„Mikołaj Getka-Kenig” – książki

Plan londyński odbudowy Warszawy stanowi cenne, choć do niedawna całkiem zapomniane świadectwo głębokiej refleksji nad restytucją zniszczonej stolicy Polski w kręgu bliskim rządowi polskiemu na uchodźstwie. Ta kompleksowa koncepcja urbanistyczna, utrzymana w typowym dla tej epoki duchu modernizmu, powstała na przełomie lat 1945 i 1946 w wyniku współpracy emigracyjnego Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej Polskiej z działającym w Londynie Komitetem Obywatelskim Odbudowy m.st. Warszawy. Z przyczyn finansowych nie doszło jednak wówczas do jej publikacji. Podstawą tego wydania jest jedyny znany egzemplarz tekstowej części tego projektu (bez ilustracji), który zachował się w zbiorach Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego. Zburzenie Warszawy było bezprecedensowym wydarzeniem, które postawiło polskich architektów przed wielkim wyzwaniem. Musieli się zmierzyć z zadaniem pogodzenia historii miasta z potrzebą wykorzystania nowoczesnych rozwiązań, pozwalających jak najlepiej zaspokoić potrzeby jego mieszkańców. Oznaczało to wiele dylematów dotyczących nowego kształtu stolicy. Niektóre z nich, w dobie wciąż intensywnego zabudowywania centrum Warszawy i dyskusji na temat sposobu urządzania jej przestrzeni miejskiej, pozostają aktualne do dziś. „Wysoka ocena recenzenta wynika z przekonania, iż podstawową powinnością zawodową historyka jest formułowanie tez badawczych na podstawie gruntownych kwerend źródłowych, którym towarzyszą badania źródłoznawcze oraz edycje źródeł, służące wprowadzeniu do obiegu naukowego materiałów źródłowych wcześniej nieznanych lub mało dostępnych. Wobec powyższego inicjatywa Autora (i Wydawcy) zasługuje na szczególnie wysoką ocenę.” – dr hab. Piotr Majewski, prof. UKSW

Książka dotyczy pomników publicznych w Księstwie Warszawskim, Królestwie Polskim, Wolnym Mieście Krakowie i Wielkim Księstwie Poznańskim w latach 1807–1830, a więc w tych politycznych bytach na terenie dawnej Rzeczypospolitej, które na początku XIX wieku aspirowały do statusu „wskrzeszonej” Polski. Poddaje ona analizie ideologiczną wymowę pomnikowej komemoracji zasłużonych jednostek, będącej charakterystycznym zjawiskiem na tym obszarze w tym czasie. Pomniki publiczne promowały różne wizje osobowego ideału, na których określone grupy politycznego interesu chciały oprzeć „wskrzeszoną” wspólnotę narodową. Analiza pomników jako specyficznych obiektów artystycznych, uobecniających zagadnienie „wskrzeszonej” tożsamości Polaków w przestrzeni (a zatem i sferze) publicznej, unaocznia nam ścisłą zależność ich formy wizualno-przestrzennej od względów ideologicznych i potrzeby dostosowania propagandowego przekazu do spodziewanego odbiorcy. Niniejsza monografia pogłębia więc naszą wiedzę o polityczno-społecznym ugruntowaniu sztuki w tym szczególnym okresie, w którym na ziemiach polskich rodziła się artystyczna nowoczesność. Ta ostatnia była wyznaczana właśnie takimi specyficznymi zjawiskami jak pomniki publiczne, które zaprzęgały elitarne formy artystycznego wyrazu w służbę demokratyzującego się życia politycznego doby porozbiorowej. Jest to zarazem pierwsze opracowanie tematu ówczesnej ideologii „wskrzeszenia” w ogóle, dlatego też adresowane nie tylko do osób zainteresowanych historią sztuki, ale i również historią polityczną i społeczno-kulturową początku XIX wieku.