„Dariusz Kosiński” – książki

Książka realizuje alternatywną wersję leksykonu: nie jest słownikiem terminów, zjawisk, osób, wydarzeń, dzieł itp., lecz jest zbudowanym z esejów tekstowym performansem ustanawiającym międzywojenną awangardę teatralną Europy Środkowo-Wschodniej jako odrębne i specyficzne zjawisko historyczne. Nie znaczy to, że wytwarzamy coś, co wcześniej nie istniało. Raczej (re)organizujemy pewien zestaw znanych wcześniej elementów w taki sposób, by na zaprojektowanej przez nas scenie zaistniały jako całość. To procedura odmienna od tradycyjnego poszukiwania akademickich definicji, które skupiają się na wytyczeniu granic i kryteriów pozwalających na oddzielenie opisywanego obiektu od innych. Zamiast tego, zapraszamy różnorodne zjawiska, by wystąpiły razem jak aktorzy tworzący między sobą rozliczne i często zaskakujące związki. Będąc performansem o sztukach performatywnych, Lexicon jest skomponowany według zasad specyficznej dramaturgii świadomie grającej z konwencjami dramatycznymi i teatralnymi. Książkę tworzą trzy części (lub akty). Pierwsza prezentuje sceny międzywojennej awangardy teatralnej Europy Środkowo-Wschodniej, czyli - wyznaczane przez skomplikowane procesy państwowotwórcze - środowiska historyczno-kulturowe, w których się ona rozwijała. Tu też następują zaproponowane przez członków zespołu pracującego nad publikacją prezentacje narodowych awangard ukazywanych w kolejnych syntetycznych skrótach, by w finale aktu, który poświęcony jest trzem szczególnym miastom (Witebsk, Triest, Lwów), ukazać je we wzajemnych powiązaniach i splątaniach. Akt drugi stanowi antytezę pierwszego - zamiast narodowych historii awangardy opisuje się tu nowoczesne sieci komunikacji i współdziałania przekraczające granice państwowe i kulturowe różnice: pisma tworzące transgraniczne związki, międzynarodowe wystawy, transnarodowe ruchy teatrów robotniczych i żydowskich. Akt trzeci to próba syntezy całego leksykonowego performansu. To tu międzywojenna awangarda teatralna Europy Środkowo-Wschodniej - tytułowa bohaterka książki pojawia się jako autonomiczny podmiot obdarzony własną sprawczością. Ta część zorganizowana jest wokół czterech fundamentalnych pojęć: formy, dramatu, tańca i wydarzenia, co ma pozwolić na opisanie specyfiki wschodnio-środkowoeuropejskiej awangardy teatralnej widzianej jako całościowe zjawisko ożywiane wspólnymi wartościami estetycznymi i ideowymi. Na książkę składają się teksty różnych osób, reprezentujących różne kultury i style pisania. Redaktorzy poszczególnych części i całego tomu nie dążyli do ukrycia tych odmienności przez narzucanie na tę wielość jakichś ujednolicających, obiektywnych standardów. Zarazem, by pomóc czytelnikom w poruszaniu się pomiędzy wielością głosów i perspektyw, wydawcy zdecydowali się stworzyć specjalny Indeks, zawierający ułożone w porządku alfabetycznym najważniejsze postacie, wydarzenia, przedstawienia i idee międzywojennej awangardy teatralnej Europy Środkowo-Wschodniej.

Książka niniejsza, zgodnie ze swoim podtytułem, poświęcona jest próbom rekonstrukcji i reinterpretacji czterech pierwszych przedstawień zrealizowanych przez Jerzego Grotowskiego w Teatrze 13 Rzędów w Opolu, którym wraz z Ludwikiem Flaszenem kierował od połowy roku 1959. Te cztery przedstawienia to kolejno: Orfeusz według dramatu Jeana Cocteau, Kain na podstawie dramatu Georgea Gordona Byrona, Misterium buffo według Włodzimierza Majakowskiego i Siakuntala na podstawie dramatu Kalidasy. Książka powstała w ramach projektu badawczego Jerzy Grotowski przedstawienia 19571964 nr N N105 417340, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki, a realizowanego w Instytucie im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu. Publikacja dofinansowana przez Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego ze środków MNiSW przyznanych na finansowanie badań naukowych w 2017 roku. Książka nominowana do Nagrody Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych za najlepszą publikację książkową z zakresu wiedzy o dramacie, teatrze, widowiskach i innych sztukach performatywnych w roku 2018.

Nadrzędnym walorem tej rozprawy jest jej ukierunkowanie interpretacyjne - odczytanie przedstawień romantycznych Jerzego Grotowskiego w Teatrze 13 Rzędów w kontekście formacji "szyderców" (tu odwołanie do książki Marty Piwińskiej) [...]. Dariusz Kosiński starannie konfrontuje zrekonstruowaną materię teatralną ze świadectwami odbioru przedstawień, a także z nawarstwionymi konstruktami interpretacyjnymi, wytworzonymi przez krytyków i wcześniejszych badaczy. Fragment recenzji wydawniczej Zbigniewa Majchrowskiego Dariusz Kosiński podejmuje niemal archeologiczną próbę zdjęcia kolejnych warstw, tektoniki utworzonej przez nawarstwiające się opinie, aby dotrzeć do sytuacji komunikacyjnej sprzed pół wieku i zastąpić ją narracją maksymalnie oczyszczoną od uroszczeń modnych i wszystkożernych metodologii. Ten genialny w swojej prostocie zabieg można nazwać hermeneutyką wydarzenia teatralnego, metodą, która ponad doraźne opinie i niewczesne domniemywania bardziej sobie ceni twardy grunt - szczegółową dokumentację [...]. Fragment recenzji wydawniczej Marka Troszyńskiego

„Związki między Słowackim i Grotowskim są głębsze i istotniejsze niż tylko fakt, że drugi sięgał po teksty pierwszego. Z pewnością obu łączy przecież niezwykła dynamika postawy twórczej, obejmującej i życie, i sztukę. Obaj pozostawali w nieustannym poszukiwaniu, nie zadowalając się tym, co już udało im się stworzyć. Obaj nie poprzestawali na już osiągniętych formach i metodach, bezkompromisowo niszcząc je, gdy uznawali, że stały się martwe. Obaj w niezwykle głęboki i dalekosiężny sposób przekształcili dziedziny, w których tworzyli. Obaj wreszcie, przy oficjalnym uznaniu, zostali w Polsce zepchnięci na dalszy plan, a ich dokonania spotykają się z drwiną, oskarżeniami o uruchamianie ciemnych mocy i podejrzane eksploracje na pograniczu sztuki i religii. Wyrazem tego przekonania o istnieniu licznych i mocnych więzi łączących Słowackiego i Grotowskiego, a zarazem okazją do ich przemyślenia, stała się w poświęconym im obu roku dwudniowa konferencja Kości mi wewnętrzne połamał. Słowacki i Grotowski – rekontekstualizacje, zorganizowana w grudniu 2009 roku przez Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu i Katedrę Dramatu Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego.” – Dariusz Kosiński

Zmiana ustawienia. Polska scenografia teatralna i społeczna XX i XXI wieku to najważniejsza publikacja o polskiej scenografii od czasów Polskiej plastyki teatralnej Zenobiusza Strzeleckiego!Trzytomowa, bogato ilustrowana synteza dziejów polskiej scenografii nowoczesnej (od początków XX wieku do dziś), rozumianej jako sztuka kształtowania przestrzeni i estetyki przedstawień teatralnych i społecznych, a zarazem próba odnowienia refleksji nad nią. Autorki I autorzy reprezentują odmienne perspektywy i metodologie, różne subdyscypliny (historia i teoria teatru, performatyka), dyscypliny (teatrologia i nauki polityczne) czy wręcz obszary ludzkiej działalności (nauka i sztuka). Można zakupić wszystkie trzy tomy w komplecie lub każdy z nich osobno. Tom 2: W labiryncie przestrzeni i obrazów Tom podzielony jest na dwie części. Pierwszą, Wędrówki po polskiej scenografii teatralnej po 1945 roku, tworzą eseje dotyczące różnych zjawisk polskiej scenografii teatralnej po II wojnie światowej. Jak wyjaśnia we wstępie do serii prof. Dariusz Kosiński: ,,Nie mogąc pokusić się na tym etapie o jednolitą i całościową syntezę, na którą jest być może jeszcze za wcześnie autorki tekstów zgromadzonych w tej części: Ewa Dąbek-Derda, Dominika Łarionow i Paulina Skorupska wiodą czytelników przez wytyczanymi przez nie - często pionierskimi - szlakami, łącząc i prezentując wybrane dokonania polskich scenografów drugiej połowy XX i początków XXI wieku. Podobny charakter ma też podjęta przez Dorotę Buchwald i przeze mnie próba stworzenia swoistego katalogu obrazów i motywów powracających (niekiedy natrętnie) w polskiej scenografii współczesnej". W części drugiej tomu, zatytułowanej Sceny życia publicznego. Polska scenografia społeczna XX i XXI wieku autorzy rozdziałów uzasadniają teoretycznie koncepcję scenografii społecznej (Kamil Minkner), syntetycznie szkicują jej ,,polskie drogi" (Daniel Przastek) i prezentują rozbudowane studia przypadków: scenografię wielkich narodowych pogrzebów (Paweł M. Mrowiński) oraz mszy odprawianych w czasie pielgrzymek do Polski papieża Jana Pawła II (Paweł M. Mrowiński i Daniel Przastek).

Tom, wydany z okazji stulecia Reduty, zawiera artykuły naukowe będące uzupełnionymi i rozwiniętymi wersjami wystąpień na konferencji Reducie na stulecie, która odbyła się w dniach 1819 stycznia 2019 roku w Krakowie pod auspicjami Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego i okazała się wydarzeniem wskazującym nowe obszary i nowe kierunki badawcze.

Ta książka jest zaproszeniem do czynnego myślenia o tekstach Wyspiańskiego i poprzez nie. Gromadzi teksty powstałe w trakcie projektu artystyczno-badawczego „Poza kanonem, pomiędzy akademią a praktyką. Dramaty Stanisława Wyspiańskiego”. Laboratoryjnej pracy poddano sześć utworów Wyspiańskiego, sytuujących się na obrzeżach kanonu.