Oddać życie za Polskę. Samobójstwo altruistyczne w kulturze polskiej XIX wieku

Grzech istnienia to jedna z najbardziej zadziwiających idei cywilizacji europejskiej. Czym był dla pisarzy, filozofów i artystów? Jakie miejsce zajmował w kulturze romantyzmu? Jak idea „grzechu istnienia” łączyła się z myślą o samobójstwie, czasem prowadząc ludzi w śmierć? Na te pytania szuka odpowiedzi Stefan Chwin, dając obraz „samobójstwa romantycznego” daleko wychodzący poza tradycyjne ujęcia.

To, że nie popełniamy samobójstwa, zależy od tysiąca okoliczności i przypadków. Ale im dłużej zajmuję się ta sprawą, tym większej nabieram pewności, że istnieją sytuacje, w których samobójstwo popełniłby każdy.

Książka ta zawiera historycznoliterackie interpretacje wybranych problemów twórczości Miłosza, które dotąd nie przyciągnęły uwagi badaczy w stopniu, na jaki zasługują, to znaczy nawet jeśli się nimi zajmowano, nie poświęcono im osobnych studiów. Tekst pierwszy - Dachau koników polnych. Miłosz i „ukąszenie darwinowskie” - jest poświęcony zawiłej kwestii stosunku Miłosza do teorii Darwina. Jest to jedna z kwestii kluczowych dla zrozumienia jego poetyckiego światopoglądu. Postawa Miłosza wobec darwinowskiej wizji świata była ambiwalentna. Z jednej strony możemy mówić o „darwinowskim ukąszeniu”, podobnym do późniejszego „ukąszenia heglowskiego”, a więc o silnym przejęciu się teorią Darwina, z drugiej o zmaganiu się poety z Darwinem, a więc...

Autorem tej książki jest Jean Améry (właśc. Hans Mayer, 1912–1978), belgijski pisarz urodzony w wiedeńskiej rodzinie żydowskiej. Od 1938 roku żył w Belgii, więziony w czasie wojny w nazistowskich obozach koncentracyjnych, m.in. w Auschwitz. Jako pisarz stał się znany w latach 60. XX wieku, kiedy wrócił do wojennych wspomnień i rozliczeń. Niniejszy esej o samobójstwie z 1976 roku ściśle wiąże się z wcześniejszą o kilka lat książką O starzeniu się (Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2018), ponieważ oba te dzieła podejmują temat ostatecznych, można rzec, „finalnych“ faz ludzkiego życia, choć oczywiście samobójstwo nie musi być wynikiem kryzysu na tle starzenia się czy starości. W niniejszym eseju Améry z fenomenologiczną precyzją bada nieuchwytne d...

Powieść, którą pokochały setki tysięcy Amerykanek! To spotkanie zmieni życie Monique. Młoda dziennikarka dostaje propozycję przeprowadzenia wywiadu z Evelyn Hugo – aktorką, która ma za sobą imponującą karierę w Hollywood. Warunek jest jeden: ta rozmowa nie może zostać opublikowana przed śmiercią artystki. Evelyn opowiada o tym, jak wyrwała się z biedy i trafiła do wymarzonego świata kina. Sława, pieniądze, skandale i blask reflektorów... W Hollywood nikt nie jest bez grzechu. Dlaczego Evelyn ma za sobą aż siedem małżeństw? Kogo kochała naprawdę? Jej życie kryje tajemnice, które nigdy nie powinny trafić na pierwsze strony gazet. Lektura obowiązkowa dla wszystkich fanów Marilyn Monroe i Audrey Hepburn! Gdyby Evelyn Hugo istniała naprawdę, byłaby ic...

Paweł, Justyna, David i Piotr – zdolni i ambitni. Skończyli jeden z najbardziej prestiżowych kierunków studiów - medycynę. Na co dzień pracują w znanych miejskich i akademickich szpitalach. Stali się cenionymi, podziwianymi specjalistami. Wybuch wojny w Ukrainie zmienił wszystko. Z dnia na dzień zostawili swoje dotychczasowe życie i wyjechali z Polski, żeby pomagać ofiarom zbrojnego konfliktu. Zamienili nowoczesne szpitalne sale na tereny objęte działaniami wojennymi. Ratują ludzi, często operują w skrajnie trudnych warunkach. Ewakuują rannych, bywają pierwszą linią medycznego wsparcia na terenach wyzwolonych spod rosyjskiej okupacji. Mierzą się z przerażeniem i bólem ofiar, jednocześnie narażając własne życie. Co sprawia, że ludzie są w stanie zaryzykow...

Ta książka to dowód, że ludziom u władzy prawdę trzeba mówić prosto w oczy. Maybelline Chen nie jest idealną chińską córką – zamiast sukienek woli bluzy z kapturem, nie znosi matematyki i marzy o karierze pisarskiej. Na szczęście obok niej zawsze jest ukochany brat. Danny to złoty syn swojej rodziny – wysportowany, popularny i mądry chłopak, który właśnie dostał się na prestiżowy Uniwersytet Princeton. Ale Danny ma też jedną tajemnicę – skrywaną przed światem chorobę. Gdy przegrywa walkę z depresją i popełnia samobójstwo, świat May rozpada się na drobne kawałki. Po śmierci Danny’ego na pogrążonych w smutku najbliższych May spada lawina rasistowskich oskarżeń – zdaniem opinii publicznej stawiali chłopakowi zbyt wysokie wymagania i wywier...

Jean Améry (właśc. Hans Mayer, 1912–1978), belgijski pisarz z rodziny austriackich Żydów, od 1938 roku na emigracji w Belgii, więzień obozów koncentracyjnych, w tym Auschwitz. Po wojnie powrócił do Belgii i osiadł w Brukseli, choć pisał po niemiecku, a publikował w Niemczech i Austrii. Także w ojczystej Austrii, w salzburskim hotelu, popełnił samobójstwo. Dwa lata wcześniej napisał książkę Podnieść na siebie rękę. Była to poniekąd kontynuacja niniejszego eseju o starzeniu się (1968). Wcześniej Améry (anagram od Mayer) zyskał sławę dziełem Poza winą i karą (1966) należącym dziś do klasyki literatury holokaustu. W swoich tekstach zmagał się z problemem postawy intelektualisty wobec przemocy, z jej wpływem na myślenie, psychikę i moralność. Eg...

Człowiek bez znajomości historii, to jak roślina bez korzeni. Książka Geohistoria Stefana Ciska przybliża historię Polski w kontekście geograficznym. Przedstawia zmiany granic państwa polskiego na obszarach poszczególnych krain historycznych na przestrzeni 1000 lat. W wiekach wcześniejszych, kiedy nie stawiano jeszcze słupów granicznych, przynależność terytorialna nie miała takiego znaczenia jak obecnie. Społeczności utożsamiały się raczej z ziemią, obszarem, na którym żyły, bądź z warstwą społeczną, do której należały. Pojęcie narodu było wówczas abstrakcyjne. W pełni ukształtowane narody pojawiły się dopiero w dwóch ostatnich stuleciach. Autor w interesujący sposób opowiada o tym, jak zabiegi militarne czy dynastyczne oraz uwarunkowania pol...

Książki o samobójstwie są czymś szczególnym, „kultowym”, jeśli opowiadają o własnych doświadczeniach autora jak „Podnieść na siebie rękę” Jeana Améry’ego czy „Bóg Bestia” Alvareza. Al(fred) Alvarez (ur. 1929), angielski poeta i krytyk literacki, autor wielu książek non-fiction, swoje studium samobójstwa z 1972 roku zaczyna od słynnego (zamierzonego lub nie) samobójstwa Sylvii Plath (1963), którą znał jako redaktor „Observera”. Jej historię rozbudowuje w rozważania nad miejscem samobójstwa lub raczej jego możliwości w świecie twórców literatury. Apokaliptyczny „Bóg Bestia” karmiący się krwią towarzyszy zdaniem Alvareza naszym czasom. Mnogość samobójstw wśród pisarzy i poetów skłania do poszukiwań odpowiedzi na egzystencjalne...

Mieszkańcy bezimiennej wyspy żyją w świecie, z którego regularnie znikają najzwyklejsze przedmioty ? kapelusze, róże, fotografie, wstążki. Jednego dnia są na wyciągnięcie ręki, drugiego zacierają się w pamięci, tracąc jakiekolwiek znaczenie. Większość poddaje się presji zapominania z całkowitą uległością, a nieliczni niepokorni trafiają pod nadzór policji pamięci. Młoda pisarka, która na rzecz tajemniczej instytucji straciła rodziców, postanawia ukryć w podziemiach domu przyjaciela, który potrzebuje ochrony. Ale czy życie w zamknięciu będzie miało kiedyś koniec? Yoko Ogawa, autorka "Ukochanego równania profesora", opowiada o świecie przerażająco smutnym, przywodzącym na myśl zarówno "Rok 1984" George?a Orwella, jak i "Dziennik" Anne Frank. Po...

Słowa, które niszczą. Słowa, które budują Od początku swojego życia funkcjonujemy wśród słów. To one nas stwarzają i kształtują, kiedy jesteśmy małymi i większymi dziećmi - istotami najbardziej wrażliwymi i bezbronnymi wobec przekazu ze strony rodziców, dziadków, opiekunów w przedszkolu i szkole. Słowa nadają nam tożsamość, słowami jesteśmy ubierani albo w siłę i poczucie własnej wartości, albo w oczekiwania społeczne, które wynikają z lęku, unieruchamiają. Słowa tworzą wzorce myślenia i działania, z którymi każdy z nas nieświadomie idzie przez życie. Takie słowa są jak zaklęcia. Mogą odebrać głos, bo „dzieci i ryby głosu nie mają”. Mogą zamrozić emocje, bo „chłopaki nie płaczą”. Mogą zasłonić potrzeby - „nie rób kł...

Nowy zbiór opowiadań autora Hannemanna. Tematyka żartobliwa i poważna, spojrzenie ironiczne i refleksyjne, głębokie przemyślenia i cenne obserwacje.

Jest to najbardziej ryzykowna książka, jaką napisałem w życiu. Chociaż raz taką książkę trzeba napisać. Dlaczego? Dla spokoju serca. Stefan Chwin

Książka ta zawiera historycznoliterackie interpretacje wybranych problemów twórczości Miłosza, które dotąd nie przyciągnęły uwagi badaczy w stopniu, na jaki zasługują, to znaczy nawet jeśli się nimi zajmowano, nie poświęcono im osobnych studiów. Tekst pierwszy - Dachau koników polnych. Miłosz i „ukąszenie darwinowskie” - jest poświęcony zawiłej kwestii stosunku Miłosza do teorii Darwina. Jest to jedna z kwestii kluczowych dla zrozumienia jego poetyckiego światopoglądu. Postawa Miłosza wobec darwinowskiej wizji świata była ambiwalentna. Z jednej strony możemy mówić o „darwinowskim ukąszeniu”, podobnym do późniejszego „ukąszenia heglowskiego”, a więc o silnym przejęciu się teorią Darwina, z drugiej o zmaganiu się poety z Darwinem, a więc...

Grzech istnienia to jedna z najbardziej zadziwiających idei cywilizacji europejskiej. Czym był dla pisarzy, filozofów i artystów? Jakie miejsce zajmował w kulturze romantyzmu? Jak idea „grzechu istnienia” łączyła się z myślą o samobójstwie, czasem prowadząc ludzi w śmierć? Na te pytania szuka odpowiedzi Stefan Chwin, dając obraz „samobójstwa romantycznego” daleko wychodzący poza tradycyjne ujęcia.

To, że nie popełniamy samobójstwa, zależy od tysiąca okoliczności i przypadków. Ale im dłużej zajmuję się ta sprawą, tym większej nabieram pewności, że istnieją sytuacje, w których samobójstwo popełniłby każdy.

Nigdy jeszcze w żadnej książce Gdańsk nie został przedstawiony tak jak w tej opowieści. – Manfred Hanemann Prawda historii łączy się tu z legendą, a losy bohaterów opromienia światło mitu dając wizję poruszającą i wieloznaczną. – Esther Simmel Ta pozornie historyczna opowieść dotyka rzeczy współczesnych dużo bardziej niż niejedna powieść współczesna. – „Danziger Beobachter” Historia, którą ludzie opowiadają od stuleci, nabiera tu nowych sensów i mieni się niespodziewanymi barwami. – „Danziger Zeitung”

Nick Karpinsky, pacjent zamknięty w szpitalu psychiatrycznym, opowiada prawdziwą, jak twierdzi, historię życia żony prezydenta Polski. Czy jego opowieść, przerywana wybuchami agresji i gwałtownymi monologami filozoficzno-moralnymi, jest świadectwem obsesji typowych dla początku naszego wieku, poruszającym obrazem mentalności spiskowej, brawurową political fiction, czy czymś więcej?

Kiedy miałem przyjść na świat, wręczono mi dokładny program pobytu, pytając, czy się zgadzam. Cóż, przebudzono mnie z nicości nagle i chyba niezbyt uprzejmie, więc nie bardzo wiedząc, co czynię, warunkowo wyraziłem zgodę. W łonie kobiety zaszczepiono mnie natychmiast, może dlatego, bym nie miał zbyt wiele czasu na próżne rozmyślania, które mogły mnie odwieść od nie całkiem rozsądnego zamiaru.