Zagłada Żydów. Studia i Materiały. Nr 13

Jakub Hochberg (ur. 1904), robotnik z warszawskiej Pragi, ukrywał się od maja 1943 r. u swojej ukochanej, Polki, Julii Rogozińskiej. Nie wychodził z pokoju. Spał na ło´z˙ku polowym, marzł, chorował, wygla?dał przez szpary na podwo´rze, nudził sie?, czytał gazety i pisał. W jego zapiskach znajdziemy wiele interesujących refleksji, analiz stanów emocjonalnych, obserwacji ludzkich zachowań. Nie mniej ciekawe są ? często przywoływane w postaci plotek ? informacje o tym, co dzieje się w okupowanej Warszawie. Niezwykłość dziennika Jakuba polega także na tym, że jego autor jest osadzony w środowisku robotniczym warszawskiej Pragi. Z tej perspektywy codzienność okupacji niemieckiej wygląda inaczej niż ta, do której jesteśmy najbardziej przyzwyczajeni ? konspiracji...

Nikt nie był bezpieczny. O dowolnej porze dnia i nocy, każdy obywatel Polski mógł zostać aresztowany i bez podania powodu pozbawiony wolności na trzy miesiące – choć w praktyce okres ten mógł być wydłużany w nieskończoność. W połowie 1934 roku powstał obóz w Berezie Kartuskiej, do którego władze kierowały według własnego uznania, bez śledztwa i wyroku, osoby uznane za potencjalne zagrożenie dla systemu. Za murami nie obowiązywało żadne prawo. Więźniowie byli torturowani fizycznie i psychicznie, zdarzały się wypadki zakopywania żywcem w odchodach, a także śmierci w wyniku pobicia pałkami. Ekstremalne ćwiczenia i wykonywane prace doprowadzały czasem do samobójstw, a już niemal zawsze do trwałej utraty zdrowia nawet najmłodszych i najsilniejszych....

Po tym jak nie zdążyli do armii Andersa, mogli czuć się jak pogrzebani za życia. Nieoczekiwanie otrzymali jednak jeszcze jedną szansę wyrwania się z nieludzkiej ziemi i powrotu do Polski. Przekraczając bramę obozu w Sielcach nad Oką, większość nie miała wątpliwości, że oto stali się żołnierzami polskiego wojska. A jeśli nawet one się pojawiły, to i tak ich jedynym „programem politycznym” pozostawało zaspokoić straszny głód i wyrwać się z nieludzkiej ziemi wraz z pozostającą za Uralem rodziną. Pod Lenino otworzyły się dla nich wrota piekła frontu wschodniego. Ci, którzy przeżyli lub zostali wcieleni później do 1 i 2 Armii doświadczyli jego kolejnych kręgów – desantów na Wiśle, przełamywania Wału Pomorskiego, zdobywania Kołobrzegu, forsow...

Oj, działo się, działo! Kolejny tom Dziejów Polski prof. Andrzeja Nowaka obejmuje krótszy okres czasu. Ale biorąc pod uwagę natłok ważnych dla narodu oraz państwa wydarzeń, niektórych brzemiennych w skutki na całe wieki, łatwo zrozumieć, dlaczego Autor poświęcił tym latom tak dużo miejsca. To nie Autor spowolnił pisanie, lecz w omawianym czasie historia bardzo przyspieszyła. Na dodatek, ileż znajomych miejsc spotykamy, ileż bliskich postaci – rozpoznawalnych z wielkiego narodowego dzieła, z „Trylogii” Henryka Sienkiewicza, jak np. Skrzetuski, Wołodyjowski, Kmicic, Bohun, Jeremi Wiśniowiecki… Wraz z Autorem śledzimy, jak zmienia się Rzeczpospolita szlachecka. Nie zmienia się na lepsze. Przekształca się w Rzeczpospolitą magnacką. Słabnie pozycja kr�...