„Anna Saciuk-Gąsowska” – książki

Angielskojęzyczne wydanie albumu. Publikacja stanowi próbę przeniesienia konstrukcji stałej ekspozycji muzealnej w przestrzeń książki. Znajdziemy tu teksty na temat sztuki nowoczesnej oraz materiał ilustracyjny złożony z reprodukcji prac eksponowanych w ramach wystawy. Atlas nowoczesności to osnuta wokół dzieł pochodzących z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi opowieść o nowoczesności rozumianej jako zestaw idei, napięć i energii, do dzisiaj pośrednio lub bezpośrednio kształtujących rzeczywistość społeczną. W niniejszym wydawnictwie opowieść ta przyjmuje formę wizualno-tekstowego kolażu, dla którego punktem wyjścia jest otwarta na początku 2014 roku w jednej z siedzib łódzkiego muzeum wystawa przygotowana pod kierownictwem Jarosława Suchana przez zespół kuratorski w składzie: Aleksandra Jach, Paulina Kurc-Maj, Maria Morzuch, Anna Saciuk-Gąsowska, Katarzyna Słoboda, Joanna Sokołowska, Magdalena Ziółowska. Zarówno wystawa, jak i odwołujące się do niej wydawnictwo nie opowiadają o dziejach modernizmu ani tym bardziej o historii modernistycznej sztuki. Miast chronologicznie uporządkowanej narracji oferują montaż wyobrażeń nowoczesności oraz jej śladów utrwalonych w sztuce XX i XXI wieku. Pojawiający się w tytule "atlas" określa zasadę przyjętej konstrukcji: jest ona swoistym zbiorem map, z których każda opisuje topografię innego terytorium nowoczesności. Nie wszystkie terytoria zostały w nim opisane, ale też niekompletność tego zbioru, a także kolażowy sposób jego organizacji zdają się najlepiej oddawać nowoczesne doświadczenie rzeczywistości jego nieuchronną fragmentaryczność i nieciągłość. Publikacja stanowi próbę przeniesienia przyjętej dla wystawy konstrukcji w przestrzeń książki co, oczywiście, nie odbywa się bez strat. Książka nie oddaje wszystkich jej wymiarów, równocześnie jednak rozbudowuje ją o nowe treści. Otwierający esej przedstawia metodologiczne konteksty, w jakich ujmowana jest nowoczesność za pomocą "atlasu".Przyjęta w nim perspektywa zostaje rozwinięta w kolejnych czternastu rozdziałach. Składają się na nie krótkie opracowania na temat poszczególnych fenomenów nowoczesności, przygotowane przez badaczy i badaczki specjalizujące się w danej dziedzinie, oraz materiał ilustracyjny złożony z reprodukcji prac eksponowanych w ramach łódzkiej wystawy. Dopełnienie stanowią przygotowane na potrzeby niniejszego wydawnictwa kolaże Witka Orskiego, umieszczone na początku rozdziałów. Zestawiają one, mieszają i przemieszczają elementy prac pochodzących z różnych części oryginalnego "atlasu", otwierając tym samym wyobrażenia nowoczesności na kolejne przekształcenia i interpretacje. Nowoczesność nieprzypadkowo staje się przedmiotem refleksji w łódzkim Muzeum Sztuki. To w nim została stworzona jedna z pierwszych w świecie muzealnych kolekcji sztuki modernistycznej. To tutaj przez dziesięciolecia kształtowano obraz artystycznego modernizmu, ustanawiając hierarchie obowiązujące w sztuce polskiej do dzisiaj. Co jednak najważniejsze, to tutaj właśnie ideę muzeum powiązano z nowoczesną ideą krytyczności, uznając, że misją Muzeum Sztuki winno być wyzwalanie zdolności do krytycznego widzenia rzeczywistości zarówno tej artystycznej, jak i pozaartystycznej.

Katalog prezentuje kolekcję Łódzkiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, zawierającą prace wyróżniających się twórców z całego kraju ze szczególnym uwzględnieniem łódzkiego środowiska artystycznego. Łódzkie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych powołano we wrześniu 2004 roku. Projekt stworzenia kolekcji został zainicjowany w ramach Narodowego Programu Kultury Znaki Czasu, finansowanego z dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz przez prywatnych sponsorów. W skład Komisji Zakupów weszli krytycy i historycy sztuki: Dorota Jarecka, Dorota Monkiewicz, Maria Morzuch, Grzegorz Musiał, Paweł Sosnowski, a w 2007 roku Jarosław Suchan. W 2008 roku Towarzystwo podpisało z Muzeum Sztuki w Łodzi umowę o współpracy, przenosząc jednocześnie do jego gmachu swoją siedzibę. W grudniu 2013 roku Łódzkie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych przekazało Muzeum Sztuki prace zebrane w latach 2004–2013. Zbiory Zachęty obejmują prace wyróżniających się twórców z całego kraju ze szczególnym uwzględnieniem łódzkiego środowiska artystycznego. Obecnie liczą prawie siedemdziesiąt pozycji. Zgromadzone prace reprezentują sztukę progresywną, często odwołującą się do współczesnych problemów, operującą rozmaitymi mediami. Niektóre poruszają temat awangardowego dziedzictwa na przykład video art i dokumentacje akcji artystycznych: „Unik” Cezarego Bodzianowskiego, „Wszystko już było Grupy” Azorro, „Rzeczy” Igora Krenza czy „Awangarda bzy maluje” Przemysława Kwieka. Wiele prac dotyczy sytuacji jednostki w systemie mechanizmów władzy i kulturowych konstrukcji m.in.: Grupa Sędzia Główny, Elżbieta Jabłońska, Katarzyna Kozyra, Zofia Kulik, Natalia Lach-Lachowicz, Zbigniew Libera, Joanna Rajkowska, Jadwiga Sawicka, Alicja Żebrowska. W kolekcji znalazły się także prace odwołujące się do łódzkiej tradycji artystycznej oraz bezpośrednio do kolekcji Muzeum, m.in.: „Śniadanie w muzeum Łodzi Kaliskiej”, „Światło ze wschodu” Artura Chrzanowskiego. Nie zabrakło też realizacji autorstwa łódzkich przedstawicieli sztuki wideo: Agnieszki Chojnackiej, Konrada Kuzyszyna, Anny Orlikowskiej, Wiktora Polaka. W zbiorach znajdują się także prace wielu innych widocznych na polskiej scenie artystycznych osobowości, takich jak: Krzysztof Bednarski, Bogna Burska, Tomasz Ciecierski, Stanisław Drożdż, Grupa Tworzywo, Wojciech Leder, Robert Maciejuk, Magdalena Moskwa, Jacek Niegoda, Robert Kuśmirowski, Dominik Lejman, Karol Radziszewski, Leszek Paul, Józef Robakowski, Jan Simon, Paweł Susid, Grzegorz Sztwiertnia, Ryszard Waśko, Ewa Zarzycka i Alicja Żebrowska. W pierwszej części publikacji znajdziemy teksty opisujące proces kształtowania się kolekcji Łódzkiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. Pozostała część katalogu jest prezentacją twórczości poszczególnych artystów.

Publikacja poświęcona twórczości Marka Chlandy zawiera teksty analizujące poszczególne idee oraz wątki obecne zarówno w jego pracach składających się na wystawę „Studium posłuszeństwa”, jak i innych realizacjach artysty powstających od lat 70-tych do dziś. Marek Chlanda nigdy nie należał do artystów tworzących jednoznacznie polityczne czy krytyczne prace. Nie angażował się również w polityczne ruchy. Jego zdystansowana i pełna ironii perspektywa wobec otaczającej go rzeczywistości, zarówno społeczno-politycznej jak i tej dotyczącej świata sztuki, nie pozostawała jednak bez wpływu na poszczególne realizacje. Ta osobność nastręcza także problemy z klasyfikacją realizacji Chlandy wedle tradycyjnych gatunków. Rysunki, rzeźby, obiekty – prace Marka Chlandy wymykają się tym jednoznacznym kategoriom. Wystawa Marka Chlandy, artysty, którego twórczość na różne sposoby wiąże się z historią Muzeum Sztuki w Łodzi, a także łączy elementy historyczne ze współczesnymi. Podąża za artystą i jego procesami badawczymi. Bada pozostawione przez niego mapy, szkicowniki, zapisy ruchu, ślady gestów. Otwiera się na sensualne i intuicyjne skojarzenia. Poszukuje śladów strategii choreograficznych w obrębie odmiennych rodzin prac. Odwołuje się do narzędzi montażu w miejsce myślenia o kompozycji przestrzeni i chronologii. Na niniejszą publikację, poza wstępem o wystawie autorstwa Anny Saciuk-Gąsowskiej oraz niepublikowanym wywiadem z artystą z 1985 roku, składają się testy Piotra Graczyka, Katarzyny Słobody i Magdaleny Kownackiej, analizujące poszczególne idee oraz wątki obecne zarówno w Studium posłuszeństwa, jak i innych realizacjach Marka Chlandy powstających od lat 70. do dziś. Katarzyna Słoboda w swoim eseju przywołuje pracę „Dzień dobry / Buenos Dias”, której premiera miała miejsce w rezydencji Księży Młyn – oddziale Muzeum Sztuki w Łodzi 20 kwietnia 1995 roku. Zwraca uwagę na otwarty na przypadek, sensualny charakter prac Chlandy związany z poszukiwaniem twórczych rozwiązań na styku rożnych gatunków sztuki. Sztuki wizualne są dla niego dziedziną pokrewną muzyce, w której wirtuozerię osiąga się poprzez ciągłe powtarzanie, wewnętrzną dyscyplinę i bezustannie wykonywanie ćwiczenia. Celem tych praktyk nie jest jednak wirtuozeria warsztatowa ani doskonałość stylu, lecz wrażliwość na rytmy i tonacje rzeczywistości oraz wzajemne powiązania między abstrakcyjnymi pojęciami kulturowymi, powidokami pamięci. Osią tekstu Piotra Gralczyka „Studium posłuszeństwa. Sztuka badawcza” jest prywatny charakter twórczości Marka Chlandy oraz figura pracowni artysty jako swoistej kawerny – pustej przestrzeni, sztucznego i relatywnie odseparowanego od świata środowiska zewnętrznego. Istnienie kawerny jest według autora warunkiem koniecznym twórczości i badawczego aspektu sztuki. Tekst Magdaleny Kownackiej poświęcony jest z kolei powstającym od początku lat 80. miejscom rysunkowym, realizowanymi przez Chlandę w drodze, często w przypadkowych lokacjach: pustostanach, prywatnych mieszkaniach. Wykorzystywał w nich zastaną strukturę architektoniczną, tworząc wielowarstwowe i wielowymiarowe zespoły prac wpisanych w tę przestrzeń w sposób nierozłączny tak dalece, że dzieła ulegały destrukcji wraz z destrukcją przestrzeni.