Traktat o przedmiotach

Spoglądając przez otwartą w ten sposób szczelinę na absolut, odkryjemy w nim moc dosyć groźną – coś jakby głuchego, zdolnego niszczyć rzeczy i światy; zdolnego płodzić nielogiczne potwory; zdolnego równie dobrze nigdy nie przejść do czynu; zdolnego ziścić każde marzenie, lecz także każdy koszmar. – Quentin Meillassoux Nie jest przesadą stwierdzenie, że Quentin Meillassoux otwiera w historii filozofii nową drogę. Tak, istnieje absolutna konieczność logiczna. Tak, istnieje radykalna przygodność. Tak, możemy pomyśleć to, co jest, i myśl ta nie jest w żaden sposób zależna od jakiegoś domniemanego podmiotu. – Alain Badiou Quentin Meillassoux (1967) – najsłynniejszy dziś francuski filozof. Absolwent paryskiej École Normale Supérieure. Jego szerok...

„Jestem osobą czy bronią?”, pyta Zrodzony w obliczu śmierci. „Jesteś osobą”, odpowiada Rachel. „Ale jak każda osoba, możesz być także bronią”. W Zrodzonym, nowej imponującej powieści Jeffa VanderMeera, autora uznanej trylogii „Southern Reach”, młoda kobieta imieniem Rachel żyje jako poszukiwaczka w zrujnowanym, niebezpiecznym mieście w niedalekiej przyszłości. Miasto jest pełne porzuconych biotechnologicznych wytworów Firmy – organizacji, która obecnie jest w rozsypce – i nękane nieprzewidywalnymi atakami olbrzymiego niedźwiedzia. Z jednej ze swoich wypraw Rachel przynosi Zrodzonego, który jest małą zieloną bryłką – rośliną czy zwierzęciem? – ale cechuje go dziwna charyzma. Rachel coraz bardziej przywiązuje się do Zrodzonego i otacz...

Prawda żałoby jest całkiem prosta: teraz, gdy mama nie żyje, jestem przyparty do śmierci (nie oddziela mnie już od niej nic prócz czasu).

500 lat po tym, jak Thomas More roztoczył przed wyobraźnią sobie współczesnych obraz idealnego społeczeństwa żyjącego w suwerennym państwie pod rządami mądrego i życzliwego władcy, utraciliśmy wiarę, że człowiek jest w stanie wykreować dla siebie szczęście, nawet w nieograniczonej konkretną cezurą przyszłości. Jednak w tym samym czasie, w którym ludzka nadzieja pogrzebała myśl o utopii, nie umarły aspiracje, które uczyniły tę wiarę tak ważną, że niemożliwą do uśmiercenia. Wiara ta podobnie jak Anioł Historii [Angelus Novus] zmieniła jednak kierunek i zwraca się dziś ku przeszłości jako utraconemu i popadłemu w ruinę rajowi, na którego określenie Zygmunt Bauman ukuł swoje ostatnie pojęcie – „retropia”. Zgodnie z duchem utopijnym retro...

Mary Shelley (1797-1851): córka pisarza i filozofa politycznego Williama Godwina oraz publicystki feministycznej Mary Wollstonecraft. Cudowne dziecko, erudytka, pasjonatka nauk przyrodniczych. Partnerka, potem żona romantycznego poety Percy’ego Bysshe’a Shelleya. Wegetarianka, anarchistka, podróżniczka, powieściopisarka, matka. Frankensteina, jedną z najsłynniejszych powieści wszech czasów, napisała, mając 19 lat. Frankenstein to więcej niż powieść, to nowożytny mit. Zrodził się w okolicznościach, które obrosły legendą: w 1816, słynnym „roku bez lata”, u podnóża szwajcarskich Alp, z gotyckiej zabawy poetów romantycznych, którzy umilali sobie deszczowe wieczory wymyślaniem opowieści niesamowitych. Mary Shelley zamknęła w nim swe refleksje o istocie ż...

Martin Heidegger (1889–1976), klasyk XX-wiecznej filozofii niemieckiej, wygłosił te wykłady o myśleniu na freiburskim uniwersytecie w roku akademickim 1951/1952. Reprezentują one filozofię z późnego okresu twórczości Heideggera, który po politycznych wyzwaniach lat trzydziestych i czterdziestych XX wieku powrócił do życia akademickiego: objęty po wojnie zakazem nauczania z powodu wcześniejszych związków z nazizmem, uzyskał możliwość prowadzenia działalności dydaktycznej w momencie przejścia na emeryturę, co nastąpiło właśnie we wrześniu 1951 roku. Cały sens (i trudność) niniejszych rozważań zawiera się już w tytule: „Was heißt Denken?” można rozumieć na kilka sposobów jako pytanie, co zwie (nazywa) się myśleniem lub co wzywa myślenie, a to...

Zasłona w rajskie ptaki to wznowienie klasycznej, choć jedynej w swoim rodzaju książki (pierwsze wyd. PIW 1981) przechwytującej na gorącym uczynku generalny zwrot wrażliwości artystycznej u zarania „naszych” czasów. Wiesław Juszczak ujmuje to jako nagły zmierzch pewnej oczywistej konwencji – niemal w całym wieku XIX rządziła zasada fabularności – tak wszechogarniająca, że widoczna jako model idealny wszelkich dziedzin sztuki (malarstwo figuratywne czy tonacja dur-moll w muzyce), ale od tego czasu powieść nie jest już wzorcem tych sztuk, lecz sama zaczęła czerpać z nich inspiracje. Kształt tego przełomu bada Juszczak, sięgając po mniej radykalną od Ulissesa Joyce’a powieść Virginii Woolf Pani Dalloway, a ściślej – tylko jeden jej epizod. Wobec zw...

PIES Z KULAW NOG Przejęty jestem do tej poryi wszyscy to potwierdzić mogą:Odwiedził mnie, gdy byłem choryów sławny pies z kulawą nogą. Wzruszony byłem niesłychaniewidziałem, że on mi współczujebo w oczach proste miał pytanie:Czy pan się dzisiaj lepiej czuje? O wiele lepiej! – oświadczyłem,choć w żyłach ciągle czułem zator,ale się bardziej ucieszyłemniż gdyby przyszedł ordynator. Pies mnie trzy razy liznął w uchodo zrozumienia tym mi dając,że wie, iż ze mną raczej krucho; i poszedł sobie kuśtykając. Powiedzcie mi jak to się dzieje,a może dziwię się niesłusznie:Pies przyjdzie, nawet, gdy kuleje, a człowiek– cóż… z tym bywa różnie.

Moc literatury tworzonej przez Olgę Tokarczuk polega przede wszystkim na sile opowieści. Pisarka uważa literaturę za „wyrafinowany, głęboki sposób komunikacji międzyludzkiej”. Krytyka już od czasów debiutu powieściowego w 1993 r. ma kłopot z klasyfikowaniem i opisywaniem twórczości autorki „Biegunów”. Pisano o realizmie magicznym, powieści psychologicznej, porzuceniu tradycyjnej narracji, literaturze środka czy tzw. małych ojczyzn. Werdykt Akademii Szwedzkiej niewątpliwie ostatecznie uczynił z niej pisarkę popularną: w dwa miesiące po jego ogłoszeniu Polacy wykupili ponad milion książek noblistki. Gdy efekt Nobla opadł, przyszedł czas, by z dystansem i z większą niż dotychczas uwagą przyjrzeć się twórczości Tokarczuk. Jak przebiegała pisarska dr...

Przezabawna powieść drogi o dojrzewaniu i akceptacji siebie. Francuska Młodzieżowa Książka Roku 2015. Odkąd w facebookowym głosowaniu przyznano im tytuły Złotego, Srebrnego i Brązowego Paszteta, Mireille, Astrid i Hakima są oficjalnie najbrzydszymi dziewczynami w szkole. Ale czy to znaczy, że mają siedzieć i płakać? Właściwie to… tak właśnie robią. Ale niezbyt długo. Bo wkrótce wpadają na lepszy pomysł: wsiadają na rowery i wyruszają na wielką wakacyjną wyprawę. Kierunek: Paryż. Cel: ściśle tajny. Tak zaczyna się zwariowana podróż, która przyniesie bohaterkom mnóstwo przygód, straszliwe zakwasy, prawdziwą przyjaźń, a także… całkowicie niespodziewaną sławę. We Francji powieść stała się bestsellerem i zdobyła szereg nagród, w tym tytu...

Henryk Waniek odkrywa przed czytelnikami Śląsk, opisując go z niezwykłą wrażliwością. W erudycyjny i inteligentny sposób opowiada o kraju i krajobrazie, o ludziach i duchowych związkach, które w różnym czasie łączyły Polaków, Niemców, Czechów i Ślązaków. Ten autorski wybór esejów obejmuje teksty, które znalazły się wcześniej w innych wyborach, a także te, które nie zostały dotychczas nieujęte w żadnych publikacjach książkowych. „Z pozoru Śląsk jest dobrze znany, a jednak ciągle skrywa wiele tajemnic. Ten fakt odzywa się już to w powieściach Andrzeja Sapkowskiego, Olgi Tokarczuk, Szczepana Twardocha i długiej listy pisarzy (oraz poetów) czerpiących inspirację z tego regionu. Sam do nich należę i czasem żartuję, że poza Śląskiem już nic...

Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce przywracają pamięć o doświadczeniu mobilności społecznej, elektryzującym temacie debaty publicznej okresu PRLu. Po II wojnie światowej miliony Polek i Polaków doświadczyły awansu społecznego. I choć obietnica wyeliminowania klasowych hierarchii składana przez socjalistyczne państwo nie została zrealizowana, to przez kolejne dekady mapa społeczna podlegała nieustannym przeobrażeniom i negocjacjom. W tej fascynującej książce autorka przygląda się niezwykłemu zbiorowi tekstów i filmowych obrazów interpretowanych jako „socjalistyczne opowieści awansu”. Ich autorki i autorzy na bieżąco próbowali rejestrować i poddawać analizie mechanizmy mobilności społecznej i silne emocje towarzyszące przemianie tożs...

What is reality, really?Are humans more special or important than the non-human objects we perceive?How does this change the way we understand the world? We humans tend to believe that things are only real in as much as we perceive them, an idea reinforced by modern philosophy, which privileges us as special, radically different in kind from all other objects. But as Graham Harman, one of the theory's leading exponents, shows, Object-Oriented Ontology rejects the idea of human specialness: the world, he states, is clearly not the world as manifest to humans. At the heart of this philosophy is the idea that objects - whether real, fictional, natural, artificial, human or non-human – are mutually autonomous. In this brilliant new introduction, Graham Harman lays out the history, ideas and...