Metaforyczny realizm. O twórczości Tadeusza Gajcego

Choć o Lechoniu napisano już tysiące stron, a ostatnio niezwykłą popularnością cieszyły się jego pisma intymistyczne, opracowanie Wacława Lewandowskiego udowadnia, że wciąż poruszamy się wśród klisz i stereotypów, które raczej utrudniają, niż ułatwiają dostęp do skomplikowanej tkanki życia i twórczości skamandryty.

Autorka odważnie mierzy się nie tylko z literacką i pozaliteracką legendą poety, ale także z licznymi uproszczeniami, które zdążyły pojawić się w obszarze historii literatury. Krzysztof Kamil Baczyński stał się przecież zarówno symbolem pokolenia AK, jak i symbolem całej generacji poetów-żołnierzy, którzy oddali swoje życie w walce o godność i wolność. Badaczka z taktem i niemałą zręcznością wydobywa mniej znane aspekty zarówno biografii, jak i twórczości poety, przypomina teksty zapomniane, a oprócz tego na nowo oświetla te, które zadomowiły się w antologiach i naszej świadomości literackiej. Wirtuozerska gra perspektyw – syntetycznej i analitycznej – sprawność pióra, jasny wywód to dodatkowe atuty książki, która ma szanse znaleźć si�...

Istotnym walorem opracowania jest ciekawie nakreślona diachronia twórczości Kazimiery Iłłakowiczówny; syntetyczny, przejrzysty obraz rozwoju jej warsztatu poetyckiego. Zbigniew Chojnowski sprawnie porządkuje obszerny dorobek poetki, grupuje rozległy i mocno zróżnicowany materiał w bloki tematyczne, a następnie dokonuje ich rzetelnego omówienia. Wydobywa przy tym wiersze, które, choć dawne, to jednak do dziś uderzają wyrazistością moralnego przesłania. Otrzymaliśmy książkę, która spełnia oczekiwania wszystkich tych, którzy, zafascynowani niezwykłą biografią Kazimiery Iłłakowiczówny, poszukiwali przystępnego opracowania poświęconego nie tyle jej życiu, ile raczej jej bogatej, intersującej i wciąż ważnej twórczości.

Autorka kreśli przed nami najpierw barwny zarys biografii Gustawa Herlinga-Grudzińskiego ? zawiłej, pełnej zaskakujących zwrotów i mrocznych zakamarków, po czym stopniowo odsłania tajniki warsztatu pisarza, dokładniej opisując charakterystyczne dla prozy Herlinga-Grudzińskiego pogranicze autobiografii i fikcji, dokumentu i wyobraźni. Wszystko to stanowi ważne tło dla pasjonujących analiz i interpretacji wybranych tekstów pisarza ? wypełniających kolejne rozdziały opracowania. Niektóre z nich poświęcone są kilku tematom obsesyjnie powracającym w diarystyce i opowiadaniach Grudzińskiego ? takim jak motywy trzęsienia ziemi czy neapolitańskich zabobonów ? właśnie one umożliwiają bowiem, zdaniem badaczki, rozpoznanie zasadniczych cech wyobraźni artysty i jego sp...

Z wielką odwagą i determinacją autor przebija się przez skorupy ustalonych opinii, by pokazać nam Poświatowską, jako poetkę pełni egzystencji. Ujawnia skryte w jej utworach niespożyte pokłady energii, która obejmuje nie tylko sferę emocji i ciała, ale także ambicje intelektualne oraz zainteresowania filozoficzne. Książka – dobrze osadzona w kontekście bogatej epistolografii pisarki – budzi zaufanie i niemały szacunek.

Niniejszy tom obejmuje swym zasięgiem pełny horyzont czasowy dokonań badacza. Mieści zarówno wczesny szkic o poezji Tadeusza Różewicza (opublikowany w „Twórczości” w 1949 roku), jak i późne eseje ogłaszane na łamach „Tygodnika Powszechnego” na początku trzeciego tysiąclecia.

Józef Mackiewicz to jeden z najbardziej intrygujących świadków historii XX wieku. Monografia Adama Fitasa nie pozostawia co do tego najmniejszych wątpliwości. Lubelski badacz przekonująco burzy stereotypy, których gęstą sieć zarzucono zarówno na biografię autora Kontry, jak i jego dzieła. Ukazuje go jako człowieka odważnego i niezależnego od wpływów dwudziestowiecznych utopii, a także jako prozaika na wskroś nowoczesnego, obdarzonego ogromną wrażliwością na regionalną odmienność kulturową i strzegącego tej odmienności. Za sprawą opracowania Fitasa czytelnik, nawet ten nieco zaznajomiony z historią XX stulecia, odkrywa mało znane, a oświetlone przez Mackiewicza fakty z historii XX wieku - takie jak epopeja kozacka w czasie li wojny, eksterminacja Żydów w...

W literaturze przedmiotu poświęconej Józefowi Czapskiemu od dawna funkcjonuje przeświadczenie, że jego eseistyka wymaga wysiłku wydobycia się z ram zbiorowych nawyków, wyzwolenia ze stereotypów i utartych kolein myślenia. Autorka wyposaża nas w klucz lekturowy otwierający teksty ściśle zrośnięte z tragiczną historią dwudziestego wieku, te, które dotyczą sztuk pięknych ? zwłaszcza malarstwa ? oraz eseje krytycznoliterackie. Badaczka uwzględnia przy tym zarówno wydane zbiory esejów oraz fragmenty dzienników, jak i niepublikowane, więc i nieznane zapiski dziennikowe oraz listy, dostępne w archiwach Muzeum Czartoryskich oraz Ossolineum.

„Wielką zaletą Inaczej przeżytej nowoczesności jest wyeksponowanie i analitycznie pogłębione ukazanie Bobkowskiego jako wybitnego artysty – Maciej Nowak dokonuje licznych i błyskotliwych mikroanaliz wybranych fragmentów dzieł, wpisuje je w konteksty sztuki polskiej i europejskiej, przywołuje ustalenia badaczy nowoczesności. Wiele tu stwierdzeń świeżych, odkrywczych, pokazujących autora Szkiców piórkiem w nowym i szerszym kontekście. Ważną część książki stanowi świetna analiza dziennika czasu wojny, równie zajmująco pisane są dokonania Bobkowskiego jako nowelisty, często – jak czytamy – znakomitego, wybitnego epistolografa, a także dramatopisarza, eseisty i publicysty. Dużą wartością monografii Nowaka jest to, że odwołuje się ona do tekstów dot...

Fakty z tużpowojennej biografii Zbigniewa Herberta, najpierw studia w krakowskiej Wyższej Szkole Handlowej, a potem kilkumiesięczna praca w gdyńskim oddziale Narodowego Banku Polskiego, zainspirowały Józefa Marię Ruszara do postawienia zasadnego, a przy okazji oryginalnego pytania o znaczenie ekonomii w twórczości i życiu autora Pana Cogito. Niniejsza publikacja podejmuje szereg zagadnień związanych z ekonomicznym i praktycznym aspektem biografii Herberta. Źródłem informacji stały się przede wszystkim korespondencja, wypowiedzi wyjęte z wywiadów oraz wiedza na temat realiów życia w PRL. Ruszar zarówno omawia postawę poety wobec dwóch systemów gospodarczych – socjalizmu i kapitalizmu – w obrębie których i pomiędzy którymi dokonywały się jego życiowe wybor...

Monografia prezentuje Wiesława Myśliwskiego jako najwybitniejszego polskiego prozaika przełomu XX i XXI wieku. Argumenty przemawiające za tą oceną dotyczą Kamienia na kamieniu jako epopei chłopskiej będącej jedyną po Panu Tadeuszu polską epopeją narodową oraz rozumienia twórczości dwukrotnego laureata Nike jako wielkie ćwiczenie polegające na podejmowaniu przez zindywidualizowane postaci prób odnajdywania się w życiu przez konfrontację z wszelkimi, personalistycznie doświadczanymi, wpisanymi weń dolegliwościami o charakterze egzystencjalnym, społecznym i historycznym. Praktykowanie tego ćwiczenia przesuwa punkt ciężkości polskiej literatury z tego, co historyczne, wspólnotowe i wieszcze, na codzienność, indywidualność i dialog między instancjami nadawczy...

Bartosz Małczyński nie tylko klarownie przedstawił główne nurty recepcji dzieł pisarskich, ale uzupełnił je o tony, które wybrzmiewały dotąd w opracowaniach bardzo rzadko, dokonując ciekawych reinterpretacji niektórych wątków i pojedynczych utworów.

Książka wskazuje na doskonałe zrozumienie współzależności między odkrywaniem a kreowaniem w myśli humanistycznej. Zamiast wykluczania i wypierania minionych paradygmatów badawczych raczej włącza się ich przeformułowane składniki płynnie w nowy dyskurs akademicki. Bardzo jasno zmierza autor w stronę aksjologicznego ładu, który określa kształt człowieczeństwa, czyli odpowiada na pytania, jak, wobec czego, w jakim celu jest się człowiekiem. Nacechowana etycznie antropologia zmierza do uporządkowanego obrazu uniwersum. Rafał Brasse przekonująco odwołuje się do zmartwychwstania, zbawienia, wieczności, wysublimowanej duchowości jako celów takich poetów, jak Gajcy, Wojtyła, przedtem Norwid, a zarazem takich myślicieli, jak Edyta Stein. Dzięki akcentowi położ...