Bóg wpisany w wiersze. Teologia poetów polskich

Nakreślona w książce panorama poetyk i tematów pomyślana jest w ten sposób, żeby na pierwszym planie znalazły się dociekania metafizyczne, doświadczenia sacrum, teologiczne roztrząsania prowadzone w języku poezji, wyznania, medytacje religijne. Podkreślić należy, iż autorka należy do grona najwybitniejszych znawców wskazanej problematyki. O spoistości cyklu przesądza kilka czynników: wybór istotnych zjawisk poetyckich, konsekwentna metoda lektury, historycznoliterackie i kulturowe nastawienie, które pozwala usytuować odczytywane teksty w porządku nowoczesnych nurtów literacko-estetycznych, uwzględnić odniesienia do dziejów form oraz idei, dalej: pamięć o czytelnikach, którym autorka klarownie i bez uproszczeń przybliża kwestie filozoficzne oraz artystyczne, jak również dostarcza wielu bardzo potrzebnych informacji kontekstowych. Wojciech Ligęza

Rok 1958, z którego codzienne zapiski prymasa Stefana Wyszyńskiego trafiają właśnie do rąk czytelników, stanowił w Polsce przełom między krótkotrwałą odwilżą popaździernikową a powrotem do sprawdzonych metod ofensywy ideologii i władzy komunistycznej. Rok ten przynosił kolejne, definitywne już rozczarowania niespełnionymi obietnicami partii, która koniunkturalnie „normalizowała” stosunki z Kościołem, gdy potrzebowała poparcia społecznego, by szybko się potem wycofywać. Prymas Wyszyński, biorący odpowiedzialność za negocjacje i ustalenia podejmowane z władzami w imieniu Kościoła, a w gruncie rzeczy w imieniu narodu, od początku zdawał sobie sprawę z tego, że ustępstwa aparatu rządzącego wobec Kościoła mają charakter tymczasowy. O przyszłej antykościelnej ofensywie władz wiedział już wcześniej, o czym świadczą m.in. jego zapiski z 1957 r. czy wystąpienia na forum Komisji Głównej Episkopatu. W 1958 r. widział już wyraźnie, że porozumienie z grudnia 1956 r., zawarte po dojściu Gomułki do władzy, jest coraz bardziej lekceważone przez komunistów, a partia przechodzi do kontrataku.

Zapiski z lat 1956-1957 obejmują wznowienie posługi prymasowskiej i arcybiskupiej po spowodowanej uwięzieniem ponad trzyletniej nieobecności. To przede wszystkim praca duszpasterska w archidiecezjach gnieźnieńskiej i warszawskiej, prace remontowo-budowlane oraz restauratorskie, a także odnowienie kontaktów z wieloma środowiskami katolików świeckich. To także początek realizacji zaprojektowanego w Komańczy programu duszpasterskiego Wielkiej Nowenny. Szczególnym wydarzeniem opisanym na kartach tego tomu jest podróż do Włoch wiosną 1957 r. Tom zawiera także relacje ze spotkań z ludźmi władzy – ostatnie dwa miesiące 1956 r. oraz rok 1957 to bowiem czas intensywnych kontaktów państwo – Kościół katolicki.

„Alan wydaje się z jednej strony mieć ambicje stworzenia teologii jako nauki, która spełnia warunki formalne logicznej dowodliwości i precyzji niemal more geometrico jak u Boecjusza, ale z drugiej strony dominujący treściowo komponent filozofii i teologii neoplatońskiej stawia go raczej w gronie myślicieli właśnie neoplatońskich. Myśl Alana jest naznaczona czasem przełomu i transformacji pracy średniowiecznego teologa, gdzie powstaje dopiero nowy model nauk i teologii, który w pełni wykrystalizuje się wraz z recepcją pism Arystotelesa i powstaniem uniwersytetów w XIII wieku. Projekt teologii w specyficznej formule aksjomatycznej, która zakładała tożsamość wniosków rozumu z twierdzeniami wiary, choć nie odniósł sukcesu, to z pewnością jest jedną z najbardziej sugestywnych propozycji organizowania i przekazywania prawdy teologicznej.” – fragment Wprowadzenia tłumacza „Regulae theologicae Alana nie można traktować jako w najlepszym przypadku dopełnienia i uzupełnienia projektu Boecjusza De hebdomadibus albo rozwinięcia Liber de causis, ponieważ oba te dzieła posłużyły Alanowi do realizacji własnego projektu transformacji teologii w kierunku uczynienia jej nauką sensu stricto, a więc były używane z punktu widzenia ich przydatności dla całej tej koncepcji. W perspektywie realizacji takiego projektu należy również rozumieć niełatwą próbę przedstawienia zrewidowanego zestawu reguł językowych, czyli gramatykę teologiczną, aby szczegółowo pokazać, jak prawa artes muszą zostać zmodyfikowane, jeśli mają być używane w teologii; za tą modyfikacją reguł artium do ich możliwej aplikacji do teologii szedł postulat zmiany naszego myślenia z kategorii właściwych dla świata rzeczywistości materialnej i zmysłowej (mundus subcoelestis) do kategorii właściwych przedmiotowi teologii (mundus coelestis, supercoelestis).” – fragment Wprowadzenia tłumacza

W serii "Utworów wybranych" Edwarda Stachury wydano następujące pozycje: "Wiersze", "Wiersze pozostałe", "Fabula rasa", "Opowiadania" oraz "Cała jaskrawość".

Wybór wierszy znanego poety, w których zawarł swe refleksje na temat życia i przemijania. Klasyka polskiej poezji młodego pokolenia lat sześćdziesiątych i siedemćdziesiątych.

Pojęcie wykluczenia wywołuje niejasności, dyskusje i pytania. Tą samą nazwą można objąć osoby długotrwale bezrobotne, ludzi mających złe warunki mieszkaniowe, osoby korzystające z zapomogi socjalnej, upośledzonych, imigrantów określanych jako nielegalni lub bez dokumentów tożsamości, a także młodych ludzi przesiedlonych i zamieszkujących dzielnice wrażliwe czy osoby bezdomne. Wykluczenie w znaczeniu ogólnym lub zdefiniowane jako społeczne czy miejskie jest mylone z biedą, ubóstwem, izolacją, segregacją, upośledzeniem, dyskryminacją, brakiem. Ponieważ może ono w sposób ekstremalny oznaczać wszelką nierówność albo różnicę, poszerza się je na rozproszone problemy i niejednorodne populacje. Skądinąd ta wielość powoli została narzucona dyskursom, a także prawu. Polityka publiczna nie zajmuje się już wykluczeniem, lecz podejmuje problem wykluczeń.

Poznaj świat, który zainspirował George'a R.R. Martina Fascynuje cię średniowiecze? Jak wydać za mąż „podstarzałą” dwudziestolatkę? I dlaczego absztyfikant zdeformowany przez ospę jest lepszy niż żaden? Jak ważne było inwestowanie w edukację synów? I czym miały się zajmować córki? Jak bardzo mezalians mógł zaszkodzić sytuacji finansowej rodziny? Dwoje cenionych historyków znów zabiera nas w fascynującą podróż w świat wieków średnich. Tym razem podążamy tropem średniowiecznej rodziny. Odkrywamy tajemnice życia kilku pokoleń rodu od narodzin aż do śmierci oraz towarzyszące każdemu etapowi ich życia zwyczaje i rytuały. Dowiadujemy się, o czym marzyły średniowieczne żony, jak wyglądały zaloty, jak przebiegały ciąże, a nawet co przykładni mężowie musieli załatwiać na polecenie swoich niewiast. Autorzy w epicki sposób przedstawiają zarówno wydarzenia, które zmieniły bieg historii, jak i te z życia codziennego. Oglądasz „Grę o tron”? Życie średniowiecznej rodziny to kolejna książka wybitnych badaczy, których książki zainspirowały George’a R.R. Martina do stworzenia fascynującego świata Pieśni lodu i ognia. Prawdziwa gratka dla fanów jego twórczości oraz miłośników historii średniowiecza.

W roku 2010, po wielu latach pracy, Ryszard Krynicki opublikował obszerny, blisko 500-stronicowy tom poezji Herberta, zatytułowany Utwory rozproszone (Rekonesans). Zamieścił w nim wiersze z czasopism; te, które autor uznał za gotowe (np. wysyłając je przyjaciołom), ale ich nie opublikował; jak wreszcie te, które pieczołowity edytor odnalazł w notatnikach poety – ukończone, ale z różnych powodów porzucone. Książka stała się wydarzeniem, ukazała bowiem wiele właściwie nieznanych oblicz autora Napisu – jak choćby jego młodzieńcze erotyki, dojrzałe wiersze „oniryczne” czy utwory zbliżające się do tonacji politycznej satyry. Nic dziwnego, że jej nakład został szybko wyczerpany. Przygotowana przez Wydawnictwo a5 kolejna edycja Utworów rozproszonych nie jest prostym powtórzeniem. Dzięki wielu godzinom spędzonym w Archiwum Zbigniewa Herberta, Ryszardowi Krynickiemu udało się odczytać z rękopisów następne utwory, odnalazły się też niedostrzeżone wcześniej dawne publikacje prasowe. W efekcie wydanie drugie jest znacząco poszerzone. Zbiór ten, wychodząc poza herbertowski kanon, nie tylko poszerza naszą wiedzę o wybitnym twórcy, ale też zaciekawia zwłaszcza młodszych odbiorców, ukazując mniej „klasycznego”, bardziej różnorodnego, na pewien sposób łatwiejszego do spotkania poetę. Także: takiego Zbigniewa Herberta, z którym czasem mniej trudno jest wejść w dialog dzisiejszym młodym poetom. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

W poetyckiej serii „Mozaikowej” PIW-u prezentujemy nowy tom wierszy Tadeusza Dąbrowskiego, poety, eseisty, krytyka literackiego, redaktora dwumiesięcznika literackiego „Topos” i dyrektora artystycznego festiwalu Europejski Poeta Wolności. Nowy tom Scrabble, jak to bywa w poezji Dąbrowskiego, pozwala na niejednoznaczne, często paradoksalne interpretacje. Te wiersze można czytać na wielu poziomach. Z jednej tom zaspokoi pragnienia tych wiernych czytelników poety, którzy oczekują rozważań egzystencjalnych i metafizycznych, ale skontrapunktowanych ironią i filozoficznym paradoksem. Z drugiej strony wiele w tych wierszach lingwistycznych poszukiwań, które szukają odpowiedzi na filozoficzne pytania i konkretne wyzwania życia, w samej strukturze języka.

„Dzięki prostocie swojej prozy i nadzwyczajnej ciekawości świata Sacks przypomina, jak cenne jest nasze życie”. – „Sunday Times” Oliver Sacks, wybitny neurolog i psychiatra, autor wielu bestsellerowych książek, między innymi Mężczyzny, który pomylił swoją żonę z kapeluszem, Przebudzeń, Muzykofilii i Oka umysłu, od zawsze fascynował się wyspami, frapowała go ich tajemniczość oraz bogactwo wyjątkowych form życia. Zwabiony na maleńki atol Pingelap na Pacyfiku doniesieniami o żyjącej tam odizolowanej społeczności wyspiarzy rodzących się z całkowitym daltonizmem, Sacks otwiera klinikę w pomieszczeniu będącym apteką. Przyjmuje pacjentów, którzy opisują swój bezbarwny świat słowami oddającymi różnorodność wzorów, świateł i cieni. Pobyt na wyspach na nowo rozbudził w Sacksie zainteresowanie botaniką, szczególnie zaś prymitywnymi sagowcami. Wszystko to skłoniło go do rozważań na temat roli wysp, rozprzestrzeniania się gatunków, pochodzenia choroby i zawiłości biologicznych aspektów ludzkiego istnienia.

Na książkę składają się artykuły dotyczące sztuki i jej rozumienia, co prowadzi do podstawowego filozoficznego typu wyjaśniania świata natury i kultury. Okazuje się bowiem, że rezygnacja z filozofii w wyjaśnianiu problemu sztuki powoduje błędny jej obraz, zaś oparcie jej rozumienia na idealizmie i jego pseudofilozofiach prowadzi do ideologii fundującej m.in. tzw. antysztukę i antyartystę. Autor ostrzega, że nie każdy fakt kulturowy, jaki rejestruje historia sztuki, jest faktem kulturotwórczym, bywa bowiem owocem błędu poznawczego twórcy i miast usuwać braki w świecie pomnaża je, deprawując odbiorcę i deterioryzując kulturę. W książce m.in. omówiono problem kultury i kulturoznawstwa, współczesne spory o sztukę, problem twórczości, relację sztuka i religia, oraz zamieszczono pomoce dydaktyczne: wybrane teksty oraz bibliografię prac z filozofii sztuki.

Nakreślona w książce panorama poetyk i tematów pomyślana jest w ten sposób, żeby na pierwszym planie znalazły się dociekania metafizyczne, doświadczenia sacrum, teologiczne roztrząsania prowadzone w języku poezji, wyznania, medytacje religijne. Podkreślić należy, iż autorka należy do grona najwybitniejszych znawców wskazanej problematyki. O spoistości cyklu przesądza kilka czynników: wybór istotnych zjawisk poetyckich, konsekwentna metoda lektury, historycznoliterackie i kulturowe nastawienie, które pozwala usytuować odczytywane teksty w porządku nowoczesnych nurtów literacko-estetycznych, uwzględnić odniesienia do dziejów form oraz idei, dalej: pamięć o czytelnikach, którym autorka klarownie i bez uproszczeń przybliża kwestie filozoficzne oraz artystyczne, jak również dostarcza wielu bardzo potrzebnych informacji kontekstowych. Wojciech Ligęza

Wielką zaletą książki jest interdyscyplinarność tych analiz. Autorka posługuje się bowiem nie tylko warsztatem krytyczno-literackim, kiedy np. tropi związki Wojtyły z twórczością Słowackiego czy Zegadłowicza czy też eksponuje jego znaczenie w kontekście polskiej literatury XX wieku. Równie ważne i przydatne są jej kompetencje filozoficzne, a zwłaszcza teologiczne, by wydobyć rodzaje i funkcje wcale nie tak oczywistych sygnałów biblijnych w twórczości poetyckiej Papieża-pisarza, albo gdy osadza wątki mistyczne w całej tradycji chrześcijaństwa. Tylko takie – potrójne kompetencje – stanowiły klucz do pogłębionego odczytania Wojtyły, i w efekcie klucz do sukcesu, jakim jest omawiana książka. ks. prof. dr hab. Tadeusz Dzidek

Wielką zaletą książki jest interdyscyplinarność tych analiz. Autorka posługuje się bowiem nie tylko warsztatem krytyczno-literackim, kiedy np. tropi związki Wojtyły z twórczością Słowackiego czy Zegadłowicza, czy też eksponuje jego znaczenie w kontekście polskiej literatury XX wieku. Równie ważne i przydatne są jej kompetencje filozoficzne, a zwłaszcza teologiczne, by wydobyć rodzaje i funkcje wcale nie tak oczywistych sygnałów biblijnych w twórczości poetyckiej Papieża-pisarza, albo gdy osadza wątki mistyczne w całej tradycji chrześcijaństwa. Tylko takie – potrójne kompetencje – stanowiły klucz do pogłębionego odczytania Wojtyły, i w efekcie klucz do sukcesu, jakim jest omawiana książka (ks. prof. dr hab. Tadeusz Dzidek).

W tym zbiorze wierszy Zofii Zarębianki, siódmym z kolei, poprzedzonym przez tomik "Tylko na chwilę" (2012), od razu zauważamy przedłużenie linii tematycznych, a także konsekwencję w zakresie wyborów i realizacji artystycznych. Na plan pierwszy wybijają się rozważania eschatologiczne - o finalnych przeznaczeniach, śmierci przeżytej świadomie, obdarzonej religijnymi oraz egzystencjalnymi sensami, o rzeczach aktualnych skierowanych ku przyszłości, kiedy nastąpi przekroczenie granicy życia, o wyobrażeniach kresu, niepokojach i lękach związanych ze spotkaniem z tym, co tajemnicze, zakryte, niewyobrażalne. Poetka układa cykl "wierszy dośmiertnych", jak rozumiem ten neologizm, wychylonych ku granicznemu doświadczeniu, jasno rozumiejących byt dla- i ku śmierci, uwikłanych w czas płynący, który niesie zagrożenie, złożonych z przeczuć i wizji niepojętych przestrzeni - nie z tego świata, skrajnie więc obcych. W eschatologii prywatnej odsłaniają się, choć nie do końca, kluczowe fragmenty autobiografii, ślady traumy spowodowanej przez chorobę. Rozmowa z sobą raz po raz wznosi się ku innemu wymiarowi, przeradza się w poszukiwanie transcendentnych uwarunkowań jednostkowego dramatu. /z posłowia Wojciecha Ligęzy/

Z książki wyłania się kolejny, bardzo interesujący wizerunek Czesława Miłosza, któremu nieobce były religijne, metafizyczne i duchowe rozterki. To inne, nowe w jakimś sensie, spojrzenie na poetę przez pryzmat jego duchowości i struktury wyobraźni religijnej stanowi ciekawy portret na tle istniejącej literatury przedmiotu, w której zwracano uwagę na inne problemy badawcze. prof.dr hab. Stanisław Stabro Bliższe zapoznanie się z projektem Zofii Zarębianki pokazuje całkowitą oryginalność jej punktu widzenia. Nie interesują jej aspekty religijny i poetycki w oderwaniu od siebie – jak dotąd bywało. Ciekawi ją ich splot. Pisarstwo naukowe prof. Zarębianki koncentruje się na pograniczu tego, co poetyckie i tego, co metafizyczne. prof. dr hab. Krystyna Jakowska