„Anna Czabanowska-Wróbel” – książki

Paradoks znaczenia twórczości Leopolda Staffa dla przemian polskiej poezji polega na nieustannej oscylacji między dającą się zauważyć nieobecnością i ukrytą obecnością. Związany jest ściśle z zaakceptowaniem przez niego samego przemijania konwencji poetyckich, w których się wypowiadał, i z równoczesną wiarą w to, że ostatecznie liczy się tylko poezja i tylko ona zostaje. Leopold Staff nie miał tyle szczęścia, ile mieli go ci, których na swej długiej drodze twórczej spotykał, z którymi podążał i których mijał. Jak choćby Leśmian, skamandryci czy Różewicz. Wydawać by się mogło, że spełniło się w naszych czasach proroctwo z wiersza, którym twórca Dziewięciu muz zamknął swój ostatni tom: „Zostanie po mnie pusty pokój/ I małomówna, cicha sława”. Autorzy książki Twórczość poetycka Leopolda Staffa. Konteksty i relacje przekonują jednak, że proroctwo owo się nie spełniło, bo sława Staffa, może nie najbardziej dziś rozgłośna, nie jest przecież „małomówna”. W składających się na tom studiach i szkicach nie znajdziemy tekstów, z których przebijałby ślepy zachwyt. Chciałoby się powiedzieć, że przedmiot, zgodnie ze swoim ciężarem gatunkowym i „alchemicznymi” właściwościami, pozwala badającym go podmiotom zachować równowagę. Autorzy książki mówią bardzo różnymi językami, reprezentują bowiem rozmaite upodobania badawcze. Ale przecież różnymi językami mówił sam Staff, do każdej z epok, w których tworzył, dokładając zresztą, o czym w tomie wspomina się wielokrotnie, własne, oryginalne pierwiastki. I zapraszał do dialogu; poetyckie dialogi z dziełem Staffa to istotna druga część tomu, ale nie ostatnia. Na końcu książki znajdziemy rarytas – garść wierszy odnalezionych w rękopisie, których autor Snów o potędze nie włączył do swego debiutanckiego tomiku – z recenzji prof. dr. hab. Aleksandra Nawareckiego.

Wszechobecne, niewidzialne, niezbędne do życia – powietrze symbolizuje to, co duchowe, a zarazem rzeczywiście istniejące. Najbardziej nieuchwytny z żywiołów odgrywa wyjątkowo ważną rolę zarówno w dawnych baśniach, jak i w nowszej literaturze dziecięcej. Subtelny żywioł daje o sobie znać na różne sposoby, może być delikatnym powiewem, ale ma też swój dramatyczny i destrukcyjny wymiar – staje się wówczas burzą i niszczącym huraganem. Na zakończenie Szekspirowskiego dramatu i w jego przeznaczonych dla dzieci adaptacjach Ariel zostaje uwolniony. W.H. Auden, wnikliwy czytelnik Burzy, napisał dla Prospera długi monolog, którym może on pożegnać Ariela i jego słodki, a równocześnie groźny śpiew, jakim duch powietrza otacza z właściwą mu delikatnością i obojętnością „szorstki świat”. Mamy nadzieję, że pamiętając o tych słowach, czytelnik naszej książki będzie kończył jej lekturę: „Och, Arielu, / Arielu, brak mi cię będzie. Ciesz się swoim żywiołem. Żegnaj”. „Żywioły w literaturze dziecięcej. Powietrze to monografia zbiorowa doskonale wpisująca się w ciąg badań nad twórczością przeznaczoną dla dzieci, by wymienić wydany w 2017 roku tom poświęcony wodzie i kolejny, dotyczący ziemi w literaturze dziecięcej (2019). Można więc spojrzeć na książkę jako na kontynuację pewnego zamierzenia naukowego rozszerzającego dotychczasowe pole badawcze. Niewątpliwa jest także kompetencja obu redaktorek naukowych tego monograficznego cyklu, Anny Czabanowskiej-Wróbel i Krystyny Zabawy. Zasięgiem publikacja mogłaby objąć zarówno badaczy literatury zajmujących się piśmiennictwem dla dzieci, polskim i obcym, jak i dydaktyków poszukujących inspiracji wykraczających poza ograniczenia szkolnego kanonu. Powinna też zwrócić uwagę wszystkich zainteresowanych zagadnieniami wyobraźni znajdującej się pod znakiem żywiołów”. Z recenzji profesora Tadeusza Sławka

Kategoria powtórzenia łączy w sobie w modernistycznym przemieszczeniu kwestie jaźni, pamięci i – wieczności. Na długo przed postmodernistycznymi nawrotami powtórzenie stało się przestrzenią poszukiwań artystycznych, w których ścierają się ze sobą wątpliwość i nadzieja. Powtórzenie w proponowanym tu ujęciu nie stanowi teoretycznej konstrukcji, ma stały i dlatego wciąż zmieniający się związek z egzystencją, z jednostkowym, pojedynczym doświadczeniem i z samym pisaniem jako czynnością i procesem. Nowatorskie poszukiwania Anny Czabanowskiej-Wróbel zwarte w jej książce sytuują się w nurcie krytycznego odkrywania rzeczywistych cech literackiej nowoczesności, kształtującej swe rysy nie tylko w dążeniu do stanu mitycznej oryginalności, ale też w poczuciu niemożliwości osiągnięcia jej przeciwieństwa; utopijności powtórzenia. Autorka zarówno identyfikuje te iteratywne praktyki, czasem w najbardziej nieoczekiwanych miejscach, jak i analizuje ich funkcje, niekiedy bardzo istotne, służące bowiem rozwijaniu i krystalizowaniu autorskich formuł podmiotowości, stabilizowaniu pamięci, konstruowaniu tożsamości jednostek i wspólnoty. „Książka Anny Czabanowskiej-Wróbel jest świadectwem ogromnej kompetencji historycznoliterackiej (obejmującej polską literaturę od końca XIX wieku po początek wieku XXI), rozległej erudycji, komparatystycznej wiedzy, jak też dojrzałej a subtelnej sztuki interpretacji, której efektem są poszczególne studia, bardzo różnorodne w swoim charakterze, a zarazem zawsze inspirujące i wnikliwe”. – Z recenzji prof. dr hab. Ryszarda Nycza Anna Czabanowska-Wróbel – badaczka literatury Młodej Polski, poezji współczesnej i literatury dziecięcej; profesor zwyczajny na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka książek: Baśń w literaturze Młodej Polski (1996), Dziecko. Symbol i zagadnienie antropologiczne w literaturze Młodej Polski (2003), Poszukiwanie blasku. O poezji Adama Zagajewskiego (2005), Złotnik i śpiewak. Poezja Leopolda Staffa i Bolesława Leśmiana w kręgu modernizmu (2009), Sprzeczne żywioły. Młoda Polska i okolice (2013) oraz internetowej monografii Adama Zagajewskiego (2015). Edytorka poezji Józefa Jedlicza i Stanisława Miłaszewskiego. Redaktorka i współredaktorka książek zbiorowych o twórczości Bursy, Tetmajera, Staffa, Micińskiego, Liedera, Wyspiańskiego, Zagajewskiego, Różyckiego, o modernistycznym witalizmie, poezji Nowej Fali, wyobraźni poetyckiej XX i XXI wieku, wolności i wyobraźni, a także żywiołach w literaturze dziecięcej.