Galia Belgijska 57-51 p.n.e

Przedstawiamy opowieść nie tylko o przebiegu najważniejszej bitwy w dziejach średniowiecznych Węgier, stoczonej przez ich niewielką armię z przeważającymi siłami tureckiego najeźdźcy pod wodzą Sulejmana Wspaniałego, lecz również o roli Węgier jako przedmurza Europy przed agresją islamu. W książce przedstawiono przyczyny i następstwa bitwy oraz jej kontekst międzynarodowy, gdy Węgry stanęły do obrony przed Turcją całkowicie osamotnione. Opisano też okoliczności śmierci Ludwika II, organizację wojskową i finansową Węgier i Turcji oraz zaprezentowano pełną listę zabitych pod Mohaczem Polaków oraz dostojników węgierskich i innych nacji.

Obchodzimy stulecie zwycięstwa w bitwie Warszawskiej 1920 r. Walki z bolszewikami toczone na północ od Warszawy, choć mniej znane niż te na wschodnim przedpolu stolicy – pod Radzyminem i Ossowem, miały ogromny wpływ ostateczny sukces strony polskiej. W starciach w rejonie Ciechanowa, które rozgrywały się miedzy 10 a 20 sierpnia 1920 r., biły się VIII Brygada Jazdy i 18. Dywizja Piechoty z 5. Armii gen. Sikorskiego. Kontratakując, weszły one w lukę między dwiema armiami bolszewickimi. Ułani z 203. pułku ochotniczego podczas zagonu na Ciechanów rozbili sztab IV Armii wroga i zniszczyli radiostację. Armia ta, pozbawiona łączności z dowództwem, nie weszła do walki o Warszawę i z opóźnieniem podjęła odwrót w obliczu polskiej kontrofensywy. Dzięki temu została częściowo rozbita i poniosła duże straty. Lech Wyszczelski, znany historyk wojskowości, w swej kolejnej publikacji z serii „Historyczne bitwy” ze swadą opisuje te walki. Podkreśla ofiarność i bohaterstwo polskich piechurów, kawalerzystów, artylerzystów i lotników, a także ludności cywilnej, która wspierała wojsko i rozbrajała grupki uciekających bolszewików.

Bitwa o Nasielsk to najważniejsze wydarzenie w bitwie na przedpolach Warszawy powstrzymujące marsz ku Wiśle wojsk rosyjskiego Frontu Zachodniego. Bitwa ta stworzyła podstawy do uruchomienia manewru znad Wieprza, który doprowadził do diametralnego odwrócenia losów generalnej bitwy i zmusiła przeciwnika do ucieczki na wschód. Bitwa o Nasielsk, jako pole bitwy 5. Armii gen. Sikorskiego, jest niedoceniana przez polską historiografię. Milczano o niej z powodu animozji personalnych między dowódcą tej armii a marsz. Piłsudskim. Nie pozostaje więc nic innego jak uporczywie upominać się o przywracanie prawdy historycznej. Stąd apel do historyków o nieskazywanie jej na zapomnienie. Ale także apel do lokalnej społeczności o zdecydowanie większą aktywność w przywrócenie pamięci o tym wydarzeniu.

Rok 1066 jest kojarzony przede wszystkim z bitwą pod Hastings, w której normański książę Wilhelm pokonał króla Anglii Harolda Godwinsona i wkrótce objął angielski tron. Kilka tygodni wcześniej w północno-wschodniej części kraju miały miejsce dwa nie mniej dramatyczne starcia. Król Norwegii Harald III Srogi (Hardrada) podjął próbę zdobycia angielskiej korony, znajdując sojusznika w Tostigu, wygnanym bracie Harolda Godwinsona. We wrześniu licząca ok. 10.000 zbrojnych armia norweskich wikingów rozpoczęła pustoszenie wybrzeży Northumbrii. Pod Fulford, na południe od miasta York, drogę zastąpiły jej siły anglosaskie dowodzone przez earlów Edwina i Morkara. Najeźdźcy odnieśli zdecydowanie zwycięstwo, ale już pięć dni później dali się zaskoczyć pod Stamford Bridge, gdzie doszło do jednej z najkrwawszych bitew angielskiego średniowiecza. Armia norweska poniosła klęskę i uległa niemal całkowitemu zniszczeniu, a Harald Srogi i Tostig polegli. Zwycięstwo odniesione przez Harolda Godwinsona drogo go jednak kosztowało, gdyż wykrwawione oddziały anglosaskie musiały zaraz pomaszerować na południe, gdzie wylądowali Normanowie. Temu przeciwnikowi już nie sprostały. Książka wydana w serii „Historyczne bitwy” przedstawia norweską inwazję Anglii w szerokim kontekście historycznym, przybliżając dzieje Anglii i Norwegii w epoce wikingów, jak również pasjonujący żywot Haralda III Srogiego, jednej z najbarwniejszych postaci europejskiego średniowiecza.

Król Danii – Eryk II Pamiętny planował ekspansję na ziemie Słowian połabskich i Pomorze Zachodnie. Szczególnie korciło go zajęcie wyspy Rugii. Nie uwzględnił jednak siły Ranów i Pomorzan, a także polskiego księcia Bolesława III Krzywoustego, który na powrót przyłączył Pomorze Zachodnie do Polski. Książęta pomorscy Warcisław I i Racibor I stali się jego lennikami. Polska zapanowała również nad wschodnią, nadbałtycką częścią Połabia i narzuciła trybut Rugii. Niebawem książęta pomorscy przejęli inicjatywę i nieustannymi najazdami atakowali wyspy duńskie. Przyłączyli się do nich ochoczo Słowianie połabscy (Ranowie, Obodryci, Czrezpienianie), widzący w sąsiadach z północy największe zagrożenie. W sierpniu 1134 roku Pomorzanie i Połabianie za cel ataku wybrali stolicę Danii – Roskilde na Zelandii. Uderzenie Słowian było brutalne i druzgocące – miasto wraz z obronnym zamkiem zostało zdobyte i zniszczone! Niecały rok później, na początku sierpnia 1135 roku, potężna, licząca około 300 okrętów, flota pomorsko-połabska z Raciborem I na czele wyruszyła przeciw Konungahelli nad rzeką Göta (obecnie Kungälv) – ważnemu portowi i ośrodkowi handlowemu na granicy Norwegii i Szwecji, podległemu wtedy Erykowi. 9-10 sierpnia Słowianie stoczyli zwycięską bitwę morską z okrętami skandynawskimi, biorąc je w posiadanie lub paląc, po czym wysadzili desant. Tysiące wojowników obległy i zdobyły gród. Był to wielki triumf oręża słowiańskiego oraz stojącej za wyprawą polityki Bolesława Krzywoustego. Duńczycy przez kolejne dziesięciolecia kulili się ze strachu na widok pomorskich czy połabskich żagli na horyzoncie.

W 323 roku p.n.e. nagle zmarł Aleksander Wielki, władca imperium macedońskiego rozciągającego się od Bałkanów przez Egipt, Bliski Wschód aż po wschodnie Indie. Do walki o schedę stanęli generałowie Aleksandra. Te zmagania przeszły do historii jako wojny diadochów (gr. następców). Wśród nich czołowe role odgrywali Eumenes z Kardii i Antygon Jednooki, obaj mistrzowie sztuki wojennej i forteli, podczas kampanii i bitew przypominający wytrawnych szachistów. Ich pojedynek zdeterminował przebieg drugiej wojny diadochów z lat 319-316 p.n.e., a jego wynik w dłuższej perspektywie przesądził o trwałym podziale imperium na kilka królestw. Eumenes sprzymierzył się z Polyperchonem (sprawującym kuratelę nad ostatnim, nieślubnym potomkiem Wielkiego Macedończyka Aleksandrem IV) i dzięki jego pieniądzom oraz oddziałom ruszył do Persji. Zajął Babilon, Suzę i Persepolis. Do decydującej bitwy z wojskami Antygona Jednookiego doszło w 316 roku p.n.e. pod Gabiene (ok. 100 km na południowy wschód od dzisiejszego miasta Isfahan w środkowym Iranie). W niej górę wzięła jazda Antygona, która przedarła się na tyły wroga i zdobyła jego tabory. Eumenes został wydany przeciwnikom przez własnych żołnierzy i stracony, a triumfujący Antygon Jednooki stał się panem Azji. Michał Piekarski barwnie przedstawia te wydarzenia oraz wojskowość z początku epoki hellenistycznej.

Turcy osmańscy po pokonaniu Serbów na Kosowym Polu i podporządkowaniu Bułgarów uzyskali dominację na Bałkanach i zagrozili Węgrom. W odpowiedzi król węgierski Zygmunt Luksemburski w 1396 roku zorganizował antyturecką krucjatę. Oprócz Węgrów i sprzymierzonych z nimi Wołochów wzięło w niej udział rycerstwo z Francji, Burgundii, Niemiec, Czech, a nawet odległych Anglii, Szkocji, Aragonii czy Polski. We wrześniu armia krzyżowców obległa naddunajską twierdzę Nikopolis w Bułgarii. Przeciwko niej wyruszył z wojskiem sułtan turecki Bajezyd I, wspierany przez swego wasala, księcia Serbii. Do bitwy doszło 25 września 1396 roku. W efekcie konfliktów i braku koordynacji działań po stronie chrześcijan zakończyła się ona wielkim triumfem sułtana. Poległ kwiat zachodnioeuropejskiego rycerstwa, a Zygmunt Luksemburski uciekł z pola walki. Idea krucjatowa została skompromitowana na długie lata. Turcy zaś pokazali potęgę, budząc strach w chrześcijańskiej Europie. Stanisław Rek, specjalista od dziejów Bizancjum, Bałkanów i Turcji, w swej szóstej książce wydanej w popularnej serii Bellony „Historyczne Bitwy”, ze swadą opisuje wydarzenia, które miał ogromny wpływ na dzieje średniowiecznej Europy.

W serii „Historyczne Bitwy” zazwyczaj prezentujemy bitwy i kampanie wojenne z mniej lub bardziej odległej przeszłości. Tym razem tematem tomu jest konflikt na wschodniej Ukrainie, który zaczął się siedem lat temu i trwa – częściowo zamrożony – do dziś. Wszystko zaczęło się w lutym 2014 roku, gdy pod wpływem protestu na kijowskim Majdanie prorosyjski prezydent Janukowycz uciekł z kraju. Na wschodzie Ukrainy, zamieszkanym w dużym stopniu przez ludność rosyjskojęzyczną, rozpoczęły się inspirowane z Moskwy demonstracje przeciwko nowym władzom w Kijowie. Rosja wykorzystała to zamieszanie i dokonała inwazji zbrojnej na Krym (początkowo wysłano tam żołnierzy sił specjalnych bez oznaczeń – tzw. zielone ludziki), który później anektowała. Z kolei w rejonie Doniecka i Ługańska wybuchły walki z separatystami uzbrojonymi i wspieranymi przez Rosję, którzy utworzyli tzw. republiki ludowe, uznawane tylko przez Moskwę. I fazę konfliktu zakończyło podpisanie – pod naciskiem Zachodu – porozumienia o zawieszeniu broni 5 września 2014 roku. Od tej pory konflikt w Donbasie toczy się od rozejmu do eskalacji i z powrotem do rozejmu. Profesor Michał Klimecki, znawca dziejów Ukrainy, w popularnej formie opisuje przyczyny i przebieg tego konfliktu aż do dnia dzisiejszego. Pokazuje potencjał militarny stron, który powoduje, że Ukraińcy nie są w stanie odzyskać kontroli nad utraconymi obszarami. Mało tego, nad Ukrainą ciągle wisi zagrożenie rosyjskim najazdem i oby nie trzeba było dopisywać kolejnych rozdziałów do tej książki!

Podbój Galii był jednym z największych osiągnięć Juliusza Cezara. Wszyscy studenci historii na całe życie zapamiętają słowa „Galia estomnisdivisain partes tres” (Galia jest podzielona na trzy części), które rozpoczynają jego znakomite "Komentarze o wojnie galijskiej". Podbój Galii trwał stosunkowo krótko i pierwszy raz Rzymianie dotarli tak daleko na północ. Ponieważ Galom udzielali pomocy ich pobratymcy –celtyckie plemiona z Brytanii, Juliusz Cezar postanowił kontynuować dobra passę i przeprawić zwycięskie legiony przez kanał La Manche w celu podboju wyspy. W starożytności taka przeprawa morska była jednak trudnym przedsięwzięciem logistycznym. Mimo że Celtowie byli skłóceni między sobą, Rzymianom nie powiodły się próby inwazji ani w 55, ani w 54 r. p.n.e. Nie zdołali zdobyć kontroli nad złożami naturalnymi tak cenionego w starożytności ołowiu. Udało się osiągnąć tylko jedno –ustały dostawy żywności dla stawiających jeszcze opór wojowników galijskich na kontynencie. Właściwy podbój Brytanii nastąpił już po śmierci Juliusza Cezara, ale i tak nie objął zamieszkanej przez Piktów północnej części wyspy.

Torres Vedras to miejscowość w Portugalii na północ od Lizbony. Została tu stoczona jedna z najważniejszych bitew z okresu wojen napoleońskich na Półwyspie Iberyjskim. Dowodzący brytyjskim korpusem ekspedycyjnym Arthur Wellington zbudował tu potrójną linię umocnień z Torres Vedras jako obozem głównym. Pozycja ta zamykała Francuzom drogę do Lizbony. W październiku 1810 roku generał Massena na czele 65 tysięcy żołnierzy francuskich dotarł w ten rejon, ale słabi liczebnie Brytyjczycy nie dali się wywabić poza linię umocnień i odpierali wszelkie próby szturmu. W końcu osłabieni głodem Francuzi odstąpili i wycofali się, a w roku 1811 Massena ostatecznie wycofał się z Portugalii do Hiszpanii. To był początek końca ekspansji napoleońskiej na Półwyspie Iberyjskim.

Legiony Polskie narodziły się w sierpniu 1914 roku. Po fiasku akcji powstańczej Józefa Piłsudskiego i jego strzelców na Kielecczyźnie Austriacy zgodzili się na sformowanie dwóch legionów: Zachodniego i Wschodniego. Wobec rosyjskiej ofensywy na Lwów ochotnicy do Legionu Wschodniego pod dowództwem kpt. Józefa Hallera zostali przeniesieni pod Kraków. Dołączyli do nich ochotnicy ze Śląska Cieszyńskiego. Tak powstał 3. pułk piechoty Legionów. Wraz z 2. pułkiem oraz dwoma szwadronami kawalerii w połowie września został wysłany na wschodnie Zakarpacie, aby bronić przełęczy karpackich zagrożonych przez Rosjan. Do marca 1915 roku legioniści toczyli na Zakarpaciu i na Bukowinie krwawe walki w trudnym, górzystym terenie i zimowej pogodzie. Starcia pod Pasieczną, Mołotkowem, Kirlibabą, Rafajłową dały początek legendzie II Brygady Legionów Polskich, zwanej Żelazną lub Karpacką, która została sformowana z oddziałów bijących się w Karpatach. Tomasz Dudek w kolejnym tomie z popularnej serii Bellony Historyczne bitwy barwnie opisuje ten epizod w dziejach Legionów i polskiego czynu zbrojnego w czasie I wojny światowej.

Specyficzna to była kampania i specyficzna wojna. Późną jesienią 1917 r. zmobilizowany przez bolszewików „aparat militarny” – sklecony głównie z gwardii czerwonej, marynarzy i zbolszewizowanych oddziałów armii rosyjskiej – rozpoczął ofensywę przeciwko wyspom kontrrewolucji na Ukrainie i w Rosji Południowej. Likwidacja tych wysp stanowić miała finał, rozpoczętego przewrotem październikowym w Piotrogrodzie, tzw. triumfalnego marszu władzy sowieckiej. Szczególną wagę komunistyczni przywódcy przykładali do zniszczenia buntowniczych gniazd funkcjonujących na obszarze Obwodu Wojska Dońskiego i utożsamianych z dwoma największymi ówcześnie „wrogami ludu i rewolucji” – kozackim atamanem Aleksiejem Kaledinem i generałem Ławrem Korniłowem. Działania wojskowe w Donbasie i nad Donem (listopad 1917 – luty 1918), choć ich skala nie była jeszcze wielka, obfitowały w wiele dramatycznych epizodów: marsz Kaledina na Rostów, rajdy dońskich partyzantów, rewolta taganroska, upadek Nowoczerkaska, początek odwrotu „białej” Armii Ochotniczej na Kubań i Kozaków Popowa w Stepy Salskie. Szczególnie Rostów nad Donem , będąc największym miastem regionu (choć nie jego stolicą) i arcyważnym ośrodkiem polityczno-gospodarczo-komunikacyjnym, przykuwał uwagę obu walczących stron. Aglomeracja pełniła funkcję klucza do Donu, Kubania i Kaukazu Północnego, stanowiła przez to cel ofensyw i przedmiot walk obronnych – przechodząc z rąk do rąk aż do roku 1920.