Edukacja estetyczna a kształcenie postawy kreatywnej

Prezentujemy pierwszy zeszyt nutowej serii „Fontes Musicae in Polonia”: edycję krytyczną czterech kompozycji Martina Kretzmera, jezuity z Braniewa, czynnego m.in. w Wilnie i Warszawie. Jego twórczość muzyczna, inspirowana słynnym traktatem Musurgia universalis Athanasiusa Kirchera, znana była w wielu ośrodkach Rzeczpospolitej Obojga Narodów, a także na Śląsku.

Mykoła Dylecki to kompozytor epoki baroku, teoretyk, wykładowca muzyki, śpiewak, organista, a także dyrygent chóru cerkiewnego; mieszkał i pracował najpierw na terenie Rzeczypospolitej, a następnie w Państwie Moskiewskim. Muzyczno-teoretyczne poglądy Dyleckiego znalazły odzwierciedlenie w jego traktacie Gramatyka muzyczna, który zyskał szeroki rozgłos w Rosji w XVII i XVIII wieku. On sam uznanie jako kompozytor i teoretyk zdobył w Państwie Moskiewskim, wykształcenie zaś na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Jego umiejętności muzyczne i światopogląd ukształtowały się w stołecznym Wilnie podczas nauki w tamtejszej akademii jezuickiej, gdzie studiował partytury dzieł różnych kompozytorów.

Opella de Passione Domini to unikatowo zachowany cykl dwunastu kompozycji muzycznych wykonywanych podczas medytacji pasyjnych jezuickiej sodalicji Zwiastowania NMP we Wrocławiu. Teksty słowne do tych medytacji napisał prefekt tejże sodalicji, Johannes Thamm (1719–1787), pełniący tę funkcję również po ogłoszeniu kasaty Towarzystwa Jezusowego na Śląsku (1776). Autorem muzyki do kolejnych recytatywów i arii był zaś najprawdopodobniej uczeń Thamma, Anton Weigang (1751–1829) – jeden z najlepszych kompozytorów czynnych na przełomie wieków XVIII i XIX na terenie Śląska i Ziemi Kłodzkiej. Niniejsza edycja stanowi rekonstrukcję słowno-muzycznej struktury całej kompozycji zachowanej w dwóch rękopiśmiennych kopiach pochodzących ze zbiorów klasztoru kanoników regu...

Barokowa muzyka religijna rozprzestrzeniała się na Litwie przede wszystkim za sprawą organizowanego przez jezuitów teatru szkolnego i widowisk parateatralnych, w których muzyka odgrywała wyjątkowo ważną rolę. Utworzony w roku 1579 w Wilnie uniwersytet dysponował sprawną kapelą wokalno-instrumentalną, rozmaitymi instrumentami muzycznymi oraz bogatym zbiorem nut. O jakość muzyki kościelnej na Litwie dbali także członkowie Towarzystwa Jezusowego: Jan Brant (1554-1602), wykorzystujący w swojej twórczości technikę basso continuo, Szymon Berent (1585-1649), którego litanie śpiewano w Rzymie, Martin Kretzmer (1631-1696), kompozytor znany w wielu ośrodkach Rzeczpospolitej i Zygmunt Lauxmin (1596–1670), profesor retoryki na Uniwersytecie Wileńskim, który w roku 1667 w...

Kulturę muzyczną Towarzystwa Jezusowego tworzyli m.in. związani z tym zakonem muzycy świeccy. Jednym z nich był Nicolaus Franciscus Frölich, organista kłodzkiego kościoła Wniebowzięcia NMP w Kłodzku w latach 1668–1708. W rękopisach wrocławskiego klasztoru kanoniczek regularnych zachowały się unikatowe odpisy trzech jego utworów: bogato obsadzonego cyklu rekwialnego (Viaticum mortuorum), offertorium O Maria Virgo pia oraz opracowanie Salve Regina. Wrocławska kopia tego ostatniego utworu została spisana w roku 1693, gdy na ścianach nawy głównej kłodzkiej fary Karl Dankwart namalował cykl dwunastu fresków przedstawiających kolejne wezwania tej antyfony.

Joannes Possival należał do prowadzących działalność muzyczną jezuitów, którzy choć pochodzili z Czech, znaczną część swojego życia spędzili na Śląsku. Przez co najmniej szesnaście lat piastował funkcję prefekta muzyki, m.in. w Kłodzku (w latach 1693/1694, 1695–1698, 1700/1701 i 1703–1706) i Głogowie; w zakonnych katalogach określany był jako „musicus vocalista et componista”. Informacji na temat jego kompozycji dostarczają inwentarze muzykaliów pijarów z miejscowości Slaný i Kosmonosy oraz inwentarz muzykaliów benedyktynów z Rajhradu z 1725 roku. Do naszych czasów zachowały się jedynie Litaniae lauretanae sub titulo Consolatrix afflictorum, skopiowane dla wrocławskiego kościoła kanoniczek regularnych w roku 1721.

Tabulatura organowa z Biblioteki Narodowej w Warszawie (Mus.2084) pochodzi z biblioteki ewangelickiego kościoła we Wschowie (niem. Fraustadt). W czasach kontrreformacji protestanckiej ludności miasta zezwolono na odprawianie nabożeństw w doraźnie zorganizowanym kościółku, z uwagi na skromne warunki nazwanym „Kripplein Christi”, czyli „Żłóbek Chrystusa”. W XVII wieku kościół ten stał się jednak ważnym centrum kultury, także muzycznej, czego świadectwem są zachowane ze zbiorów jego biblioteki rękopisy muzyczne, m.in. tabulatura, zawierająca organowe opracowania pieśni religijnych i świeckich, kompozycje instrumentalne oraz tańce.

Muzykalia kościoła pw. Wniebowzięcia NMP w Kłodzku są unikatową kolekcją proweniencji jezuickiej. Rękopisy i druki muzyczne nie zostały – jak w większości innych przypadków – rozproszone po kasacie Towarzystwa, lecz pozostały na miejscu, do użytku kościoła parafialnego i szkoły. Do dnia dzisiejszego znajdują się one w Kłodzku, gdzie były sporządzane i użytkowane. Niniejsza edycja zawiera katalog tej kolekcji, opatrzony wstępem historyczno-kulturowym; ciekawy i bogaty repertuar jezuickiego ośrodka został tam zarówno udokumentowany, jak i ukazany w szerszym kontekście.

Filharmonia Krakowska obchodzi w 2020 roku 75-te urodziny. Z tej okazji wydana została obszerna, prawie 500-stronicowa, bogato ilustrowana monografia najstarszej filharmonii w Polsce autorstwa Anny Woźniakowskiej. Autorka przedstawia burzliwe dzieje krakowskiej Filharmonii okiem i uchem profesjonalisty, który równocześnie nie kryje osobistego zaangażowania w odbiorze najważniejszej instytucji muzycznej Krakowa. Wieloletnia recenzentka muzyczna Radia Kraków, autorka dziesiątków radiowych audycji muzycznych, recenzentka Dziennika Polskiego, Ruchu Muzycznego, miesięcznika Kraków, czy wreszcie autorka bloga "Polska Muza" jest bowiem stałą bywalczynią koncertów Filharmonii Krakowskiej i zaangażowanym świadkiem wszystkich wydarzeń, które były udziałem tej instytucji podcza...

„Fotografia jest wynalazkiem świata zachodniego, w którym oko (metaforyczne) od wieków zajmowało w procesach poznawczych wyjątkowe miejsce wśród zmysłów. Na fundamencie okularocentryzmu fotografia stała się uprzywilejowanym narzędziem władzy i rozmaitych aparatów ideologicznych. Dorota Łuczak przypatruje się relacji pomiędzy fotografią i wzrokocentryzmem, wskazując jednak na redukcjonistyczny charakter prostego sprowadzania fotografii do funkcji biernego instrumentu. W interpretacjach obrazów światłoczułych powstających w kręgach artystycznych w drugiej, trzeciej i czwartej dekadzie XX wieku badaczka ukazuje różnorodność realizowanych w fotografii modeli epistemologicznych i antropologicznych, w tym także o charakterze antywzrokocentrycznym. Wprowadzona prze...

„Książka, którą przedstawiamy czytelnikom, jest próbą interdyscyplinarnego spojrzenia na muzykę i miejsca, w których jest obecna. [...] Publikacja ta to także miejsce spotkania badaczy reprezentujących różne środowiska, których zainteresowania skoncentrowane są wokół różnych tematów – ale wspólnym mianownikiem pozostaje dźwięk. Mamy nadzieję, że tom ten będzie kolejnym, choćby małym krokiem ku lepszemu poznaniu i zrozumieniu obszarów dźwiękowo-muzycznych”. – Słowo wstępne „Artykuły zawarte w tym tomie podejmują tematy współczesne, stawiają ciekawe pytania i udzielają inspirujących odpowiedzi”. – prof. Tomasz Misiak

Książka ta jest dość nietypowa, stanowi bowiem rodzaj rozbudowanego autokomentarza artysty do jednego cyklu obrazów, a nawet do jednej wystawy (BWA Lublin w czerwcu 2012). Staje się to pretekstem do ukazania horyzontu intelektualnego, w jakim funkcjonujuje obraz w dobie późnej nowoczesności. Analizując poszczególne aspekty swoich obrazów, jak i sposób ich eksponowania, autor stara się ukazać wagę i doniosłość fenomenów - takich jak powtórzenia, rama, etc. - które niemal niezauważalnie kształtują nasze widzenie, rozumienie i odczuwanie. Czyni to w dialogu, a czasami i w polemice z dyskutowanymi dzisiaj koncepcjami obrazu. Według Sławomira Marca tematem sztuki powinno być wszystko , które stanowi swoiste wyzwanie dla naszej wyobraźni i rozumienia. Z jednej stron...