Latające świnie. Jak umysł tworzy znaczenie

Ten niezwykły zbiór rozmów z naukowcami jest swego rodzaju manifestem wiary w moc poznania, w moc umysłu, a także w moc faktów “autentycznych” - i wiedzy na nich budowanej. Manifest ten, jest reakcją na postępujący uwiąd myślenia racjonalnego i tendencje antyoświeceniowe. Wydaje się, że w dobie postprawdy i “faktów alternatywnych” waga niebywałego intelektualnego dorobku Homo Sapiens jest systematycznie dyskredytowana. Wątpimy w wartość metody naukowej, kwestionujemy podstawowe osiągnięcia naukowe (by wspomnieć tylko ruch antyszczepionkowy i tendencje antydarwinowskie), powracając do myślenia magicznego, a nawet mentalnego szamanizmu. Jeśli natomiast nauka przebija się na pierwsze strony serwisów informacyjnych, to zwykle w formie zwulgaryzowanej i strywializowanej do formy akceptowalnej przez popkulturę. Tymczasem cywilizację, naukę i kulturę popychają naprzód właśnie tacy ludzie jak bohaterowie książki. Jeśli ich zabraknie, los planety stanie pod znakiem zapytania. Książka Heretycy, Buntownicy, Wizjonerzy zawiera zapisy rozmów lub relacje ze spotkań z najwybitniejszymi (nierzadko także najbardziej frapującymi) współczesnymi uczonymi. Są wśród nich odkrywcy struktury DNA, konstruktorzy bomby atomowej, kosmologowie i kryptolodzy kwantowi (głownie anglosascy). Rozmowy dotyczą kluczowych, najistotniejszych pytań dotyczących naszej obecności we Wszechświecie. Nobliści, laureaci prestiżowych nagród, ale także niezależni uczeni młodego i starszego pokolenia rozmawiają o wolnej woli, świadomości, przypadkowości, o początkach Kosmosu i jego kresie a także o wyginających umysł paradoksach.

Wirusy są wszędzie. Takie stwierdzenie zapewne cię nie szokuje, zwłaszcza w czasach pandemii COVID-19. Ale czy na pewno? Czy wiesz, że wirusy spadają na ciebie miliardami każdego dnia z najwyższych warstw atmosfery? Że pławisz się w bilionach ich cząstek podczas każdej kąpieli w oceanie? Albo wreszcie – że twoje własne geny usiane są szczątkami dawno już umarłych wirusów, które w prehistorii zaatakowały przodka naszego gatunku? Carl Zimmer w swojej książce opisuje świat niezwykły; świat, w którym nie rządzimy my, lecz właściwie nieożywione replikatory, maleńkie maszyny potrafiące podporządkować sobie dowolny proces w naszym ciele i w ciałach innych organizmów żywych. Boimy się ich – i słusznie. Ale jeśli spojrzymy na wirusy inaczej, poznamy grupę niezwykłych tworów, balansujących na cienkiej granicy między życiem i materią martwą, odpowiedzialnych za krążenie pierwiastków na Ziemi, regulację klimatu całej planety, czy wreszcie – powstanie wiele miliardów lat temu życia takiego, jakim znamy je obecnie.

Ten wciągający przewodnik po filozofii zachodu zabierze cię w podróż przez tysiącletnie dzieje myśli ludzkiej. Martin Cohen umiejętnie snuje historię w sposób chronologiczny i tematyczny, aby ożywić tę fascynującą kronikę. Począwszy od starożytnych chińskich nauk, zawiedzie cię szlakiem kluczowych idei Platona, trudnych relacji między filozofią a religią, kolejnych etapów rozwoju myśli naukowej i filozoficznej - nie pomijając jej wpływu na politykę i ekonomię - oraz analizy języka, prawdy i logiki, kończąc na współczesnych filozoficznych debatach. Filozofia od środka, bogata w fascynujące historie i portrety intrygujących postaci, to rozrywka i edukacja w jednym.

Intrygująca podróż po świecie niedoskonałości, które czynią nas ludźmi. My, ludzie, lubimy myśleć o sobie jak o wysoce rozwiniętych istotach. Skoro jednak jesteśmy najdoskonalszym wytworem ewolucji, to dlaczego nasze kolana są tak wadliwe? Dlaczego tak często się przeziębiamy? Dlaczego przeważająca część naszego genomu niczemu nie służy? Czy naprawdę musimy oddychać i przełykać tą samą cienką rurką? Profesor biologii Nathan Lents wyjaśnia, że historia naszej ewolucji to nic innego jak jeden wielki zbiór pomyłek – a każda kolejna bardziej niezręczna, czasem wręcz bezlitosna. Ludzki organizm jest niezwykłą mozaiką kompromisów. Zarazem jednak świadczy to o naszej wielkości, gdyż – jak pokazuje badacz – mając tak wiele wad konstrukcyjnych, stajemy się mistrzami w ich obchodzeniu. „Człowiek i błędy ewolucji to bardzo atrakcyjnie opowiedziana, pouczająca historia niekonwencjonalnego bilansu kosztów naszego sukcesu. W tej książce Nathan Lents odkrywa przed nami niedoskonałości naszej biologii ze swadą, humorem i mądrym optymizmem. Po jej lekturze na nowo docenicie ludzkie słabości, które – w przewrotny nieraz sposób – kształtowały nasz niezwykły gatunek” – Deborah Blum, laureatka Nagrody Pulitzera, autorka książki Mózg i płeć. „Każdy, komu kiedyś wypadł dysk, wie, że człowiek nie jest zbyt mądrze skonstruowany, większość z nas jednak nie zdaje sobie sprawy ze skali tych niedoskonałości. Nathan Lents wypełnia tę lukę […] wnikliwą i zabawną wędrówką po miriadach odstępstw od inżynierskiego ideału […], a także ich często zaskakujących wyjaśnieniach”– Ian Tattersall, paleoantropolog, autor m.in. I stał się człowiek. Ewolucja i wyjątkowość człowieka oraz Dzieje człowieka od jego początków do IV tys. p.n.e.

Statystycznie rzecz biorąc to książka o statystyce (tak, o statystyce!), której lektura przyprawia o ból przepony (ze śmiechu). Nie trzeba od razu biec do lekarza). No i nawet można zrozumieć, o co w niej (statystyce) chodzi. Wszystko dzięki Janinie Bąk, pandze biznesu, komendancie komedii, charyzmatycznej liderce ortodoksyjnej grupy #DrużynaJanina. Ile trzeba zjeść czekolady, by dostać Nobla? Dlaczego koń i szop pracz nigdy nie dostali doktoratu? Czy język angielski powoduje zawały serca, a masło przedłuża życie? Czego statystyka nauczyła się od martwego łososia? A przede wszystkim: czy naukowcy są jak żony i nigdy się nie mylą? Dzięki setkom ciekawostek zobaczycie, że statystyka potrafi zmierzyć wszystko i – wbrew pozorom – przydaje się do wszystkiego. Pozwala nawet oszacować matematyczny wzór na miłość!

Ta książka to więcej niż czysta przyjemność, to po prostu objawienie, a przy tym została napisana przez jeden z najtęższych umysłów psychologii i jednego z najlepszych pisarzy. – Daniel Gilbert, autor Na tropie szczęścia Dlaczego dzieło sztuki jest warte o wiele więcej niż najlepszy falsyfikat? Przyjemność działa w zagadkowy sposób, jak pokazuje Paul Bloom, psycholog z Uniwersytetu Yale, w tej barwnej, wciągającej książce poświęconej dociekaniom na temat tego, czego pragniemy i dlaczego. Korzystając z bogactwa zaskakujących badań, Bloom zgłębia zarazem przyjemności szlachetne, jak i te owiane złą sławą, te wzniosłe i te przyziemne, by odkryć przez czytelnikami, że to nie dotyk czy wzrok decydują o przyjemności, jaką czerpiemy z danej rzeczy, lecz nasze przekonania na temat jej historii, pochodzenia i głębszej natury. Bloom to poważny profesjonalista, który wie, o czym mówi. – Literary Review Wnikliwa i zabawna. – „Times Literary Review” Książka inna od całej masy dostępnych poradników na temat ogólnie pojętego szczęścia. Nie ma w niej rad, jak zostać szczęśliwszym przez zrobienie porządków w szafach. Bloomowi chodzi o coś więcej niż dobre samopoczucie, szuka czegoś głębszego. – Robin Marantz Henig, „New York Times” Paula Blooma zaliczyć można do grona największych myślicieli i najbardziej przejrzyście piszących autorów w dzisiejszym świecie nauki o umyśle. – Steven Pinker

W Matrycy profesor Robert Plomin, pionier genetyki behawioralnej, czerpiąc z naukowego dorobku całego życia, argumentuje, że DNA jest najważniejszym czynnikiem modelującym to, kim jesteśmy. Nasze rodziny, szkoły i środowisko są ważne, ale nie wpływają na nas w takim stopniu, co geny. To dlatego, dowodzi Plomin, nauczyciele i rodzice, zamiast próbować popychać dzieci w różnych kierunkach, powinni zaakceptować je takimi, jakimi są. Nawet wybierane przez nas otoczenie i wydarzenia odciskające na nas największe piętno, od rozwodu po uzależnienia, do pewnego stopnia wynikają z naszych genetycznych predyspozycji. Dzięki rewolucji DNA już niedługo na podstawie samego kodu genetycznego od momentu urodzenia będziemy w stanie przewidzieć, kim staniemy się w przyszłości. „Prowokująca i dająca do myślenia nowa pozycja” – Daily Mail. „Matryca Plomina – to najbardziej bezpośrednia i bezkompromisowa książka w tym temacie już teraz ma zadatki na współczesnego klasyka” – Boston Review.

Ikony i piktogramy są wszechobecne w codziennym życiu. Są to znaki, które przekazują komunikaty bez użycia słów. Dzięki nim uzyskujemy natychmiastowy dostęp do interfejsów naszych urządzeń elektronicznych. Pomagają nam również z pominięciem wszelkich barier językowych i kulturowych odnaleźć się w oznakowanych przestrzeniach. Jest to praktyczna publikacja zawierająca studia przypadków, schematy, diagramy i przejrzyste przykłady zastosowań w różnych kontekstach, mające na celu objaśnienie takich zagadnień, jak: stosowanie siatki, digitalizacja piktogramu, przeprowadzanie korekty optycznej czy projektowanie ikon i piktogramów na podstawie krojów pisma. Projektowanie ikon i piktogramów może być doskonałym podręcznikiem dla studentów, a dla zawodowych grafików pomocą w trakcie pracy nad ustalaniem formy, która spełniając funkcję informacyjną – najistotniejszą z punktu widzenia odbiorcy – winna być precyzyjna i oszczędna.

Zabawna i pouczająca książka o dwudziestu najbardziej rozpowszechnionych językach świata – od wietnamskiego po angielski, poprzez koreański, tamilski, turecki, jawajski, perski, pendżabski, japoński, suahili, niemiecki, francuski, malajski, rosyjski, portugalski, bengalski, arabski, hindi-urdu, hiszpański, mandaryński. Gaston Dorren, lingwista i poliglota, przedstawia specyficzne cechy każdego z tych języków, a przy okazji opowiada o wszystkim, co z językiem się wiąże historii, kulturze, różnych sposobach myślenia i postrzegania rzeczywistości. Jak najskuteczniej nauczyć się wietnamskiego? Dlaczego niemiecki to największy dziwoląg wśród języków? Dlaczego jedne języki okazały się bardziej ekspansywne niż inne? Jak porozumiewają się mieszkańcy Indonezji (dwieście sześćdziesiąt pięć milionów obywateli zamieszkujący niemal tysiąc wysp, mówiący siedmiuset językami)? Książka Gastona Dorrena przynosi odpowiedź na te i dziesiątki podobnych mniej lub dziwnych pytań, odkrywając przed nami językowy archipelag pełen wspaniałych wynalazków ludzkości.

Ta książka rewolucjonizuje nasze rozumienie sztuki! Denis Dutton jako pierwszy w dziejach filozof sztuki łączy dwie, wydawałoby się, odległe dziedziny – sztukę i nauki ewolucyjne. Dowodzi, że ludzkie preferencje estetyczne nie są jedynie „konstrukcjami społecznymi”, lecz uniwersalnymi, międzykulturowymi cechami ewolucyjnymi, ukształtowanymi przez dobór naturalny i płciowy. Odwołując się do spuścizny Karola Darwina oraz jego kontynuatorów, a także korzystając z ustaleń m.in. ewolucyjnej teorii literatury, wskazuje nowe drogi wyjaśnienia wielu istotnych zagadnień współczesnej filozofii sztuki. Pomaga mu w tym doskonała orientacja w odkryciach współczesnej etologii, psychologii i antropologii ewolucyjnej, przy jednoczesnej wnikliwej i wszechstronnej wiedzy z zakresu historii i teorii sztuki. „Przeczytajcie książkę Duttona: jego mistrzowska wiedza na temat sztuki oraz przykuwająca uwagę proza czynią z niej prawdziwie piękną rzecz”. – „Newsweek” „Denis Dutton w swej prowokacyjnej książce przekonuje, że ludzie na całym świecie w niesamowity sposób napędzają się do tworzenia pięknych rzeczy. Ta książka powinna stać się przedmiotem podziwu za jej próbę zasypania przepaści pomiędzy sztuką i nauką”. – „Washington Post”

Czy ludzie są świadomymi i autonomicznymi autorami własnych wyborów i osądów? Czy mogą ufać własnemu myśleniu, zwłaszcza temu szybkiemu – intuicyjnemu i emocjonalnemu? Rozważniej jest na pewno zdać się na myślenie wolne, analityczne. A mimo to trudno uniknąć pułapek myślenia. Przytrafia się to nawet ekonomistom i nie sprzyja trafnym decyzjom... W tej odkrywczej książce Daniel Kahneman, psycholog, który otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii, daje naprawdę istotny wgląd w mechanizmy ludzkiego myślenia.

Książka, która wyjaśnia najbardziej palące kwestie zdrowia psychicznego, wskazując naukowe podstawy zaburzeń strachu i lęku. Zaburzenia lękowe dotykają miliony osób na całym świecie, stanowiąc jeden z najbardziej rozpowszechnionych problemów zdrowia psychicznego. Joseph LeDoux, który wraz z członkami swojego laboratorium przoduje w wysiłkach badawczych, zmierzających ku zrozumieniu i skutecznemu leczeniu lęku, w niniejszej książce wyjaśnia całą gamę zaburzeń, ich pochodzenie, a także odkrycia, które mogą przywrócić zdrowie cierpiącym na nie osobom. Przełomowa teza LeDoux głosi, że dotąd myśleliśmy o strachu i lęku w niewłaściwy sposób. Nie są one, jak sądzono dotychczas, wrodzonymi, spuszczonymi z mózgowej smyczy stanami, ale gromadzonymi przez nas doświadczeniami poznawczymi. Leczenie zaburzeń lękowych musi uwzględniać zarówno ich świadome przejawy, jak i leżące u ich podstaw nieświadome procesy neuronalne. To niezwykle ambitna, prowokacyjna, wyzywająca i ważna książka. Opisując najnowsze odkrycia neuronauki, LeDoux wyjaśnia źródła, naturę i wpływ strachu oraz zaburzeń lękowych. - „Psychology Today” LeDoux poddaje w wątpliwość dotychczasowe poglądy, wskazując jak myśleć inaczej o mózgowych źródłach strachu i zaburzeń lękowych. - „Science” LeDoux wskazuje jak najnowsze badania nad mózgowymi podstawami lęku przekładają się na nowe podejście do leczenia zaburzeń psychicznych. - „Nature” «Lęk» otwiera przed czytelnikami nowe światy myślenia i odczuwania. - „Publishers Weekly” Joseph LeDoux - amerykański neuronaukowiec, profesor Uniwersytetu Nowojorskiego, dyrektor Instytutu Mózgu Emocjonalnego i Instytutu Badań Psychiatrycznych im. Nathana S. Kline’a. Autor wielu książek m.in. Mózg emocjonalny oraz Synaptic Self. Jest także wokalistą, gitarzystą i autorem tekstów rock’n’rollowego zespołu The Amygdaloids, z którym wydał płyty takie jak All in Our Minds, Theory of My Mind oraz Anxious.

Tłumaczenie: Lamża Zuzanna

Jak to się stało, że Wacek przestał być tylko jednym z wielu imion? Dlaczego gówno jest wulgarne, a kupka tylko dziecinna? I dlaczego, chcąc kogoś obrazić, prostujemy środkowy palec? Niemal wszyscy przeklinamy – po zbyt wielu drinkach, kopnięciu się w palec albo przyłapani na gorącym uczynku. Przekleństwa można „wypikać”, zastąpić gwiazdką, ocenzurować – lecz są tak pociągające, że nie potrafimy przestać ich używać. Benjamin Bergen, językoznawca i kognitywista, tłumaczy, co przeklinanie mówi nam o naszym języku i umyśle. Przekonuje, że „brzydkie” słowa są pożyteczne. Mogą śmieszyć, wyzwalać albo pobudzać emocjonalnie. Dowodzi, że oferują nam możliwość spojrzenia z nowej perspektywy na to, jak mózg przetwarza język i dlaczego języki świata tak różnią się od siebie. Błyskotliwe jak diabli i zajebiście śmieszne, What the F. jest obowiązkową lekturą dla wszystkich, którzy chcą się dowiedzieć, jak i dlaczego przeklinamy. „Fascynująca podróż na styku etymologii, nauronauk i kultury” – „Discover.” „Bergenowi udaje się nas przekonać, że warto docenić społeczną rolę „brzydkich” słów” – „Science.” „Zachwycający wgląd w świat wulgaryzmów” – New York Times Book Review. „W książce What the F., „liście miłosnym do wulgaryzmów”, kognitywiście Benjaminowi K. Bergenowi udaje się przekonać mnie, że warto docenić społeczną rolę „brzydkich” słów zarówno w szerszym kontekście, jak i w niuansach” – Science. Benjamin K. Bergen – profesor na Wydziale Nauk Kognitywnych Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego. Zajmuje się między innymi rolą ucieleśnionej symulacji i metafory w procesie rozumienia języka. Autor książki Latające świnie. Jak umysł tworzy znaczenie (CCPress 2017).