Teatr świata – świat teatru. Felietony 2016–2017

„Książka W trzech zdaniach. Notatki z lat 2018–2019 powstała z namysłu nad rytmem współczesnego świata, nad przemianami w percepcji odbiorcy. Czesław Miłosz, układając kiedyś Pieska przydrożnego, zauważył, że coraz trudniej jest czytelnikowi przyswajać dłuższe formy literackie, że przyszedł czas na lapidarne, a równocześnie pojemne i zróżnicowane pisanie. Powstał zbiór przede wszystkim krótkich tekstów prozatorskich, ale też wierszy lirycznych, aforyzmów, mini-traktatów, wspomnień, niektóre to prawdziwe perełki. Moje notatki, toutes proportions gardées, zostały oparte na podobnych założeniach, tylko bardziej rygorystycznych – każdą z wypowiedzi ograniczyłem do trzech zdań” – ze Wstępu Krzysztofa Orzechowskiego.

Nowa książka [Krzysztofa Orzechowskiego], podobnie jak poprzednia, złożona jest z systematycznie prowadzonych zapisków sprowokowanych bieżącymi wydarzeniami. Są jednak między obu tomami istotne różnice, na co wskazują już tytuły. W pierwszym przypadku: Teatr świata – świat teatru, obecnie – Zapiski z niełatwych czasów. Teraz teren obserwacji jest niewątpliwie szerszy. Przykładowo: mieszczą się tu muzealne wystawy i programy telewizyjne (rozrywka, kabaret), aktualna „polityka kulturalna” i polski antysemityzm, skojarzenia i przeżycia związane za świętami Bożego Narodzenia, sens narodowego czytania Wesela i apel o godne jej wartości miejsce w kulturze dla poezji Norwida, polscy skoczkowie narciarscy na olimpiadzie i błędna organizacja ruchu samochodowego...

Antologia gromadzi refleksje, manifesty i autokomentarze określające świadomość artystyczną ludzi teatru - wybitnych aktorów, reżyserów i inscenizatorów. Ich wypowiedzi są świadectwem różnych sposobów postrzegania sztuki scenicznej oraz zapisem doświadczeń płynących z własnej pracy twórczej. Dają podstawę do interpretacji zarówno postaw twórczych, jak i najważniejszych dzieł teatralnych drugiej połowy minionego stulecia.Zestawione w jednym tomie, w porządku chronologicznym, bez zachowania zwyczajowego podziału na gatunki czy środowiska, w których powstały, nabierają nowego znaczenia i pozwalają dostrzec bogactwo oraz wielobarwność dokonań całego polskiego teatru.

Anna Katarzyna urodziła się 8 września 1774 r. w ubogiej rodzinie w wiosce Flamske, w diecezji Münster w Westfalii, w północno-wschodnich Niemczech. W wieku dwunastu lat zaczęła pracować jako służąca. Po wielu trudnościach spowodowanych przez ubóstwo i sprzeciw rodziny wobec wyboru życia zakonnego, w 1802 r., w wieku 28 lat, wstąpiła do klasztoru Augustianek w Dülmen. Śluby złożyła po roku nowicjatu - 13 listopada 1803 r. Jak sama powiedziała: „Oddałam się zupełnie niebieskiemu Oblubieńcowi, a On czynił ze mną według swojej woli”. Kiedy w grudniu 1811 r. władze państwowe zamknęły klasztor, przeprowadziła się do prywatnego domu. Już przed wstąpieniem do klasztoru, głowę Anny Katarzyny naznaczyło znamię korony cierniowej. Kilkanaście lat późni...

„Zdecydowaliśmy się na opublikowanie naszej dyskusji, ponieważ sądzimy, że obowiązkiem intelektualistów jest prezentowanie na szerszym forum publicznym ostrzegawczych prognoz i refleksji nad procesami, których dynamika nieoczekiwanie przyśpiesza. Takim właśnie procesem jest narastająca w skali globalnej fala nacjonalizmów. Przyjęliśmy określenie nowy nacjonalizm, ponieważ mamy do czynienia ze swoistym Odrodzeniem, w nowych warunkach, agresywnych postaw, poglądów i polityki, która, wydawałoby się, wygasła już raz na zawsze po strasznych doświadczeniach dwóch wojen światowych. [...] Jedną z najważniejszych sił napędzających bezmiar ówczesnych cierpień były nacjonalizmy, często obłąkane i fanatyczne, które legły u podłoża konfliktów i dostarczały...

Trzeci tom cyklu „W poszukiwaniu straconego czasu” Rodzina bohatera zamieszkuje w skrzydle pałacu rodu de Guermantes. Marcel natychmiast zakochuje się w pani domu (a właściwie pani na zamku). Czyni starania, żeby się do niej zbliżyć, wykorzystując jej licznych krewnych i znajomych. Pisarz jak zwykle łączy subtelną analizę psychologiczną i obserwację życia epoki z rozważaniami estetyczno-filozoficznymi.

Człowiek – homo sapiens, człowiek mądry. „Być ludźmi”, to zadanie dla nas wszystkich. I dlatego taki właśnie tytuł daliśmy pierwszemu zbiorowi artykułów zamieszczanych w czasopiśmie „Nasze Szlachetne Zdrowie”, wydawanym przez Stowarzyszenie Przyjaciół Szpitala Zakonu Bonifratrów św. Jana Grandego w Krakowie. Mówi się o nich bonifratrzy – bonifratres – a więc "dobrzy bracia", czyli bracia i dobrzy, i mądrzy. Wczesnochrześcijański pisarz św. Grzegorz z Nazjanzu, zwany Teologiem, pisze: „Otrzymaliśmy od Niego (Boga) tyle i tak wielkich dobrodziejstw i jeszcze się ich spodziewamy. Czy więc nie będzie nam wstyd, jeżeli nie damy Mu nawet tego jednego, a mianowicie okazywania dobroci?”. Bracia bonifratrzy owej wdzięczności człowieka dla Boga dają...

Honorowy gość, prominentny aktor Burgtheater, spóźnia się na „artystyczną kolację” wydaną na jego cześć przez małżeństwo Auersbergerów. Jeden z przybyłych już gości, pisarz, alter ego Thomasa Bernharda, siedzi w uszatym fotelu w przedpokoju i przygląda się zaproszonym artystom. Z wolna zaczyna snuć jadowity, opętańczy monolog o gospodarzach wieczoru oraz biesiadnikach, dawnych przyjaciołach. Wycinka. Ekscytacja Thomasa Bernharda (1931–1989), wybitnego prozaika i dramatopisarza austriackiego, jest ciętą satyrą na ludzi sztuki, piętnującą ich kabotyństwo, megalomanię i oportunizm, oraz na ich snobistycznych wielbicieli. Autor tym sposobem rozliczył się nie tylko z Austrią, ale i z samym sobą. Bohaterowie powieści byli wzorowani na ówczesnych osobist...

Przedstawiamy drugi tom quasi-autobiograficznego cyklu Marcela Prousta „W poszukiwaniu straconego czasu”, uznanego w powszechnej opinii krytyków za arcydzieło literatury Proust przepięknie odmalowuje życie francuskiego mieszczaństwa w czasach tzw. belle époque. Zwraca uwagę na każdy detal, niuans. Autor wnikliwie i mądrze ukazuje relacje międzyludzkie, tu też najważniejszy jest każdy detal, każdy niuans. Główny bohater wchodzi w wiek, gdy najważniejsze stają się dziewczęta... W tej powieści jest mądrość i znajomość życia niezależna od epoki w jakiej się żyje. Czytając Prousta czerpiemy z bogactwa spostrzeżeń socjologicznych, filozoficznych i psychologicznych. Bogactwa, jakim obdarzać nas może tylko wielka literatura.

"W Situation Rooms wybitny niemiecki kolektyw teatralny Rimini Protokoll przedstawia 20 historii osób na różne sposoby powiązanych z globalnym systemem handlu bronią. Zofia Smolarska ? asystentka twórców przedstawienia ? gromadzi spostrzeżenia dotyczące dylematów, aporii, paradoksów i tytułowych ślepych uliczek, które ujawniały się w tym projekcie i które z definicji wpisane są w artystyczne działania partycypacyjne. Jak pisze autorka w zakończeniu: ?Tworzenie tego rodzaju spektakli, tak jak i demokracji w ogóle, jest procesem niezwykle delikatnym, uwikłanym w rozmaite zobowiązania i ograniczenia. Bardzo krucha i trudna do osiągnięcia jest równowaga między kontrolą procesu w celu ochrony założonych wartości, a oddaniem inicjatywy uczestnikom i widzom?. Autork...

Publikacja podejmuje problem obrazowania i interpretowania Holokaustu. Muzeum poprosiło 100 osób: filozofów, historyków, literaturoznawców, psychiatrów, artystów, kuratorów i pisarzy o odpowiedź na pytania, które wydają się dziś najważniejsze – między innymi o pamięć i sposób opisywania Holokaustu oraz granice wolności twórczej w mówieniu o nim. Jest to więc książka nie tyle o Zagładzie, ile o odpowiedzialności za nią, postrzeganą oczyma czołowych polskich i zagranicznych intelektualistów. Publikacja została zainspirowana wystawą „Doświadczenie Auschwitz. Polska – Izrael – Niemcy”, prezentowaną w MOCAK-u w 2015 roku. Ekspozycja wzbudziła silne kontrowersje, a w odniesieniu do niektórych prac również protesty. Te reakcje pokazały, jak dalece...

"Teatralizacja życia. Praktyki i strategie" to praca z pogranicza refleksji o teatrze i teatrologii. Podejmuje problematykę przetwarzania się codziennego, naturalnego, zwykłego życia w widowisko. Autor posługując się swoim doświadczeniem-zarówno twórcy, jak i badacza teatru-tropi teatralizację w różnych dziedzinach kultury m.in. w życiu rodzinnym, pracy ludzkiej, szkolnictwie, we współczesnym sporcie, w polityce, religii. Czytelnik znajdzie w tej książce narzędzia do badania teatralizacji, w tym sposoby odróżniania jej od życia codziennego z jednej strony oraz od sztuki teatru z drugiej.

Czas, czas – w jednostkowych biografiach tej książki przegląda się często. W przerzucaniu się sądami, wartościami, istnieniem i nieistnieniem, niezgodą na niesprawiedliwość losu i – w pogodzeniu się z rzeczywistością... Czytając rozmowy, włączałem się do nich, dyskutowałem, nie zgadzałem się lub aprobowałem. Ale na tym polega energia tej książki. Przynajmniej dla mnie. Nie pozostawia obojętnym – z Posłowia Józefa Żuka Opalskiego. Spis treści: • Rozmowa pierwsza: 29 XI 2019 – Świadek niewygodny • Rozmowa druga: 20 XII 2019 – Idź gdzie indziej • Rozmowa trzecia: 24 I 2020 – Teatr w sobie, czyli jak uprawiać własny ogródek • Rozmowa czwarta (z udziałem Anny Dymnej): 20 II 2020 – Wesele przez Parasite • Rozmowa piąta: 6 IV 2020 –...

„Książka W trzech zdaniach. Notatki z lat 2018–2019 powstała z namysłu nad rytmem współczesnego świata, nad przemianami w percepcji odbiorcy. Czesław Miłosz, układając kiedyś Pieska przydrożnego, zauważył, że coraz trudniej jest czytelnikowi przyswajać dłuższe formy literackie, że przyszedł czas na lapidarne, a równocześnie pojemne i zróżnicowane pisanie. Powstał zbiór przede wszystkim krótkich tekstów prozatorskich, ale też wierszy lirycznych, aforyzmów, mini-traktatów, wspomnień, niektóre to prawdziwe perełki. Moje notatki, toutes proportions gardées, zostały oparte na podobnych założeniach, tylko bardziej rygorystycznych – każdą z wypowiedzi ograniczyłem do trzech zdań” – ze Wstępu Krzysztofa Orzechowskiego.

Nowa książka [Krzysztofa Orzechowskiego], podobnie jak poprzednia, złożona jest z systematycznie prowadzonych zapisków sprowokowanych bieżącymi wydarzeniami. Są jednak między obu tomami istotne różnice, na co wskazują już tytuły. W pierwszym przypadku: Teatr świata – świat teatru, obecnie – Zapiski z niełatwych czasów. Teraz teren obserwacji jest niewątpliwie szerszy. Przykładowo: mieszczą się tu muzealne wystawy i programy telewizyjne (rozrywka, kabaret), aktualna „polityka kulturalna” i polski antysemityzm, skojarzenia i przeżycia związane za świętami Bożego Narodzenia, sens narodowego czytania Wesela i apel o godne jej wartości miejsce w kulturze dla poezji Norwida, polscy skoczkowie narciarscy na olimpiadzie i błędna organizacja ruchu samochodowego...

To barwne wspomnienia jednego z bardziej rozpoznawalnych animatorów życia kulturalnego w Polsce, aktora, reżysera i pedagoga, od wielu lat dyrektora Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Pasjonująca opowieść o niezwykłych losach jego rodziny, przeplatana dygresjami historycznymi i refleksjami na temat meandrów rozwoju współczesnej sztuki teatru. Suma doświadczeń i obserwacji ilustrowana blisko setką interesujących zdjęć, często unikatowych, pochodzących z początku minionego wieku.