący, podchodzi do sprawy wiary z całą powagą. Niejako w imię chrześcijaństwa odrzuca z jednej strony inwazję spirytualizmu New Age, a z drugiej schematyzm chrześcijańskiej teologii. W wierze atrakcyjna jest moc zmieniania (wewnętrznego) świata - nie w sensie samorealizacji, lecz nowego początku, możliwości rozpoczęcia od punktu zerowego. Jako naturalna skłonność ludzkiego umysłu wiara jest bardziej fundamentalna niż ateizm, o który trzeba dopiero walczyć. Jej akt przerywa etykę - jak akt seksualny rozmowę - i wprowadza inny porządek. Ten potencjał wiary Zizek analizuje z bardzo szerokiej, wprost ekstrawaganckiej perspektywy, włączając do niej cyberprzestrzeń, film i literaturę, Lenina, Żydów i buddyzm. Paradoksalność wszakże stanowi samo jądro wiary.