Miesięcznik ZNAK 799 (12/2021). Przyjemność w czasie niepokoju

Moc literatury tworzonej przez Olgę Tokarczuk polega przede wszystkim na sile opowieści. Pisarka uważa literaturę za „wyrafinowany, głęboki sposób komunikacji międzyludzkiej”. Krytyka już od czasów debiutu powieściowego w 1993 r. ma kłopot z klasyfikowaniem i opisywaniem twórczości autorki „Biegunów”. Pisano o realizmie magicznym, powieści psychologicznej, porzuceniu tradycyjnej narracji, literaturze środka czy tzw. małych ojczyzn. Werdykt Akademii Szwedzkiej niewątpliwie ostatecznie uczynił z niej pisarkę popularną: w dwa miesiące po jego ogłoszeniu Polacy wykupili ponad milion książek noblistki. Gdy efekt Nobla opadł, przyszedł czas, by z dystansem i z większą niż dotychczas uwagą przyjrzeć się twórczości Tokarczuk. Jak przebiegała pisarska dr...

Oswajanie samotności Boimy się samotności, a ten lęk szczególnie nasiliło doświadczenie odosobnienia w trakcie pandemii. Sprzyja jej również kultura nastawiona na produktywność, która może alienować od nawiązywania bezinteresownych relacji. Angażują przecież najcenniejsze waluty – czas i emocje. Odosobnienie jest nie tylko prywatnym doświadczeniem, ale również kwestią publiczną, którą podejmują powstające w kolejnych krajach ministerstwa do spraw samotności. Jakby wbrew obawom, bywa, że samotność stanowi życiowy wybór nie tylko ze względu na pragnienie samorealizacji, ale też dzięki przyciąganiu innymi pożytkami – zrozumieniem siebie, swoich potrzeb i tego, kim się jest. Czy mówimy o samotności jako zagrożeniu, czy też sztuce dobrego życia, b...

Boimy się samotności, a ten lęk szczególnie nasiliło doświadczenie odosobnienia w trakcie pandemii. Sprzyja jej również kultura nastawiona na produktywność, która może alienować od nawiązywania bezinteresownych relacji. Angażują przecież najcenniejsze waluty – czas i emocje. Odosobnienie jest nie tylko prywatnym doświadczeniem, ale również kwestią publiczną, którą podejmują powstające w kolejnych krajach ministerstwa do spraw samotności. Jakby wbrew obawom, bywa, że samotność stanowi życiowy wybór nie tylko ze względu na pragnienie samorealizacji, ale też dzięki przyciąganiu innymi pożytkami – zrozumieniem siebie, swoich potrzeb i tego, kim się jest. Czy mówimy o samotności jako zagrożeniu, czy też sztuce dobrego życia, bez wątpienia...

„Przyjemność to jedyna siła zdolna przeciwstawić się potencjalnie destrukcyjnemu wpływowi władzy. Wielu ludzi sądzi, że jest to rolą miłości. Ale jeśli miłość ma być czymś więcej niż słowem, to musi opierać się na odczuciu przyjemności. W tej książce pokazuję, w jaki sposób doznawanie przyjemności lub cierpienia determinuje nasze emocje, myśli i zachowania. Omawiam psychologię i biologię przyjemności, badam jej źródła w naszym ciele, w przyrodzie i w całym wszechświecie. Odwołując się do analizy bioenergetycznej i stosując postulowane przez nią ćwiczenia redukujące napięcie, możemy odzyskać naszą cielesną zdolność do doznawania radości i nasze możliwości twórcze” – Alexander Lowen. Analiza bioenergetyczna stworzona przez cieszą...

Książka Jak powstał język wyjaśnia, co wiemy, co chcielibyśmy wiedzieć i czego zapewne nigdy się nie dowiemy o powstaniu najpotężniejszego narzędzia, jakie stworzył człowiek. Publikacja to podsumowanie całej obecnej wiedzy na temat ewolucji języka, prowadzone na gruncie wielu dyscyplin – od archeologii i antropologii po neuronaukę. Jednocześnie jest to porywająca podróż przez ponad 60 tysięcy pokoleń dzielących nas od czasów, w których nasz przodek Homo erectus dał początek językowi, zapewniając sobie status niekwestionowanego władcy planety. Daniel L. Everett – słynny amerykański lingwista, dziekan wydziału Nauk Humanistycznych na Bentley University w Waltham, Massachusetts. Wykładał na University of Manchester, był szefem Wydziału Lingwistyki n...

Trzeci tom uroczej historii o dziewczynce Fibi i zaprzyjaźnionej z nią Marigold, żeńskiej przedstawicielce rodzaju jednorożców. Fibi podejrzewa rodziców, że chcą wygnać ją z domu, bo je za dużo płatków... Strach zmienia się w radość, kiedy okazuje się, że zaplanowali dla niej wyjazd na obóz muzyczny! Tam bohaterka przeżyje wspaniałe chwile, a po powrocie znów rzuci się wraz ze swoją magiczną przyjaciółką w wir fantastycznych przygód. Spotkają cukierkowego smoka, zobaczą się z siostrą Marigold i jej wstydliwym narzeczonym, a także sprawią, by wszystkie dzieci w klasie Fibi wreszcie ujrzały cudowne piękno jednorożców. W końcu odkryją, że zniknęła wredna Dakota, a jej miejsce zajął jeszcze wredniejszy goblin! Chociaż bohaterki nie lubią Dakoty,...

Sto lat temu, a dokładnie 28 listopada 1918 roku, kilkanaście dni po odzyskaniu niepodległości, na mocy dekretu Józefa Piłsudskiego o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego, Polki otrzymały prawa wyborcze. Niewiele wcześniej, bo w 1894 roku, pierwsze studentki pojawiły się na Uniwersytecie Jagiellońskim. Długi proces emancypacji doprowadził do tego, że kobiety mogły stać się wreszcie równoprawnymi uczestniczkami sfery publicznej. Z okazji tej rocznicy przedstawiamy trzy portrety wybitnych Polek: Marii Janion, Barbary Skargi i Teresy Torańskiej – mistrzyń kolejnych pokoleń humanistek i humanistów. Czego nas nauczyły o polskiej historii i kulturze, obowiązkach obywatelskich i dialogu w życiu publicznym? W Temacie Miesiąca: Szkoła odwagi Izabela Morska w ro...

Ta książka to więcej niż czysta przyjemność, to po prostu objawienie, a przy tym została napisana przez jeden z najtęższych umysłów psychologii i jednego z najlepszych pisarzy. – Daniel Gilbert, autor Na tropie szczęścia Dlaczego dzieło sztuki jest warte o wiele więcej niż najlepszy falsyfikat? Przyjemność działa w zagadkowy sposób, jak pokazuje Paul Bloom, psycholog z Uniwersytetu Yale, w tej barwnej, wciągającej książce poświęconej dociekaniom na temat tego, czego pragniemy i dlaczego. Korzystając z bogactwa zaskakujących badań, Bloom zgłębia zarazem przyjemności szlachetne, jak i te owiane złą sławą, te wzniosłe i te przyziemne, by odkryć przez czytelnikami, że to nie dotyk czy wzrok decydują o przyjemności, jaką czerpiemy z danej rzeczy, lecz...

Jerzy Andrzejewski (1909-1983) – prozaik, publicysta, felietonista, scenarzysta, działacz opozycji demokratycznej w PRL, poseł na Sejm PRL I kadencji, współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”, a przede wszystkim pisarz wybitny, dziś nieco zapomniany. Pisarz, który pozostawił po sobie wiele powieści, opowiadań, dramatów, esejów oraz dzienników, którego twórczość była tak bardzo różnorodna, że można odnieść wrażenie istnienia za nią wręcz kilku autorów Do tego człowiek z wyjątkową biografią, o którym sam Andrzej Wajda powiedział: „Nie znam nikogo, kto popełniając takie błędy, potrafił odejść od nich tak daleko, kto gotów był na zburzenie całego warsztatu twórczego, który przez lata doskonalił,...

W poszukiwaniu piękna W poszukiwaniu piękna Skąd wiemy, że coś jest piękne? Jak reaguje na to nasz mózg? Czy tylko rzeczy piękne są pożądane? W Temacie Miesiąca: Piękno jest najważniejsze Semir Zeki w rozmowie z Mateuszem Hoholem i Łukaszem Kwiatkiem Należy sobie zaufać Anda Rottenberg w rozmowie z Łukaszem Białkowskim „Czym jednak jest piękno, tego nie wiem” Anna Arno Jak Galatea Narcyzem się stała Zygmunt Bauman Ponadto w numerze: Nowy cykl literacki ZNAKU: Filip Zawada Rozdeptałem czarnego kota przez przypadek Felieton Angeliki Kuźniak Poza pamięcią Daniel Wilk o bałkańskim dżihadzie, bośniackich weteranach wojennych i źródłach islamskiego fundamentalizmu Janusz Poniewierski wspomina kardynała Franciszka Macharskiego Wołyń 1943: rzekoma symetria w...

Druga część wesołej i mądrej opowieści o dziewczynce i zaprzyjaźnionym z nią jednorożcu. Skromna Fibi nie jest zbyt popularna w szkole, ale nie przeszkadza jej to mieć wspaniałe przygody! Dzięki znajomości z władającą czarami Marigold – piękną przedstawicielką rodzaju jednorożców – jej życie jest niezwykłe, a bohaterka coraz bardziej zaczyna wierzyć w siebie. Czy to szykując się do konkursu z gramatyki, czy startując w castingu do szkolnego przedstawienia, czy rywalizując z podstępna koleżanką Dakotą, Fibi nie traci pogody ducha. We wszystkim pomaga jej niezawodna Marigold. Co więcej, czarodziejska istota poznaje dziewczynkę z innymi jednorożcami i zabiera ją do równoległej krainy swojej rasy... Dana Simpson zyskała światową sławę serią o F...

Zodiakary, tarociary i gnostycy Mimo sekularyzacji utrzymuje się w Polsce popyt na usługi duchowe. Renesans popularności w mediach społecznościowych przeżywają astrologia i horoskopy. Swoje grono wielbicieli mają ezoinfluencerki, które obiecują, że pozytywne myślenie i „manifestowanie obfitości” przyniosą nam bogactwo. O ile w latach 90. zainteresowanie ezoteryką wynikało w dużej mierze z biedy i niepewności jutra, o tyle dziś wyrasta z pragnienia samorozwoju i finansowego sukcesu. Jakkolwiek dziwaczne wydawałyby nam się niektóre koncepcje ezoteryczne, to alternatywna duchowość ma w sobie moc, by rozbudzać wyobraźnię i „wywracać kulturę”. Zaskakująco wielu polskich twórców – od Mickiewicza po Tokarczuk – szukało w niej inspiracji. Dlaczego gener...

Rytuały Jak zwolnić i żyć uważniej Antropolog Dimitris Xygalatas nazywa rytuały „pozornie bezsensownymi czynnościami, które nadają życiu sens”. Rytuałami mogą być msza święta czy wieczerza wigilijna, ale także ceremonialne picie herbaty, codzienna medytacja, wspólne śpiewanie hymnu na stadionie piłkarskim albo zestaw gestów, które wykonuje słynny tenisista Rafael Nadal, gdy przed każdym serwisem w identycznej sekwencji dotyka kilka razy nosa i uszu. To powtarzalne czynności, które wydają się nie mieć żadnej bezpośredniej funkcji, ale które z jakichś powodów są dla nas ważne: uśmierzają niepokój, budują doświadczenie przynależności bądź wytwarzają poczucie wzniosłości i piękna. O znaczenie rytuałów pytamy przed jednym z najważniejszych...

W listopadowym numerze Miesięcznika ZNAK Cieszyć się kruchością życia Przez wieki z?ylis?my w kulturze, w której tematy przemijania i s?mierci były postrzegane przez pryzmat chrzes?cijan?skiej wyobraz?ni religijnej. Wizja z?ycia po s?mierci miała niemal powszechna? siłe? oddziaływania. Religia dostarczała tez? zbiorowych rytuałów, które pomagały radzic? sobie z utrata? bliskich i przez?ywaniem z?ałoby. Poste?puja?ca sekularyzacja mocno podwaz?yła te wyobraz?enia. Nie wypracowała jednak jak dota?d wyrazistej i społecznie zakorzenionej alternatywy. Indywidualnie szukamy dzis? sensu z?ycia i sami musimy wypracowywac? mechanizmy obronne, by zmierzyc? sie? z jego kon?cem. Chcemy poszukac? innej drogi. Takiej, która nie tylko pozwoli przerwac? tabuizacje? s?mierci, lecz takz...

Kościół bez patriarchatu To uderzający paradoks, że choć kobiety są często znacznie bardziej zaangażowane w wiarę i jej przekazywanie niż mężczyźni, to jednocześnie nie mają w Kościele udziału we władzy czy w podejmowaniu decyzji. Jak pisała Natalia de Barbaro w jednym z numerów "Znaku": gdybyśmy wyobrazili sobie restaurację, firmę bądź szkołę, gdzie kobieta nie może pełnić funkcji kierowniczych, omijalibyśmy te miejsca szerokim łukiem. Wielu z nas godzi się jednak na Kościół, w którym kobiety nie mogą pełnić funkcji księdza. Ale nie wszyscy akceptują takie status quo. Odważne teolożki i aktywistki coraz śmielej pokazują, że religia nie powinna być patriarchalna, głos kobiet ma znaczenie, a zasada równości między płciami wypływa z same...

Kościół bez patriarchatu To uderzający paradoks, że choć kobiety są często znacznie bardziej zaangażowane w wiarę i jej przekazywanie niż mężczyźni, to jednocześnie nie mają w Kościele udziału we władzy czy w podejmowaniu decyzji. Jak pisała Natalia de Barbaro w jednym z numerów „Znaku”: gdybyśmy wyobrazili sobie restaurację, firmę bądź szkołę, gdzie kobieta nie może pełnić funkcji kierowniczych, omijalibyśmy te miejsca szerokim łukiem. Wielu z nas godzi się jednak na Kościół, w którym kobiety nie mogą pełnić funkcji księdza. Ale nie wszyscy akceptują takie status quo. Odważne teolożki i aktywistki coraz śmielej pokazują, że religia nie powinna być patriarchalna, głos kobiet ma znaczenie, a zasada równości między płciami wypływa z...

Co z ciebie wyrośnie Jeszcze niedawno uważano je za relikt przeszłości. Dziś pojęcie „klasy społeczne” znów jest odmieniane przez wszystkie przypadki. Trzy czwarte Polaków uważa się za przedstawicieli klasy średniej, a jednak widzimy dysproporcje w jej obrębie. Klasa wyższa mierzona majątkiem nie idzie w parze z inteligenckim wykształceniem, pochodzenie nie determinuje już tak mocno jak dawniej. Obserwujemy historie awansów dokonywane po 1989 r. oraz dramatyczne sytuacje tych, którzy doświadczyli niepowodzeń i wykluczenia. „Ludowe historie Polski” otworzyły dyskusję o klasach i klasowości, a pojęcia obecne w salach akademickich przeniknęły do publicystyki i codziennych dyskusji. Coraz częściej zastanawiamy się nad naszymi korzeniami, nad tym, jak los n...

Choć tata często czyta gazetę i cały czas chodzi do pracy, to tak naprawdę bardzo lubi bawić się z Mikołajkiem. Buduje zamek, udaje pirata, a na koniec jeszcze kupi lody. Tata to najlepszy kumpel!

Wyobraź sobie Wyobraźnia pozwala kreować nieskończoną liczbę światów, które w przyszłości mogą się okazać rzeczywistością. Dzięki niej żyjemy z większą fantazją, jesteśmy otwarci na to, co nowe, potrafimy się bawić. Bez wyobraźni, jak pisał Stanisław Lem, do dzisiaj siedzielibyśmy w jaskiniach. W obliczu wyzwań, takich jak kryzys klimatyczny, nierówności społeczne, wojny, a także po prostu zmęczenie rutyną, staje się ona potężnym narzędziem do walki z tym, co zastane, które może pomóc w oderwaniu się od apokaliptycznych wizji i stworzeniu lepszego, wypełnionego nadzieją jutra. Dlaczego warto marzyć? Jak pielęgnować w sobie kreatywność? W jaki sposób postrzegają rzeczywistość osoby z afantazją? Czy solarpunk może nam pomóc stworzyć l...