Notatki z getta łódzkiego 1941-1944

„Objętość, bogactwo, różnorodność gatunkowa i tematyczna tekstów zamieszczonych w antologii Oblicza getta jest olbrzymia, a jej rozmach oszałamiający. Antologia staje się dzięki temu zwierciadłem getta łódzkiego, jego dnia powszedniego i wydarzeń nadzwyczajnych, funkcjonowania najróżniejszych gettowych instytucji i ludzi żyjących, pracujących, głodujących w getcie, poddanych terrorowi, w końcu – eksterminowanych. Wszystkie te doświadczenia, które możemy nazwać doświadczeniami granicznymi, stawiającymi człowieka w sytuacji ostatecznej, na granicy między życiem i śmiercią – odbijają się w całej mozaice tekstów zamieszczonych w antologii. Przed czytelnikiem odsłania się niezmierzone uniwersum getta łódzkiego. Obcując z tymi tekstami czytelnik w głębszy sposób może zbliżyć się do fenomenu getta niż tylko poprzez lekturę opracowań historycznych na ten temat. To ogromna, niedająca się przecenić wartość tej antologii”.Z recenzji prof. dr. hab. Jacka Leociaka

To jedna z najbardziej wpływowych książek w literaturze psychiatrycznej od czasu dzieł Freuda. Frankl, więzień Auschwitz, w głębokim i poruszającym eseju opisuje swoje obozowe doświadczenia, by na ich podstawie odkryć najsilniejszy z ludzkich popędów – dążenie do poszukiwania sensu. W drugiej części tego niezwykłego dzieła autor przedstawia metody psychoterapeutyczne, w tym logoterapię, alternatywną do freudowskiej psychoanalizy formę terapii. „Doktor Frankl, pisarz psychiatra, ma w zwyczaju zadawać jedno pytanie swoim pacjentom cierpiącym z powodu rozmaitych mniejszych i większych dramatów: „Dlaczego nie odbierzesz sobie życia?” W ich odpowiedziach odnajduje zwykle wskazówki, którymi kieruje się w dalszej terapii – jeden człowiek trzyma się życia przez wzgląd na dzieci, inny pragnie wykorzystać jakiś talent, jeszcze innego ratują od zagłady wspomnienia, które warto zachować. To właśnie jest cel i wyzwanie, jakie stawia sobie stworzona przez doktora Frankla logoterapia, będąca jego współczesną wersją analizy egzystencjalnej (...). Jako długoletni więzień bestialskiej machiny obozów koncentracyjnych poznał smak egzystencji odartej z wszelkiej godności. Jego ojciec, matka, brat oraz żona zginęli w obozach lub znaleźli śmierć w komorach gazowych. Stracił wszystkich najbliższych z wyjątkiem siostry. Czy to możliwe, aby ktoś w jego położeniu, któremu odebrano cały doczesny dobytek i którego ograbiono z wszelkich wartości, cierpiący z głodu, zimna i z powodu brutalnej przemocy, na co dzień obcujący z eksterminacją, mógł uważać życie za coś cennego, zasługującego na to, aby je chronić? Psychiatra, który osobiście doświadczył tak skrajnych przeżyć, jest człowiekiem, którego warto wysłuchać”.

Od godziny siódmej do dziesiątej ciągle nie ma chleba. Straszny głód. Jest mi niedobrze od żołądka i jestem całkowicie osłabiona. Nie jestem już w stanie pościelić dwóch prycz, nogi już mnie nie niosą. Cud, że ręka jeszcze pisze. Biorę walerianę bez cukru, kładę się. Bubi z głodu liże kwasek cytrynowy. Jest godzina jedenasta i jego ciągle jeszcze nie ma z chlebem. Wszystko w nas się trzęsie. On ma kartkę na chleb, a nikt nic nam nie pożyczy. Dwa takie dni i nie będzie nas wśród żywych.

Któż jest bardziej usposobieniem dowcipu niżeli Żydzi? Między innymi przez to, że potrafią jak żaden inny naród na świecie pokpiwać i czasem nawet bezlitośnie drwić także z samych siebie. Przedstawiamy bardzo obszerny zbiór żydowskich szmoncesów przygotowanych przez wielkiego znawcę żydowskiej kultury i obyczajowości Roberta Stillera.Dowcip żydowski, pełen dystansu i inteligencji, drwin z otaczającego świata i samych siebie.

Na ulicy Krochmalnej 92 był wielki, biały budynek z tablicą „Dom Sierot”. I tam Frania po raz pierwszy zobaczyła Panadoktora. Stał przed głównym wejściem i czekał na dzieci, żeby się z nimi przywitać. Babcia, gdy to opowiada, a lubi tę część, mówi: „Pandoktor się do nas uśmiechał. Jak tylko go zobaczyłam, to wiedziałam, że Pandoktor to dobry człowiek”. I mówi „Pandoktor” tak, jakby to był jeden wyraz. Wzruszająca opowieść o wychowankach warszawskiego Domu Sierot i o ich ukochanym opiekunie, Januszu Korczaku – pedagogu, który poświęcił całe życie, broniąc praw dziecka i żądając ich równouprawnienia.

Obrazy dobra i zła to książka niezwykła. Martin Buber, żydowski filozof, prezentuje głęboko egzystencjalną koncepcję człowieka na podstawie trzech historii biblijnych - obrazu Adama i Ewy, Kaina i Abla, potopu oraz mitologii perskiej.

Obowiązkowa lektura dla widzów „Unorthodox” i „Shtisel”. Ale nie tylko. Świat izraelskich chasydek, najbardziej ortodoksyjnych spośród religijnych Żydówek, jest hermetyczny i nieufny. Hance Grupińskiej udała się rzecz trudna – przekonała kobiety do rozmawiania, pozyskała ich zaufanie i serdeczność. Szczelnie zamknięte przez tradycję i mężczyzn, kształcone tak, by wiedziały, że wiedzieć nie muszą, wypełniają swój los według schematu obowiązującego od wieków. Bo tak postępują skromne, milczące i pracowite. A jednak – dokonując indywidualnych wyborów w ramach wytyczonych granic, wiodą własne życie. Ich codzienność wpisana jest tu w opowieści o polskich, ukraińskich, rumuńskich czy węgierskich dworach chasydzkich. Różnorodny i przenikliwy, choć nigdy kompletny, obraz kultury chasydzkiej zapisany został na tle współczesnego Izraela.

Książka rabina Leona Treppa to znakomite kompendium wiedzy o Żydach i judaizmie Autor przedstawia w zarysie dzieje swojego narodu, prezentując jego dorobek umysłowy i kulturalny. Omawia piśmiennictwo i literaturę żydowską, poczynając od starożytności (Biblia i Talmud) aż po czasy współczesne. Opisuje żydowskie święta i zwyczaje, wierzenia i symbole religijne. Znajdziemy tu także rozdziały poświęcone powstaniu i problemom współczesnego państwa Izrael, społeczności Żydów amerykańskich, nowoczesnym kierunkom w judaizmie, a także relacjom chrześcijańsko-żydowskim. Obecne wydanie, poprawione i uaktualnione, zawiera również informacje o żydowskiej mistyce (kabale) oraz debacie na temat Holokaustu. Napisana prostym i przystępnym językiem, książka ta zawiera ogromną ilość informacji, które zapewne z trudem pomieściłaby obszerna encyklopedia.

W zbiorze felietonów pt. Mętne łby autor z zapałem tropi puste schematy, bezpodstawne uprzedzenia i absurdy życia codziennego. Piętnuje je za pomocą ciętego żartu i niesłabnącej ironii. Prowokuje i wciąga do gry Czytelnika, stawiając rzeczy pozornie znane w zupełnie nowym świetle i zadając dość kłopotliwe pytania. Felieton, który dał tytuł całemu zbiorowi, przynosi próbę sklasyfikowania pewnych typów osobowości, przejaskrawia, ośmiesza, a jednocześnie z całkowitą powagą wytyka ludzkie słabostki. Jednak czy można wierzyć autorowi, który wciąż puszcza do Czytelnika oczko i tajemniczo się uśmiecha? Warto się z nim zmierzyć.

Antoni Słonimski w 1932 roku odbył podróż do ZSRR, której plonem stał się prezentowany tom. O jego odbiorze w Rosji tak pisał sam autor: Od czasu książki Moja podróż do Rosji jestem na czarnej liście u sowieckich urzędników. Proszą co pewien czas wszystkich literatów i karmią kawiorem – a ja za karę muszę siedzieć w domu.

O dzieciach, wariatach i grafomanach to zbiór pełnych błyskotliwej ironii i humoru felietonów, pośród których każdy z Czytelników znajdzie coś dla siebie, wybór jest bowiem szeroki – od dzieci, sportu i przyjęć, przez kłamstwa, reklamę i pojedynki, aż po literaturę, sekrety i cuda. Wszystko to zabarwione jest anegdotkami z życia najsłynniejszych postaci dwudziestolecia międzywojennego i napisane z nerwem satyrycznym, co sprawia, że każdy z tych tekstów czyta się z prawdziwą przyjemnością i zadziwieniem, że mimo upływu czasu felietony Słonimskiego nie straciły na swojej aktualności.

Wszyscy wiedzą, że istniała, ale reszta informacji jest dość zawiła i tajemnicza. Chodzi o legendarną Dzielnicę Północą, miasto w mieście, które było zamieszkiwane przez warszawiaków żydowskiego pochodzenia. W tej książce spróbujemy odsłonić tę tajemnicę: jak wyglądało w tym miejscu życie codziennie, jakie były sklepy, szkoły, urzędy. Gdzie chodziło się skraść dziewczynie pocałunek, gdzie się upijano, lano w mordę czy modlono.

Przedwojenny dziennikarz i folklorysta Józef Zelkowicz (1898?1944), zatrudniony w Wydziale Archiwum Przełożonego Starszeństwa Żydów w łódzkim getcie, przez cztery lata wraz z kilkoma innymi ludźmi pióra sporządzał propagandowy ?Biuletyn Kroniki Codziennej?. Po godzinach notował to, czego nie wolno mu było oficjalnie krytykować, potępiać, a niejednokrotnie nawet zapisywać. W scenkach rodzajowych, felietonach, obrazkach literackich i reportażach, wśród których szczególne miejsce zajmują Tamte straszne dni ? relacja z wielkiej akcji deportacyjnej do ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem, kreślił ponurą beznadziejność sytuacji ludzi odciętych od świata i stopniowo wyniszczanych. Z ironią, często przechodzącą w sarkazm, obnażał szkodliwość i złudność rzekomo rewolucyjnych i racjonalizatorskich inicjatyw żydowskich władz. Drwił z pompatycznej pustki ich komunikatów lub wprost oskarżał gettowy system protekcji, przestępcze działania poszczególnych dygnitarzy oraz służb, takich jak żydowska policja, biała gwardia czy strażacy. ??Protekcja? ? tak to się nazywa w getcie. ?Protekcją? są w kuchni wszyscy, począwszy od kierownika i gospodyni, skończywszy na obierającej kartofle i woźnym. Skinienie głowy któregoś z nich w kierunku ?pani wydzielaczki? jest bezcenne? Każdy taki znak gwarantuje, że miskę protegowanego konsumenta wypełni większa i nieco gęstsza porcja zupy? Jeśli w kuchni ?protekcją? są zarówno etatowi, jak i wszelcy inni współpracownicy, to rzecz jasna jest nią pani wydzielaczka! A jakże, to wpływowa persona! W garści trzyma przecież nie tylko chochlę, ale i konsumenta, który jest dla niej niczym glina dla garncarza ? jeśli wydzielaczka zechce, uczyni życie gettowego obywatela szczęśliwym i radosnym. Dostanie on bowiem dużą i gęstą zupę, która będzie mu aż ciekła po brodzie? A jeśli, uchowaj Boże, wydzielaczka nie zechce, biada mu! W swojej misce ujrzy dno i dostanie jedynie ochłap, którego w normalnych czasach i świnia by nie tknęła? Wobec tego nie dziwi, że znajomość z panią wydzielaczką jest jednym z najbardziej pożądanych i chodliwych artykułów w getcie?.