Filozofia form symbolicznych. Część 1

Druga część przedstawia filozoficzną analizę form mitu i myślenia mitycznego, ujmując mit jako jako jeden z wyrazów aktywności ludzkiego ducha.

Pod względem swojej treści książka przedstawia silną korelację języka i mitu, słowa i magii, biorąc za punkt wyjścia twierdzenie o zasadniczej zgodności istoty bóstwa z jego imieniem. Opisuje przykłady sprawczej siły słowa w świecie opanowanym przez myślenie mityczne i przez to wskazuje na zasady i swoistą „logikę” mitu.

Pojęcie substancji i pojęcie funkckji w filozofii Ernsta Cassirera Pojęcie rzeczy i pojęcie relacji System pojęć relacyjnych a problem rzeczywistości

Logika nauk o kulturze Ernsta Cassirera to zbiór pięciu powiązanych wzajemnie rozpraw, który pełni w jego dorobku podobną rolę w stosunku do nauk o kulturze, co praca Substancja i funkcja w stosunku do nauk ścisłych – na podstawie badań historyczno-systematycznych rekonstruuje metodyczną bazę dla badań szczegółowych. Stanowi nie tylko znakomity zarys i podsumowanie historycznych prób teoretycznej legitymizacji refleksji humanistycznej, lecz także jeden z najważniejszych i najbardziej wpływowych głosów w dwudziestowiecznej dyskusji nad jej statusem, rolą i metodami.

Historia medycyny to nie tylko historia kształtowania zawodu lekarza, to również historia myśli i działań człowieka, jego walki o przetrwanie i zachowanie gatunku. Od empirii i magii, metodą prób i błędów, pierwsi „lekarze" poznawali anatomię, fizjologię, uczyli się przyrządzać leki i leczyć chorych. Na kolejnych stronach książki śledzimy drogę, jaką musiał przejść „medyk", aby stać się współczesnym lekarzem. Jest to więc nie tylko fundamentalne kompendium wiedzy o historii medycyny, nie tylko podręcznik dla studentów i lekarzy, lecz także źródło wiedzy o życiu, historii nauki i woli człowieka. Walory merytoryczne książki, przejrzystość treści, lekki, znakomity język i wspaniałe ilustracje sprawiają, że publikacja szybko znika z półek księgarskich. Obecnie prezentujemy IV zmienione i uzupełnione wydanie książki.

"Hegel Wprowadzenie": niniejszym tomem Oficyna Naukowa rozpocyna edycję wydzielonego w obrębie serii Terminus cyklu. Będą to opracowania ściśle dydaktyczne, objęte wspólnym podtytułem Prolegomena (gr. wprowadzenie do tematu, zagadnienia). Przedstawiane tu będą najistotniejsze, trudne i zawiłe kwestie filozofii europejskiej."Mimo całej fascynacji jaką wzbudza dzieło Hegla, już współcześni nie wierzyli, że jego filozofia stanowi klucz do prawdziwej istoty uniwersum myślowego, przyrodniczego i etycznego [...]. Tym co odróżnia nas od Hegla, nie jest jednak głównie rozbieżność między zwykłą naukową interpretacją świata a zaproponowaną przez niego filozoficzną interpretacją świata, lecz coś o wiele głębszego: nie możemy już dalej postępować za tradycją, którą określa on jako "intelektualny pogląd na wszechświat"; oddziela nas od niego rewolucja myślowa, którą wyznacza Schopenhauerowska metafizyka tego, co irracjonalne. Schopenhauer był pierwszym filozofem, który z całą mocą pokazał z jakiego powodu zawiodła wspaniała Heglowska próba racjonalnej syntezy rozumu, przyrody i dziejów: z powodu skończoności naszego rozumu.Od tego czasu "intelektualny pogląd na wszechświat", określający całą naszą tradycję metafizyczną, okazał się tylko "kwestia zapatrywania" za którym nie przemawiają już dostateczne argumenty".

Duch tej książki to artystyczny ateizm (Novalis). Zwykłe oczekiwania jedności i zwartości powieść ta w równym stopniu zawodzi, jak i je spełnia. Kto jednak posiada prawdziwie systematyczny instynkt, zmysł dla uniwersum, owo przeczucie całości świata, które czyni Wilhelma tak interesującym, odczuje wszędzie niejako osobowość i żywotną indywidualność dzieła, a im głębiej docieka, tym więcej odkrywa w nim odniesień i pokrewieństw, tym więcej duchowych relacji. Jeśli jakaś książka ma swojego geniusza, to właśnie ta (Friedrich Schlegel). Rewolucja Francuska, Teoria wiedzy Fichtego i Wilhelm Meister Goethego to najważniejsze tendencje tej epoki (Friedrich Schlegel). Przejścia między rozdziałami Wilhelma Meistra są tak prymitywne, że uczeń klasy maturalnej, by się ich powstydził (Arno Schmidt).

Przedstawiona publikacja jest napisana w sposób przystępny, jasny i prosty, ma też wiele walorów podręcznikowych. Stanowi nie tylko kopalnię wiedzy na temat filozofów japońskich różnych okresów, lecz także poglądową historię filozofii japońskiej, bogatą zarówno w rzetelne opracowania faktograficzne, jak i interpretacyjne. Autorzy podkreślają unikatowość mentalności japońskiej, kontestując utarty stereotyp o zapożyczonych od Chińczyków, Indusów i Europejczyków stylach filozofowania Japończyków. Dostrzegają też oryginalność i koherencję japońskich systemów filozoficznych, wywodzonych z wyjątkowej kultury i tradycji Japonii, korzeniami tkwiącej wprawdzie w cywilizacyjnych zapożyczeniach z kontynentu, ale twórczo odmiennej i nowatorskiej. „Refleksja autorska wnosi zarazem wiele w zakresie interpretacyjnym. Rzuca nowe światło (...) na tradycyjne przejawy mentalności Japończyków, mającej niebagatelny wpływ na ekspansję cywilizacji japońskiej oraz jej osiągnięcia gospodarcze i polityczne. Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, skąd bierze się tego typu myślenie, jest niezwykle ważne dla zrozumienia historii kultury japońskiej, gdyż często wywodzi się jej logikę tylko z tradycji starochińskiej (konfucjanizm) i starobuddyjskiej oraz nie docenia się wkładu mieszkańców Kraju Kwitnącej Wiśni w budowę odrębnej tożsamości kulturowej, której jądrem jest filozofia japońska” – z recenzji prof. dr. hab. Stanisława Tokarskiego.

Jeden z najwybitniejszych XX-wiecznych filozofów niemieckich Ernst Cassirer (1874-1945) przeszedł do historii jako teoretyk "form symbolicznych". Jego monumentalna Philosophie der symbolischen Formen (Filozofia form symbolicznych, 1923-1929) nie została (i zapewne już nie zostanie) przełożona na język polski, ale Esej o człowieku stanowi poniekąd skrót tamtego dzieła i jego uaktualnienie napisane w innym czasie (1944), w innym języku i w innym miejscu (w USA, Cassirer bowiem, żydowskiego pochodzenia wrocławianin, w 1933 roku wyemigrował z Niemiec). Autor, zaliczany do neokantystów, postrzega formy symboliczne jako swoistą sieć narzuconą na rzeczywistość i pośredniczącą w jej postrzeganiu. Człowiek nie żyje już w świecie fizycznym, lecz w symbolicznym: w świecie języka, mitu, religii, sztuki, nauki? Nie odnosi się bezpośrednio do rzeczywistości, nie stoi wobec niej "twarzą w twarz". Ta sieć to echo Kantowskich form naoczności i kategorii intelektu "nakładanych" na "rzecz w sobie", a zarazem umożliwiających w ogóle jakiekolwiek poznanie. Cassirer uprawia jednak raczej antropologię niż metafizykę. Bardziej niż wyjaśnianie tego odwrócenia "naturalnego porządku" zajmuje go działalność ludzkiego animal symbolicum wewnątrz "sieci". Najwyżej sytuując w kulturze naukę, jest świadkiem i komentatorem jej gwałtownego rozwoju w pierwszych dekadach XX wieku, ale stara się ją ujrzeć w całokształcie "form symbolicznych".

Napisana barwnym, literackim językiem, świetnie ilustrowana książka jednego z najwybitniejszych intelektualistów europejskich. Pełna refleksji nad współczesnością historia od starożytnych myślicieli chińskich i filozofów greckich, przez świętych Augustyna i Tomasza, renesansowych humanistów, zachodnich filozofów baroku i oświecenia, po myślicieli polskich (np. Mistrz Wincenty, Paweł Włodkowic, Józef Piłsudski. Okazuje się, że niektórzy starożytni, jak np. Platon, mieli dużo sensowniejsze koncepcje organizacji społeczeństwa i państwa niż nam współcześni. Najgorzej było/jest, gdy idee zaprzęgnięte do politycznej roboty są z gruntu błędne, a nawet groźne, choć z pozoru wydają się słuszne i nieraz nawet szlachetne, jak np. marksizm-leninizm. Prof. Andrzej Nowak dokonał résumé różnych szkół i kierunków politycznego myślenia na przestrzeni dziejów. Niebywale logiczne wnioski, jakie płyną z tej analizy, powinny być obowiązkową lekturą dla współczesnych polityków oraz dla każdego, kto chce zrozumieć, o co w naszym świecie chodzi. Z rozważań Autora wyłania się swoisty obraz równi pochyłej, po której coraz szybciej staczają się polityczne koncepcje. Rządzący perfidnie naginają idee do swoich partykularnych potrzeb, a filozofowie chętnie z nimi współpracują. Prof. Nowak piętnuje przy okazji tyleż arogancki, co ignorancki stosunek dawnych i dzisiejszych zachodnich myślicieli do Rzeczypospolitej, która wszak jeszcze krótko przed zaborami była drugim co wielkości krajem w Europie. Szkodliwe skutki tej ignorancji odczuwamy do dziś – nie tylko w Polsce. Autor dowodzi, że człowiek pogubił się w rozumieniu świata, polityki, prawa, wojny, pokoju i siebie samego. To efekt koncepcji uznających Boga za przeszkodę w realizacji ziemskich celów, a rzekomo tylko te mają sens. „Jeżeli przyjmiemy – pyta autor – że ludzie są tak różni, to jak zatem człowiek może być miarą wszystkiego? Oznaczałoby to tyle miar, ile ludzi, a więc zanikłaby jakakolwiek możliwość zbudowania w stosunkach między ludźmi obiektywnego ładu”. Już w starożytnym myśleniu o państwie i społeczeństwie kiełkowały zalążki dzisiejszego lewicowego liberalizmu siejącego destrukcję i chaos. Centralnym punktem dzieł np. Machiavellego (autor nazywa go „człowiekiem głęboko niewierzącym”) czy Monteskiusza, nie mówiąc o myślicielach oświeceniowych, jest człowiek oderwany od Boga. W każdej epoce znajdowali się interpretatorzy, kontynuatorzy tudzież twórcy nowych utopii niezrażeni klęskami swych poprzedników. Ukazując historię myśli politycznej, autor przedstawia też siłą rzeczy dzieje walki myśli ateistycznej z myślą chrześcijańską opartą na Bożym prawie, przykazaniach Dekalogu i sumieniu jednostki. Dzięki przystępności wywodów książka jest lekturą tyleż pouczającą, co pasjonującą.

Według nazistów „kultura” była pierwotnie prostym odwzorowaniem natury: ludzie oddawali cześć drzewom i rzekom, spółkowali, żywili się i walczyli tak jak inne zwierzęta, bronili tylko i wyłącznie własnego stada. Wynaturzenie nastąpiło wraz z przybyciem Semitów do Grecji, z ewangelizacją i narzuconym przez nią judeochrześcijaństwem, w końcu z Wielką Rewolucją Francuską, która nadała ostateczny kształt ich absurdalnym konstruktom ideologicznym (równość, współczucie, abstrakcyjne prawo…). Aby ocalić rasę nordycko-germańską, należało przeprowadzić „rewolucję kulturalną”, odnaleźć sposób życia dawnych przodków i na powrót spoić kulturę z naturą. Człowiek germański sądził, że zmieniając zgodnie z tymi nakazami prawo i moralność, zapewnia sobie przetrwanie. Dzięki na nowo spisanemu prawu i nowej moralności, bicie i zabijanie stawało się legalne i moralne. Niniejszym zbiorem studiów Johann Chapoutot podsumowuje i łączy swoje dwie poprzednie książki, Le national-socialisme et l’Antiquité (2008) i La Loi du sang: penser et agir en nazi (2014). Pogłębiając pewne zagadnienia, takie jak odczytanie stoicyzmu i Platona w Trzeciej Rzeszy, posługiwanie się Kantem i jego imperatywem kategorycznym czy recepcja prawa rzymskiego w Niemczech, pokazuje, w jaki sposób przebiegało przepisanie historii Zachodu i jakimi drogami te idee docierały do wykonawców nazistowskich zbrodni.

Pod względem swojej treści książka przedstawia silną korelację języka i mitu, słowa i magii, biorąc za punkt wyjścia twierdzenie o zasadniczej zgodności istoty bóstwa z jego imieniem. Opisuje przykłady sprawczej siły słowa w świecie opanowanym przez myślenie mityczne i przez to wskazuje na zasady i swoistą „logikę” mitu.

Druga część przedstawia filozoficzną analizę form mitu i myślenia mitycznego, ujmując mit jako jako jeden z wyrazów aktywności ludzkiego ducha.

Jeden z najwybitniejszych XX-wiecznych filozofów niemieckich Ernst Cassirer (1874-1945) przeszedł do historii jako teoretyk "form symbolicznych". Jego monumentalna Philosophie der symbolischen Formen (Filozofia form symbolicznych, 1923-1929) nie została (i zapewne już nie zostanie) przełożona na język polski, ale Esej o człowieku stanowi poniekąd skrót tamtego dzieła i jego uaktualnienie napisane w innym czasie (1944), w innym języku i w innym miejscu (w USA, Cassirer bowiem, żydowskiego pochodzenia wrocławianin, w 1933 roku wyemigrował z Niemiec). Autor, zaliczany do neokantystów, postrzega formy symboliczne jako swoistą sieć narzuconą na rzeczywistość i pośredniczącą w jej postrzeganiu. Człowiek nie żyje już w świecie fizycznym, lecz w symbolicznym: w świecie języka, mitu, religii, sztuki, nauki? Nie odnosi się bezpośrednio do rzeczywistości, nie stoi wobec niej "twarzą w twarz". Ta sieć to echo Kantowskich form naoczności i kategorii intelektu "nakładanych" na "rzecz w sobie", a zarazem umożliwiających w ogóle jakiekolwiek poznanie. Cassirer uprawia jednak raczej antropologię niż metafizykę. Bardziej niż wyjaśnianie tego odwrócenia "naturalnego porządku" zajmuje go działalność ludzkiego animal symbolicum wewnątrz "sieci". Najwyżej sytuując w kulturze naukę, jest świadkiem i komentatorem jej gwałtownego rozwoju w pierwszych dekadach XX wieku, ale stara się ją ujrzeć w całokształcie "form symbolicznych".

Pojęcie substancji i pojęcie funkckji w filozofii Ernsta Cassirera Pojęcie rzeczy i pojęcie relacji System pojęć relacyjnych a problem rzeczywistości

Logika nauk o kulturze Ernsta Cassirera to zbiór pięciu powiązanych wzajemnie rozpraw, który pełni w jego dorobku podobną rolę w stosunku do nauk o kulturze, co praca Substancja i funkcja w stosunku do nauk ścisłych – na podstawie badań historyczno-systematycznych rekonstruuje metodyczną bazę dla badań szczegółowych. Stanowi nie tylko znakomity zarys i podsumowanie historycznych prób teoretycznej legitymizacji refleksji humanistycznej, lecz także jeden z najważniejszych i najbardziej wpływowych głosów w dwudziestowiecznej dyskusji nad jej statusem, rolą i metodami.