Lech Majewski

Przedstawiamy wybór wierszy nowych, dotychczas niepublikowanych oraz wierszy z czterech tomów poetyckich: • Baśnie z tysiąca nocy i jednego miasta, • Poszukiwanie raju, • Mieszkanie, • Muzeum mojej nędzy.

Krystyna Skarbek vel Christine Granville była jedną z najwybitniejszych kobiet-agentek podczas II wojny światowej – mówiło się, że jest „ulubionym szpiegiem Churchilla”. Jej dokonania w Polsce, na Węgrzech i we Francji obrosły legendą jeszcze za jej życia. Krystyna, jako agentka SOE – Kierownictwa Operacji Specjalnych – i pierwsza kobieta zrzucona do Francji z Algieru, wylądowała w 1944 roku na Vercors, gdzie pod pseudonimem Pauline Armand wyróżniła się niezwykłym męstwem. „Masson ma do opowiedzenia niezwykłą historię. Nadzwyczajna książka, warta przeczytania”. – „The Economist” „Porywająca opowieść o nadzwyczaj odważnej kobiecie, gotowej umrzeć za wolność. Rekonstruuje z okruchów portret tej tajemniczej osoby. Ta biografia, surowa, zgrzebna, pocieszająca i ociekająca krwią, zasługuje na uwagę także czytelników znużonych literaturą wojenną. Bohaterka w rodzaju Krystyny przypadłaby, podejrzewamy, do gustu Dostojewskiemu. Nadzwyczajne”. – „Sunday Telegraph”

Rewelacyjna powieść Lecha Majewskiego. „Minęło tyle lat, ale wciąż się boję. Gdy wszedłem dzisiaj na Ponte Accademia, serce ścisnęło mi się tak mocno, że o mało nie zemdlałem. Zapadł zmierzch i wszędzie rozpalały się światła. Wszędzie tylko nie w palazzo. Jego mroczna bryła wznosiła się nad Canale Grande jak ogromna czaszka z martwymi oczodołami; wszystkie okiennice były zatrzaśnięte. Patrzyłem długo, dłużej niż zazwyczaj, chociaż lęk nie dawał mi spokoju. Złamałem przecież pieczęć i opisuję to, czego mi nie dozwolono.” Dziejąca się w Wenecji niezwykła opowieść, pełna grozy i tajemnicy, utrzymana w duchu literatury masońskiej i osiemnastowiecznych traktatów symbolicznych.

Twórczość Wiesława Myśliwskiego jest przedmiotem wielu analiz i opracowań krytycznych. Piotr Biłos proponuje nowe klucze interpretacyjne, które ukazują powieści autora Nagiego sadu z perspektyw innych niż te, które były prezentowane do tej pory. Jego książka – wydana równolegle po francusku – porusza problemy związane z poszukiwaniem tożsamości i znajdowaniem dla niej wyrazu w języku. Myśliwski, jakiego tutaj widzimy, płynnie przechodząc od powieści do powieści, wciąż przetwarza wątki własnej biografii, pisze o historii, wojnie i czasach powojennych, a także konfrontuje się z doświadczeniem śmierci. Powieściowe światy Wiesława Myśliwskiego mogą służyć jako fascynujący przewodnik po twórczości jednego z największych polskich pisarzy współczesnych, będąc równocześnie dla czytelnika inspiracją do podejmowania wysiłku samodzielnego odkrywania kolejnych jej znaczeń.

Po wiezy Babel należy do kanonu współczesnej humanistyki. Dzieło to napisał w latach 70. XX wieku, a potem aktualizował w kolejnych wydaniach George Steiner (ur. 1929), jeden z najwybitniejszych intelektualistów amerykańskich. Znakomity erudyta i poliglota o europejskich korzeniach w tym obszernym traktacie podjął kwestię przekładu, ujmując go maksymalnie szeroko: jako centrum wszelkiej ludzkiej komunikacji, a nawet wszelkiego rozumienia. Odpowiednio do tego tłumaczenie – zwłaszcza literatury z jego najbardziej sporną i najżywiej dyskutowaną dziedziną: tłumaczeniem poezji – staje się szczególnym przypadkiem całokształtu relacji międzykulturowych, nie zaś tylko sprawą techniczną. Budowana przez autora „poetyka przekładu” wychodzi od zdumienia faktem tak ogromnego zróżnicowania językowego na świecie. Po co tyle języków? Czy to funkcjonalne? Czy nie marnuje energii ludzkiej populacji? Odpowiedź na te pytania musi sięgnąc do wielu dziedzin i to właśnie Steiner czyni, zanim skupi się na konkretnej praktyce translatorskiej i jej swoistości. Dlatego Po wieży Babel powinno być podstawową lekturą dla językoznawców i filologów, a zarazem dla filozofów języka i historyków idei, nie mówiąc o samych tłumaczach. Mnóstwo tam inspirujących wątków i koncepcji, jak ta na przykład odpowiedź na powyższe pytanie o wielość języków: język rodzi się z potrzeby wspólnoty określonej grupy. Oznacza to, że każdy kontakt między grupami będzie zawsze przekładem: przejściem od własnej intymności do cudzej.

Poezja jest nie tylko formą ekspresji, lecz, przez swą naturę, również myśli i kultury, która ją zrodziła, wyrażoną i skonstruowaną w językowym kodzie. I tak, świat poetycki jest konkretnym wyrazem określonego uniwersum kulturowego. Z takim przeświadczeniem inaugurujemy pierwszym tomikiem wierszy Cesarego Pavese serię „Zeszyty z ulicy Grodzkiej”, wydawaną przez Włoski Instytut Kultury w Krakowie, który pragnie zaprezentować polskim czytelnikom poezję włoską XX wieku w wydaniu dwujęzycznym. Tomiki te umożliwią czytelnikom i wydawcom, właśnie za pośrednictwem „Zeszytów”, prywatną i bezpośrednią lekturę, konfrontację i dialog dwóch systemów językowych, spotkanie dwóch światów i zestawienie dwóch obszarów kulturowych różnych, lecz nieodległych, które zechcą, być może, zbliżyć się do siebie poprzez poezję. „W wierszach Pavesego istnieje potrzeba formy, która przekracza formę, potrzeba pieśni, która wykracza poza pieśń. Kult, jakim otaczane jest jego dzieło, odpowiada tej konieczności komunikacyjnej, pragnieniu kontaktu z innymi. Pavese wzywa, a jego wezwanie działa na czytelnika bezpośrednio, emocjonalnie. Czyż nie z takiego właśnie bodźca, zakotwiczenia na obszarze przeżyć, literatura bierze swój początek? Odczytanie tych wierszy na nowo znaczy więc tyle, co doświadczenie siły słowa, która być może odsyła poza poezję, lecz bez której poezja nie może istnieć” – Valerio Magrelli.

Lato 2003 roku. Manhattan, wciąż dotknięty głęboką traumą po zamachach z 11 września 2001. Dwudziestotrzyletni Cordelius Bendix, pracownik magazynu sprzętu elektronicznego, nie rozstaje się ze swoją kamerą i obsesyjnie rejestruje świat wokół siebie, w tym życie mieszkańców sąsiedniej kamienicy. Pewnego dnia filmuje morderstwo popełnione w mieszczącym się tam na trzecim piętrze przybytku rozkoszy, który zaspokaja wszelkie, nawet najbardziej radykalne fantazje seksualne klientów. Cordelius nie zgłasza się jednak z nagraniem na policję, ale usiłuje na własną rękę dowiedzieć się prawdy o zagadkowym wydarzeniu i zatrudnia się w przybytku rozkoszy jako sprzątacz. Prywatne śledztwo prowadzi go do zdeprawowanego świata, w którym każdy skrywa mroczne tajemnice?

Znakomita publikacja Lecha Majewskiego, polskiego pisarza, reżysera filmowego i teatralnego, ale też poety i malarza. Rycerz – średniowieczna ballada o królestwie, w którym panuje nędza, chaos i wojny. Młody rycerz wyrusza w poszukiwanie „złotostrunnej harfy”, której dźwięk daje ludziom poczucie harmonii i szczęścia. Pełna niebezpieczeństw wyprawa przeradza się w podróż w głąb samego siebie. Debiut fabularny. Lot świerkowej gęsi – debiut w Hollywood na podstawie własnej powieści Kasztanaja zyskał uznanie międzynarodowej krytyki w Cannes. Młody górnik, zakochany w dziewczynie, porywa ją do Hollywood w złudnej nadziei, że spełni tam jej marzenia. Polskie realia górniczego Śląska z debiutanckiej powieści Majewskiego zamienione zostały na realia amerykańskie. Więzień Rio – historia porwania Ronalda Biggsa, uczestnika słynnego Napadu Stulecia, z jego kryjówki w Rio de Janeiro. Film prezentowany w Cannes w 1988 roku został zakupiony do dystrybucji przez hollywoodzką wytwórnię Columbia Pictures i odniósł wielki sukces komercyjny. Ewangelia wg Harry'ego” – scenariusz filmu wyprodukowanego w studiu filmowym Davida Lyncha, w którym pierwszą główną rolę w swojej karierze zagrał Viggo Mortensen, późniejszy Aragorn z „Władcy Pierścieni”. Opowieść o rozpadzie związków, śmierci uczuć i dehumanizacji życia w niedalekiej przyszłości. Pacyfik wysechł, a Kalifornia zamienia się w pustynię. Angelus – „śląskie sto lat samotności” oraz „komedia metafizyczna” entuzjastycznie przyjęta przez widzów i krytyków. Lech Majewski powrócił w rodzinne strony, by opowiedzieć historię poszukującej kamienia filozoficznego grupy różokrzyżowców-górników. Losy bohaterów Angelusa zabarwione rubasznym humorem zwracają uwagę na inną, głębszą rzeczywistość, wyzwalają myśl i wyobraźnię widza z kolein i rutyny codzienności.

Fantasmagoryczna opowieść o Hotelu, który istnieje w miejscu, gdzie krzyżują się różne rzeczywistości – historii, snu, marzenia i mitu Brigitte Bardot i tow. Jóźwiak z UB; Pablo Picasso i Cyrankiewicz; Rudolf Hess i Caravaggio; Lady Vi i Ulla, gwiazdy porno i Urbuś, Szopcio, Atom, chłopaki ze szkoły lat sześćdziesiątych; Marilyn Monroe i Wirski, sadystyczny nauczyciel muzyki; szaleni poeci i Marlon Brando; Cezanne i John Lennon; Sartre i Ringo Starr; Templer, Śmieciolog, Rabindranath Tagore, Liz Taylor, Oscar Noble… Co łączy te postacie: historyczne i wymyślone, w różnych czasach i różnych światach (i filmach) żyjące (lub nie)? Wszystkie są mieszkańcami Hotelu (a może Labiryntu? albo – Świata?), który istnieje w miejscu, gdzie krzyżują i przenikają się różne rzeczywistości: historii, snu, kultury, marzenia czy mitu, i gdzie stapiają się w jedno odmienne strumienie czasu. Ten Hotel ma nieskończoną ilość pokoi, korytarzy i drzwi, za niektórymi z nich – nagle, ale w najoczywistszy sposób – rozpościerają się… Syberia, Anglia, Bukowno, Katowice, Plac Zwycięstwa albo Riva dei Sette Martiri. W tym Hotelu – co także wydaje się naturalne – jest tajemniczy Ogród, podziemne rzeki kanały, i Biblioteka, w której można przeczytać własne, dosłownie sprzed chwili, myśli. W tej gęstwinie, bohater, niczym Telemach wśród mitycznych lądów i postaci, poszukuje ojca, byłego lotnika Dywizjonu 302, którego prawdziwy los matka skrzętnie skrywa przed dorastającym synem.

Kompendium wiedzy o dziele literackim i jego lekturze: • dostarcza praktycznych wskazówek, jak czytać ze zrozumieniem dzieło literackie, • pokazuje, jak budować kompetencję czytelniczą, • oparte na licznych przykładach ilustrujących różne możliwości odczytania tekstu, • zawiera podręczny słownik podstawowych terminów związanych z literaturą i kulturą. Podręcznik polecany studentom kierunków filologicznych na zajęcia z poetyki i teorii literatury oraz teorii lektury. Przydatny także nauczycielom języka polskiego.

Katherine Mansfield, jedna z najwybitniejszych pisarek XX wieku urodziła się w Nowej Zelandii w 1888 roku jako Kathleen Beauchamp. Planowała karierę wiolonczelistki. W 1903 wyjechała do szkoły do Londynu, dokąd powróciła w 1907 po krótkim pobycie w domu, by resztę życia spędzić w Europie, między Anglią a uzdrowiskami, zwłaszcza na południu Francji, gdzie usiłowała ratować nadszarpnięte przez gruźlicę zdrowie. Zmarła we Francji w 1923 roku, pozostawiwszy po sobie pięć tomów mistrzowskich opowiadań oraz bogatą korespondencję i dzienniki. Warto dodać, że w 1909 roku Mansfield przeżyła okres fascynacji dziełem Stanisława Wyspiańskiego, napisała wierszy ku jego czci i być może w towarzystwie Floryana Sobieniowskiego, który ją z twórczością Wyspiańskiego zapoznał, odwiedziła Kraków. Uznawane obecnie za jedno z najważniejszych osiągnięć nowoczesnej prozy i odkrywcze przekształcenie formy opowiadania, a także za dokument nowoczesnej kobiecej biografii, dzieła Mansfield doczekały się w świecie anglosaskim nie tylko licznych wydań i grona zagorzałych wielbicieli, ale także całej biblioteki opracowań krytycznych, w tym dwóch biografii, autorstwa Anthony?ego Alpersa (1982) i Claire Tomalin (1987). Mansfield jest pisarką szeroko tłumaczoną i docenianą na świecie. Często wspomina się o tym, że Virginia Woolf w dziennikach wyznaje, iż tylko jednej Mansfield zazdrościła talentu. W Polsce podziwiana m.in. przez Andrzeja Bobkowskiego, który pisze o niej w Szkicach piórkiem oraz w listach, Mansfield pozostaje stosunkowo słabo obecna, mimo że tłumaczona była już w latach 30. W 1933 roku ukazał się tom opowiadań Garden Party w bardzo krytykowanym tłumaczeniu Bronisławy Kopelówny, rok później Dzienniki spolszczone przez Teresę Tatarkiewiczową oraz Listy w przekładzie Marii Godlewskiej. W latach ?60. i ?70. ukazały się wznowienia tych edycji oraz tom opowiadań Upojenie w przekładzie Wandy Peszkowej, Ireny Tuwim i Juliana Stawińskiego. Od tego czasu Mansfield jest nieobecna i można śmiało powiedzieć, że stanowi brakujący element w konstelacji wielkich twórców zachodniej literatury modernistycznej.

Shakespeare od młodych lat interesował się starożytnością i poświęcił jej siedem tragedii. Troilus i Kresyda, Perykles i Tymon Ateńczyk wyrastają z mitologii i dziejów antycznej Grecji, a Juliusz Cezar, Antoniusz i Kleopatra, Koriolan i Tytus Andronikus - z historii starożytnego Rzymu. Niniejsza dwutomowa edycja prezentuje tragedie rzymskie (jak je tu umownie nazywamy) w nowym przekładzie Antoniego Libery, który wcześniej ogłosił w PIW przekład kompletu tragedii Sofoklesa (2018) i wyboru dramatów Racine'a (2019). Tragedie te oparte są w znacznej mierze na Żywotach sławnych mężów Plutarcha, które Shakespeare czytał w angielskim przekładzie Thomasa Northa. Juliusz Cezar i Antoniusz i Kleopatra dotyczą czasów schyłku republiki (44-30 p.n.e.), Koriolan - jej początków (507-493 p.n.e.), a Tytus Andronikus - schyłku cesarstwa (o czasie nieokreślonym). Antoni Libera, wypracowując nową lekcję przekładu dzieł Shakespeare'a, wykorzystuje swoje doświadczenie jako reżysera i tworzy ją z myślą przede wszystkim o aktorach i środowisku teatralnym. Za cel stawia sobie głównie klarowność, płynność i wyrazistą rytmikę (unikanie ostrych przerzutni), czasem za cenę uproszczenia wyszukanej metaforyki lub rezygnacji z barkowej sztukaterii. Mówi się tego Shakespeare'a, jakby był napisany po polsku, a nie choćby i najwierniej odtworzony w polszczyźnie.