„Larry McMurtry” – książki

Oddana po raz pierwszy do rąk czytelników w 1985 roku Na południe od Brazos Larry'ego McMurtry'ego to powieść wyjątkowa. Doceniona zarówno przez krytyków (nagroda Pulitzera za 1985 rok), jak i czytelników (średnia ocen na goodreads.com to 4,5 w pięciostopniowej skali, z kolei na lubimyczyac.pl: 8,5 na 10 możliwych), doczekała się też wspaniałej ekranizacji w postaci miniserialu z życiowymi (jak sami przyznają) rolami wybitnych aktorów, Roberta Duvalla i Tommy'ego Lee Jonesa. Larry McMurtry stworzył western z krwi i kości, zachwycający nawet tych, którzy za westernami nie przepadają; napisany z rozmachem, pełen mistrzowsko wykreowanych, wielowymiarowych postaci, uchwyconych w nad wyraz realistycznej, niespiesznej fabule. Książkę bez wad, literackie arcydzieło, które bawi, smuci, wzrusza, skłania do refleksji. Wydanie powieści, które czytelnik ma przed sobą, w doskonałym, klasycznym tłumaczeniu Michała Kłobukowskiego (który m.in. za ten przekład otrzymał nagrodę Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich za 1991 rok), wzbogacone zostało o obszerne posłowie Michała Stanka oraz wkładkę z unikalnymi materiałami ilustracyjnymi – oryginalnymi fotografiami z epoki, a także zdjęciami z planu filmowego opartego na powieści serialu. „Wielkość tej książki polega m.in. na tym, że, oferując potoczyście opowiedzianą historię, niesie mnóstwo motywów i wątków wplecionych w fabułę, działających na różnych poziomach – emocjonalnym, historycznym, gatunkowym, symbolicznym, a także intertekstualnym. Jednak bogactwo podtekstów nie przytłacza kapitalnego „storytellingu”. To przede wszystkim porywająca opowieść. I o ile wcześniejsza, współczesna twórczość McMurtry'ego traktowała o pogrobowcach mitu Starego Zachodu, to w Na południe od Brazos autor cofa się w przeszłość i opowiada sam mit. Czy wręcz – „mitologię” – z posłowia M. Stanka. „Jeśli miałbyś w swoim życiu przeczytać tylko jeden western, przeczytaj Na południe od Brazos”– „USA Today”.

„McMurtry napisał smutną, a jednocześnie zabawną powieść, w której uczcił nie tylko przeszłość swoich bohaterów, lecz także schyłek amerykańskiego Zachodu.” – „New York Times” „Jedno z najmocniejszych i najbardziej poruszających dzieł McMurtry’ego.” – „Los Angeles Times” Kapitan Woodrow Call – za młodu wspólnik Gusa McCrae i strażnik Teksasu – został łowcą nagród i właśnie zlecono mu wytropienie groźnego meksykańskiego bandyty. W wyprawie towarzyszy mu mieszczuch ze Wschodniego Wybrzeża, niezbyt rozgarnięty zastępca szeryfa i jeden z ostatnich członków ekipy Kapeluszników, niejaki Ślepki Parker, ożeniony z Loreną, dawną kochanką Gusa. Podczas długiego i niebezpiecznego pościgu przemierzają ostatnie dzikie tereny Zachodu. Akcja na pewien czas przenosi się do bandyckiej ostoi zwanej Miastem Wron, a w finale bohaterowie odwiedzają rozległe i okrutne równiny teksaskiego pogranicza. Ulice Laredo zamykają tetralogię, której pierwszy tom nosił tytuł Na południe od Brazos. To porywająca i przejmująca elegia o bohaterstwie i przyjaźni.

Szlak umrzyka to, mimo że napisany jako trzeci w kolejności, chronologicznie pierwszy tom epickiej teatrologii o Dzikim Zachodzie. Przedstawione tu wydarzenia opowiadają genezę przyjaźni dwójki bohaterów bestsellerowego Na południe od Brazos: Augustusa McCrae i Woodrowa Calla, oraz jak ten pierwszy odnalazł miłość swojego życia, a drugi – matkę swego jedynego syna. Jest rok 1842. Gus i Call – młodzi, niedoświadczeni, ale pełni entuzjazmu poszukiwacze przygód – wstępują w szeregi słynnych strażników Teksasu, gdzie czeka ich brutalna konfrontacja z rzeczywistością. Ich dowódca okazuje się skrajnie nieodpowiedzialny, towarzysze broni to w większości zgraja nieudaczników, a Indianie z plemienia Komanczów pod wodzą budzącego trwogę Garbu Bizona nie pozostawiają wątpliwości, kto rządzi na pograniczu. Jeśli dodamy do tego koszmarne warunki życia w dziczy, raz upał, raz przenikliwy ziąb, szalejące tornada, wezbrane rwące rzeki, krwiożercze pumy, niedźwiedzie i jadowite węże… mamy prosty przepis na katastrofę. Gus i Call nie poddają się jednak i raz za razem dają się porwać niebezpieczeństwu, którego kres znajdą dopiero po przejściu Szlaku Umrzyka, zbierającej krwawe żniwo trasie do El Paso.

Akcja powieści rozgrywa się w latach 50. XX wieku w niewielkim, zakurzonym miasteczku Thalia w Teksasie. Dwaj młodzieńcy, Jack Duane i Sonny, wkraczają w świat dorosłych, odkrywając mroczne tajemnice seksu i skomplikowane arkana miłości. Zaludniony przez plejadę niebanalnych, ekscentrycznych postaci i ożywiony wysmakowanym humorem McMurtry'ego, Ostatni seans filmowy to metaforyczna, momentami gorzka, momentami szalona, a zarazem przejmująca powieść o dojrzewaniu, poszukiwaniu szczęścia, utracie złudzeń. Uniwersalna historia, w której autorowi udało się oddać ducha całej małomiasteczkowej Ameryki. Na podstawie powieści nakręcony został głośny film Petera Bogdanovicha pod tym samym tytułem. Za najważniejsze dzieło McMurtry’ego uchodzi nagrodzona Pulitzerem powieść Na południe od Brazos.