Krakowskie synagogi

Rozwiązywanie zagadek związanych z żydowskimi domami modlitwy w Warszawie wymaga wyjątkowego wysiłku z powodu niemal doszczętnego unicestwienia podczas II wojny światowej niemal pięciuset takich obiektów – od okazałych synagog do skromnych pomieszczeń w prywatnych domach. Po większości modlitewni nie pozostało nic poza adresem odnotowanym w zbiorczych zestawieniach. Na gruntach największej przedwojennej dzielnicy żydowskiej wyrosła nowa dzielnica – Muranów, bloki mieszkalne tworzą zupełnie odmienny układ od dawnych kamienic, a wiele ulic zmieniło swój bieg. W innych dzielnicach, szczególnie na Pradze, przetrwało wprawdzie sporo starych budynków, ale opuszczone sale modlitwy zostały przebudowane na inne cele i utraciły wcześniejszy wystrój. Wszystkie te mie...

Kraków okresu międzywojennego, jak żadne inne miasto w Polsce, ma wyjątkowo obszerną dokumentację fotograficzną. Z wojennej pożogi ocalało bowiem niemal 200 tysięcy zdjęć z archiwum Agencji Fotograficznej "Światowid", należącej do największego w międzywojennej Polsce koncernu medialnego Ilustrowanego Kuriera Codziennego. Dziś znajdują się one w zbiorach Narodowego Archiwum Cyfrowego i Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Kraków tamtych lat uwieczniali także znakomici fotograficy, tacy jak Stanisław Kolowca, Stanisław Mucha czy Adam Karaś. W niepodległość wkraczał Kraków z całym bogactwem tradycji i wielowiekowym dorobkiem kulturowym. Był duchową stolicą odrodzonego państwa. Na co dzień jednak życie toczyło się tu jak w setkach innych...

Andrzej Nazar - historyk sztuki, dziennikarz, wielbiciel Krakowa - zabiera nas w kolejną, trzecią już podróż po grodzie Kraka. Tym razem opowiada nam o kłopotach związanych z krakowskimi zabytkami. Nie są to jednak opowieści o kłopotach konserwatorów, historyków sztuki czy deweloperów. Są to opowieści o "podwójnych życiorysach" wielu krakowskich zabytków. Te pierwsze, oficjalne można znaleźć w każdym dostępnym przewodniku czy katalogu. O tych drugich, nieoficjalnych, ba, sekretnych, dziejach licznych budowli opowiada nam jak zwykle, barwnie Andrzej Nazar.

Kraków przez kilkaset lat był jednym z najważniejszych miast w żydowskim świecie. To tutaj mieszkali najwybitniejsi żydowscy uczeni, tutaj ukształtowała się aszkenazyjska tożsamość - tożsamość Żydów Europy Środkowowschodniej. Polacy na ogół wiedzą dużo o mieszkających ongiś w Krakowie wybitnych nie-Żydach i znają związane z tym miastem nie-żydowskiej legendy; niewiele (albo zgoła nic) nie wiedzą o mieszkających tutaj wybitnych Żydach i nie znają tutejszych żydowskich legend. Autor tej książki chciałby, aby chociaż w świadomości ludzkiej przyczyniła się ona - choćby nawet tylko w małym stopniu - do odzyskania tożsamości żydowskiego Krakowa, do wypełnienia pustych domów, ulic i placów istotną treścią.

Stara stolica Polski bije dziś rekordy popularności. Jak sugestywnie opowiadać jej dzieje i kulturę, by zainteresować młodego czytelnika? Czy tysiącletnią historię Krakowa można zmieścić w jednej książce? Kraków. Dzieje i sztuka to synteza jego dziejów i kultury. Liczne fotografie i poręczny format sprawiają, że z książką w dłoni można odkrywać miasto tysiąca skarbów na wiele nieoczywistych sposobów. Dla twórców wydawnictwa Kraków to nie tylko zbiór wybitnych pomników architektury różnych epok, które przed czterdziestoma laty znalazły się w gronie pierwszych dwunastu obiektów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Kraków to również skarbiec, w którym przez wieki gromadzono dzieła sztuki oraz inne świade...

Tysiąc lat historii żydowskiej społeczności Krakowa – w jednej książce. Monografia, na którą Kraków czekał od pokoleń. Szczycimy się faktem, że uciekający z całej Europy przed prześladowaniami Żydzi znaleźli schronienie w Polsce – w Po-lin, „miejscu, w którym mogli odpocząć”. Ale co poza tym wiemy o historii Żydów w jednym z pierwszych miejsc ich osadnictwa, w Krakowie? Monumentalna i jednocześnie wciągająca opowieść o krakowskiej społeczności żydowskiej wypełnia białą plamę w polskiej historiografii. W obszernej i ilustrowanej pracy autorzy prowadzą czytelnika przez żydowskie dzieje począwszy od średniowiecza i pierwszych przybywających do Krakowa grup Żydów. Wyjaśniają powody przenosin do Kazimierza, opisują rozwój żydowskiego Krakow...

Zbigniew Leśnicki odsłania przed Czytelnikami zapomniane oblicze Krakowa. W sobie tylko właściwym, dowcipnym i niepowtarzalnym stylu pokazuje miasto poprzez sztukę, barwne postacie i perypetie monarchów, opowiadając: - jak Tadeusz Żeleński-Boy, biegając ulicą Sienną, udawał wariata i co z tego wynikło, - dlaczego zakopiański fryzjer groził Witkacemu, że poderżnie mu brzytwą gardło, - o mistrzu sztuki krawieckiej, który ulokował kapitał w teatrze lalek, uważając to za pewny interes, - kim był krakowski "kolekcjoner kości" i co łączyło go z Izabelą Czartoryską, - jak dominikanin z Krakowa, wykorzystując mikstury ze sproszkowanych węży, jaszczurek i żab, zażegnał spór Leszka Czarnego z księżną Gryfiną, - jak Kazimierz Jagiellończyk zemścił się na...

„Kraków w starej fotografii” to zbiór archiwalnych fotografii, na których odnajdujemy wspaniałe zdjęcia przestawiające znajome, ale jednak odmienne oblicze królewskiego Krakowa; oglądamy miejsca, których już nie ma. Z pożółkłych niekiedy fotografii spoglądają na nas dawni mieszkańcy Krakowa; wędrujemy po krakowskich ulicach, po Rynku Głównym, gdzie jeździły tramwaje i piętrowe autobusy; jesteśmy świadkami historycznych wydarzeń.

Historia Żydów w Warszawie i nie tylko. Żydzi przybywali do Polski już w X wieku n.e. jako handlarze przeworzący, z państw arabskich m.in.: niewolników, tkaniny i przyprawy korzenne. Zwano ich Radanitami, od miejsca, z jakiego pochodzili, doliny Rodanu. Jednym z nich był Ibrahim ibn Jakub, autor relacji z podróży, którą w 966 roku odbył do Polski Mieszka I. Istnieje legenda, o tym, że pierwsi żydowscy osadnicy, którzy przybyli na tereny Polski, zagłębili się w bujny las, w którym ptaki wyśpiewały po-lin, po-lin. Przrtłumaczyli to na hebrajski tu spocznijcie, co miało być znakiem, że w Polsce znajdą miejsce na nowy dom. Na stałe Żydzi pojawili się w Polsce x WI wieku w Przemyślu.

Wybitny znawca dziejów Krakowa kreśli barwny obraz miasta w szczególnym okresie. W latach okupacji niemieckiej Kraków miał być dynamicznie rozwijającą się stolicą Generalnego Gubernatorstwa i dumą Hansa Franka. Stolicą, dodajmy, pozbawioną Żydów, którzy mieli zostać wymordowani, i Polaków, których planowano wysiedlić na Podgórze. Oryginalność książki Andrzeja Chwalby opiera się między innymi na nowatorskim potraktowaniu miasta jako czterech odrębnych, chociaż stykających się ze sobą, struktur: polskiego Krakowa, niemieckiego Krakau, żydowskiego Kroke i ukraińskiego Krakiwa.

W stolicy Toskanii, Florencji, narodził się renesans ? najciekawszy okres w dziejach sztuki, a szczególnie architektury. Zamknął on za sobą ostrołukowe wrota gotyckiego średniowiecza i otworzył szeroko arkadowo sklepioną bramę do świata nowożytnego. Możliwość zrozumienia, na czym polegał ten okres w dziejach sztuki, tak ważny dla rozwoju cywilizacji nie tylko w Europie, jest wartością, która może każdemu dać więcej satysfakcji przy oglądaniu dzieł wielkich mistrzów niż tylko robienie tysięcy zdjęć. Pozwoli również świadomie przeżyć i lepiej zapamiętać emocje, jakie mogły towarzyszyć wakacyjnej przygodzie ze sztuką Toskanii. ?Toskańska przygoda? to próba dostarczenia czytelnikowi, planującemu zwiedzanie zabytkowej architektury tej fascynującej k...

Sekretne życie miejsc i ludzi Ukryte skarby, śmiertelne zarazy, kontrowersyjne mariaże, fałszywi egzorcyści i brawurowe fortele – każdy krakowski zaułek skrywa jakiś sekret, za każdym rogiem czai się tajemnica. Tętniące życiem ulice i budynki Starego Miasta od wieków są świadkami rozmaitych zdarzeń. W kolejnym bogatym w fakty i anegdoty tomie Autor, miłośnik i znawca kultury, sztuki i historii Krakowa, zdradza sekrety miasta i jego mieszkańców. Swoją barwną opowieścią zachęca, by z książką w dłoni ruszyć ulicami Starego Miasta i krok po kroku śledzić jej bohaterów. Michał Rożek (1946–2015) – historyk sztuki, członek Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, współtwórca cyklicznych programów telewizyjnych w TVP Kraków, współza�...

Książka stanowi rodzaj pocztu istot, jakie wedle zapisków alchemików, źródeł historycznych, obiegowych opinii oraz klasyki literatury i kina miały zostać stworzone przez człowieka na drodze praktyk magicznych, alchemicznych doświadczeń czy eksperymentów naukowych. Istot, które w mniejszym lub większym stopniu wpisywały się w mit prometejski. Obok jednak stworzeń powstałych przez intencjonalne działanie człowieka, znalazły się tutaj również takie, którym dał on życie zupełnie niechcący, na przykład bez zrozumienia szepcząc magiczną formułę lub uruchamiając inny ciąg przyczynowo-skutkowy. Każdy rozdział poświęcony został innej postaci lub ich grupie. Kolejność rozdziałów odpowiada chronologii pojawiania się owych postaci w kulturze, choć dalej...

Drugi tom Księgi smoków świata, autorstwa Bartłomieja Grzegorza Sali, przedstawia ponad setkę smoków oraz wężowych potworów znanych z podań i legend Europy przedchrześcijańskiej i chrześcijańskiej. Autor, historyk i etnolog, niezwykle skrupulatnie, ale też barwnie opisuje smocze stworzenia od Skandynawii i Wysp Brytyjskich aż po Alpy i Półwysep Bałkański. Lektura umożliwi bliższe poznanie najsłynniejszych nordyckich, celtyckich i germańskich smoczych potworów, takich jak Jormungandr, Nessie i Lambton Worm, ale też tych mniej popularnych, występujących we włoskich czy szwajcarskich opowieściach - Ouivra, Panéa i Tarantasio to zaledwie garstka ziejących ogniem stworzeń grasujących na południu kontynentu. Na kartach książki pojawiają się również nasze...

Książka Bartłomieja Grzegorza Sali przybliża największe naturalne zbiorniki wodne położone w obecnych granicach Polski. Czytelnik odnajdzie w niej skrupulatny opis piętnastu ogromnych jezior, ich położenia, kształtu i linii brzegowej, wszelkie możliwe dane o powierzchni, objętości czy głębokości, krótkie wzmianki poświęcone panującym na akwenach warunkom żeglarskim, zorganizowanym rejsom pasażerskich i miejscowej faunie oraz położonym na brzegach miejscowościom i ich najważniejszym atrakcjom. Na tym opis się nie kończy, autor kreśli bowiem przed czytelnikami nie tylko przyrodniczy, ale i kulturowy obraz największych polskich jezior, okraszony legendami i podaniami, historycznymi anegdotami, literackimi śladami i rozmaitymi ciekawostkami, dzięki którym każ...

Stworzona przez Bartłomieja Grzegorza Salę „Księga smoków świata” zabiera czytelników w fascynujący i różnorodny świat smoków i smokopodobnych potworów. Autor, historyk i etnolog, kreśli szczegółowo wizerunki całych rzesz smoczych bestii obecnych w wyobrażeniach wszystkich kręgów kulturowych, omawia ich charakterystyczne cechy oraz przytacza poświęcone im opowieści – mity, legendy i podania. Pierwszy z trzech tomów „Księgi smoków świata” przybliża portrety i losy ponad setki smoków i pokrewnych im wężowych potworów należących do świata starożytnych cywilizacji basenu Morza Śródziemnego oraz Bliskiego i Środkowego Wschodu. W publikacji opisane zostały straszliwe gady znane z wyobrażeń Egipcjan, ludów Mezopotamii, Anatolii, Syro-Palestyny,...

Wśród polskich syren, rusałek, meluzyn, świtezianek i innych wodnych panien Bartłomieja Grzegorza Sali to bogate kompendium przedstawiające 63 najsłynniejsze polskie syreny, nimfy i rusałki, które znane są z dzieł literackich i ludowych podań. Autor poświęca każdej bohaterce jeden rozdział – oprócz opisu i analizy postaci podaje jej pochodzenie, ewolucję i wpływ, jaki wywarła na kulturę. Dzięki lekturze możemy szczegółowo prześledzić losy Goplany, Juraty, Meluzyny czy też najpopularniejszej w Polsce wodnej panny – syrenki warszawskiej.

Wycie w ciemności. Wilki i wilkołaki Europy stanowi kontynuację tzw. „czarnej trylogii” zapoczątkowanej przez „W górach przeklętych. Wampiry Alp, Rudaw, Sudetów, Karpat i Bałkanów”. Bartłomiej Grzegorz Sala, historyk, etnolog i krajoznawca, opierając się na mitach, legendach i podaniach, sagach, romansach i dziełach hagiograficznych, autentycznych wydarzeniach, a w końcu klasyce literatury i kina grozy, nakreślił portret prawie sześćdziesięciu najciekawszych postaci przynależnych do wilczego i wilkołaczego rodu, jakie przemierzać miały przez epoki różne zakamarki Europy. Autor szczegółowo omawia postać każdego wilka i wilkołaka, zaznacza przypisywane mu cechy i kreśli jego miejsce w kulturowych odniesieniach. Omawia też historyczne i kulturowe tło z...

W całej Europie przez wieki powszechna była wiara w mroczne istoty wstające z grobu, by prześladować żywych. Przykłady działalności krwiożerczych upiorów notowano m.in. na rozległych obszarach od Polski po Grecję, z Transylwanią na czele. Od czasów Goethego wampiry wkroczyły do literatury pięknej, by stać się ulubionymi postaciami dziewiętnastowiecznych powieści grozy. Bartłomiej Grzegorz Sala, historyk, etnolog i krajoznawca, czerpiąc z ludowych opowieści, dawnych kronik i dokumentów, gotyckich romansów i klasycznych produkcji filmowych, stworzył poczet dwudziestu ośmiu wampirów grasujących u stóp Alp, Rudaw, Sudetów, Karpat i Gór Dynarskich. Autor szczegółowo omawia postać każdego nosferatu, przytacza jego genezę i historyczny pierwowzór, charaktery...

Książka Wśród polskich syren, rusałek, meluzyn, świtezianek i innych wodnych panien Bartłomieja Grzegorza Sali to bogato ilustrowane kompendium przedstawiające 63 najsłynniejsze polskie syreny, nimfy i rusałki, które znane są z dzieł literackich i ludowych podań. Autor poświęca każdej bohaterce jeden rozdział – oprócz opisu i analizy postaci podaje jej pochodzenie, ewolucję i wpływ, jaki wywarła na kulturę. Dzięki lekturze możemy szczegółowo prześledzić losy Goplany, Juraty, Meluzyny czy też najpopularniejszej w Polsce wodnej panny – syrenki warszawskiej. To doskonała pozycja dla wszystkich amatorów legend i klasyki polskiej literatury. Bartłomiej Grzegorz Sala – urodzony w 1978 roku, z wykształcenia historyk i etnolog, z zamiłowania i zawodowo do...