Kryzys nauk europejskich i fenomenologia transcendentalna

Soren Kierkegaard (1813-1855) - duński filozof, myśliciel religijny, pisarz, bodaj najważniejszy z prekursorów egzystencjalizmu. Początkowo pod wpływem myśli Hegla stał się jego zagorzałym krytykiem (zarzucał Heglowi, iż bytu nie można ująć w ramy jakiegoś intelektualnego systemu!), nie tworzył bowiem żadnego systemu filozoficznego, a zajmował się jedynie człowiekiem i jego egzystencją i jego stosunkiem do Boga, interesowało go konkretne ludzkie istnienie i stąd nazwa, którą nadał swej filozofii: egzystencjalna. Trwogę i drżenie uważał autor za swoje najlepsze dzieło, jest ono przesiąknięte myślą religijną, namysłem Kierkegaarda nad stosunkiem człowieka do Boga. Jak pisał W. Tatarkiewicz, człowiek wyrywa się z istnienia do prawdziwego bytu, czyli z...

Fryderyk Nietzsche (1844-1900) - jeden z najważniejszych filozofów niemieckich, także filolog, poeta. Człowiek, którego poglądy znacząco wpłynęły na całą późniejszą filozofię, myślenie o kulturze, człowieku, religii. Głosił upadek cywilizacji zachodniej, opartej na myśli greckiej, sokratejskiej i etyce chrześcijańskiej. Tej apollińskiej postawie przeciwstawiał dionizyjską, witalną (połączoną z ideą woli mocy i pojęciem nadczłowieka). Krytykował chrześcijaństwo, ale jednocześnie podziwiał Chrystusa. Jego myśl doczekała się setek interpretacji i omówień. Wzbudzała sprzeciw i inspirowała. "Podstawowym przekonaniem Nietzschego było, że życie cielesne, fakt biologiczny jest osnową ludzkiej egzystencji, a życie duchowe tylko jego odroślą. Z p...

Henri Bergson (1859-1941) jest uważany za jednego z najwybitniejszych francuskich filozofów, jak Kartezjusz czy Comte z dawniejszych, jak Sartre czy Derrida z bardziej współczesnych. Co ciekawe - nie był Francuzem z pochodzenia, choć urodził się w Paryżu. Ojciec Bergsona był bowiem polskim chasydem aż do 1831 roku mieszkającym w Warszawie. Oczywiście polskich tropów w twórczości Bergsona nie znajdziemy, ale to taka interesująca ciekawostka dotycząca autora „Materii i pamięć”. A jakie są poglądy filozoficzne Bergsona: najkrócej ujmując określa się jego metafizykę jako intuicjonizm. Jest zatem Bergson przeciwnikiem empiryzmu i skrajnego racjonalizmu. Ale określa się także jego filozofię – jako filozofię życia przy czym życie rozumie Bergson jako ciąg...

Rene Descartes czyli Kartezjusz (1596-1650) - francuski filozof (także matematyk i fizyk) uznawany jest za ojca nowożytnej filozoffi, autor kilkunastu dzieł, z których bodaj najważniejsze są te dotyczące epistemologii. Metodą naukową Kartezjusza był sceptycyzm metodyczny, poszukiwanie twierdzenia, które oprze się jakimkolwiek wątpliwościom, będzie niepodważalne. Jest to zatem sceptycyzm szczególnego rodzaju, w którym wątpienie stanowi punkt wyjścia myślenia, nie zaś jego wynik. To właśnie w Rozprawie o metodzie pojawia się po raz pierwszy sformułowanie będące kwintesencją myśli kartezjańskiej \"Myślę, więc jestem\" (w znanej formie łacińskiej - \"Cogito ergo sum\" w późniejszych Zasadach filozofii). Pierwszą opublikowaną pracą filozoficzną Kartez...

Fryderyk Nietzsche (1844-1900) – jeden z najważniejszych filozofów niemieckich, także filolog, poeta. Człowiek, którego poglądy znacząco wpłynęły na całą późniejszą filozofię, myślenie o człowieku, kulturze, religii. Głosił upadek cywilizacji zachodniej, opartej na myśli greckiej, sokratejskiej i etyce chrześcijańskiej. Tej apollińskiej postawie przeciwstawiał dionizyjską, witalną (połączoną z ideą woli mocy i pojęciem nadczłowieka). Krytykował chrześcijaństwo, ale jednocześnie podziwiał Chrystusa. Jego myśl doczekała się setek interpretacji i omówień. Nie sposób sobie wyobrazić współczesnej filozofii bez przemyślenia jego wpływu, wpływu intelektualnego jego idei. Narodziny tragedii to pierwsza książka napisana przez Nietzschego, ale j...

Georges Sorel (1847-1922) - francuski filozof, socjolog, działacz społeczny, jeden z twórców syndykalizmu (choć czynnie nie uczestniczył w żadnym ruchu społecznym). O jego myśli można powiedzieć: między filozofią, a inżynierią, między F. Nietzschem a K. Marksem, między Bergsonem a Goethem. Sorel uważał się za krytycznego czasem, ale jednak spadkobiercę myśli Karola Marksa, choć wielki znawca marksizmu Leszek Kołakowski nazywa jego marksizm jansenistycznym, a samego Sorela nazywa Lutrem marksizmu. W Rzucie oka na zagadnienia filozofii przedstawia Sorel zasadnicze problemy filozofii w ujęciu historycznym, poczynając od starożytnych Greków (gł. analizuje myśl Arystotelesa) przez św. Tomasza, Kartezjusza, Milla, Comte'a, Newtona, Kanta, Spencera aż po czasy Sor...

Ludwig Wittgenstein (1889-1951), austriacki filozof, uznawany za jednego z twórców logicznego pozytywizmu, silnie związanyz filozofami z kręgu Koła Wiedeńskiego, uczeń i współpracownik B. Russela. Jego opublikowany jako rozprawa doktorska w 1929 roku (ale napisany znacznie wcześniej i redagowany przezeń już w czasie I Wojny Światowej) Tractatus Logico-Philosophicus pozostaje jednym z najbardziej wpływowych dokonań filozofii XX wieku. A jest to zbiór ponumerowanych lakonicznych tez, z których niektóre nabrały wręcz mocy obiegowych aforyzmów. Tezy dotyczą świata, myśli, języka, nauki, etyki a także sensu świata i sensu życia. Co ciekawe w swoich późniejszych Dociekaniach filozoficznych w pewnej mierze zaprzeczył tezom 'Traktatu", a samą filozofię określał j...

Gustave Le Bon (1841–1931) należy do ojców psychologii społecznej. Jego Psychologia tłumu to dzieło do dziś niezwykle często przypominane w analizach społecznych. Jest bowiem pierwszą w historii nauki próbą psychologicznej analizy zachowań ludzkiego tłumu. Napisana w 1895 roku książka stała się w pewnym sensie prorocza, wkrótce masy doszły do władzy to tłum doprowadził w znacznej mierze do władzy Lenina, Mussolliniego czy Hitlera. Jest oczywiście Le Bon elitarystą, tłum charakteryzuje najczęściej jako impulsywny, zmienny, drażliwy, podatny na sugestie, przesadny w emocjach, nietolerancyjny. Poddaje analizie czynniki mające wpływ na działanie tłumu, ocenia rolę wiecowych przywódców. Dokonuje także klasyfikacji tłumów i np. zgromadzenia parlamentarne...

W mojej książce rzadko powołuję się na dzieła Edyty Stein, rzadko wymieniam jej imię. Jest tak dlatego, że duchowość karmelitańska, a więc duchowość Edyty Stein, jest duchowością ukrytą i taką powinna pozostać. Edyta prowadzi mnie swoją drogą, a ja podążam jej śladami. Edyta Stein sama kiedyś powiedziała, że innych można prowadzić tylko tą drogą, którą się samemu idzie. W mojej książce Edyta Stein jest ukryta, ale jej duchowość można odczytać w moich przeżyciach.

Poetyckie aforyzmy, refleksje i maksymy Johanna Wolfganga Goethego (1749-1832) uznawanego za bodaj najwybitniejszego niemieckiego poetę, pisarza, prekursora romantyzmu – już za jego życie cieszyły się wielkim powodzeniem. Znaczną część z nich napisał Goethe wraz ze swoim wieloletnim, najlepszych przyjacielem Friedrichem Schillerem. Do najsłynniejszych dzieł Goethego należą Cierpienia młodego Wertera, Faust, Król olch czy Torquatto Tasso. Refleksje i masymy zebrane w tym tomie przełożył, opracował i wstępem opatrzył Jerzy Prokopiuk w znacznej mierze na podstawie wyboru dokonanego przez Wielkiego filozofa i antropozofa, bodaj największego znawcy twórczości Goethego Rudolfa Steinera. Niniejszy tom podzielony jest na 12 pogrupowanych tematycznie części dotyczące r...

Zygmunt Freud (1856-1939) - austriacki psycholog, psychoteraputa, neurolog, neuropatolog, twórca psychoanalizy i psychologii głębi, chyba jedna z najważniejszych postaci w nauce o człowieku, postać wręcz symboliczna w nauce jak Einstein w fizyce, tak Freud w naukach o człowieku wyznaczali najważniejsze kierunki myśli. W zasadzie nie byłoby współczesnej psychologii bez freudyzmu, choć oczywiście wiele z jego tez zostało zweryfikowanych i wiele szkół w psychologii powstało wręcz jako kontrreakcja na tezy psychoanalizy. W Psychopatologii życia codziennego Freud zajmuje sie przede wszystkim mechanizmami, które powodują, że zapominamy (zarówno imiona, jak i wyrazy obce jak i nazwy i szyk zdań), popełniamy pomyłki w czytaniu i pisaniu. Także przejęzyczeniami, czynno...

Rozważania moralne jednego z najważniejszych filozofów niemieckich Fryderyka Nietzschego (1844-1900) Jak pisze Z. Kuderowicz: immoralizm Nietzschego ustaiwenie siebie poza dobrem i złem oznaczało podważenie wszystkich altruistycznych ideałów i zakwestionowanie dotychczasowych hierarchii wartości, w których przyznaje się dobru moralnemu miejsce poczesne. Immoralizmzawiera postulat krytyki wszelkich wartości, moralnych, podważenie przydatności pojęcia dobra i wartościowania moralnego Nie chodzi zatem o nowe określenie moralnego dobra, lecz o usunięcie w ogóle kryteriów moralnych z całego wartościowania. Przy czym jak zaznacza Kuderowicz immoralizm nie oznacza rezygnacji z wszelkich zasad oceny. Pod znakiem immorazlizmu zmierza Nietzsche do wypracowania nowych własnych...

To dzieło wydane w Pradze (1939) już po śmierci Edmunda Husserla (1859–1938), niemieckiego filozofa, twórcy fenomenologii, miało dość niezwykłą historię. Powstawało długo i ostateczną redakcję uzyskało po 1935 roku, ale na rynku wydawniczym zagościło na krótko, jako że wskutek zajęcia Czechosłowacji przez Niemcy wydawnictwo zostało zamknięte tuż po wydrukowaniu nakładu. Nakład zaś poszedł na przemiał z wyjątkiem 200 egzemplarzy przemyconych do Anglii, gdzie je potem sprzedawano. Książka wieńczy zainteresowania późnego Husserla genealogią logiki, a więc wyprowadzeniem najbardziej zaawansowanej logicznie myśli pojęciowej z niższego poziomu sądów predykatywnych, a tych ostatnich – ze sfery doświadczenia „przedpredykatywnego”. Ta genealogia ni...