„Bogumił Grott” – książki

„ (...) ewolucja zachodząca w Niemczech burzyła wartości podstawowe. Dlatego też w latach międzywojennych pojawiło się przekonanie, iż kraj ten wychodzi z Europy. Obok tendencji do zreformowania chrześcijaństwa zgodnie z potrzebami nacjonalizmu niemieckiego, tj. przystosowania go do wyidealizowanego germańskiego ducha, w początku XX wieku pojawiają się ruchy o charakterze neopogańskim, głoszące potrzebę oparcia się o domniemane wartości germańskiej kultury przedchrześcijańskiej – kultury bezwzględnych wojowników, dla których pojęcia współczucia, litości, pokory, grzechu czy potrzeby zadośćuczynienia za popełnione winy były czymś niezrozumiałym i obcym” (z wprowadzenia). „O ile na Zachodzie krytyka religii miała charakter racjonalistycznego obalania przesądów w celu ofiarowania człowiekowi pełnej swobody myślenia i kierowania sobą, o tyle Niemcy nie poprzestawali nigdy na tej negatywnej krytyce, jakkolwiek chętnie brali w niej udział, o czym świadczy chociażby Feuerbach i Strauss, ale starali się zawsze na miejsce Boga obalonego stawić bogów nowych. Czując wszakże na wpół świadomie niewystarczalność filozofii w tym względzie, usiłowali ją wesprzeć odwołaniem się do jakiejkolwiek tradycji religijnej, byleby nią nie była tradycja własnej religii chrześcijańskiej” (Bogdan Suchodolski, Dusza niemiecka w świetle filozofii). „Nie do nas należy zastanawianie się nad ogółem przyczyn, które właśnie narzędziu mistycyzmu niemieckiego, tzn. partii narodowosocjalistycznej, umożliwiły dojście do władzy. Rozważając jednak tę specjalną mistykę germańską, obok której istnieją jeszcze w Niemczech i inne, nie możemy nie podkreślić z całym naciskiem, że partia była tylko politycznym wyrazem tej, nie waham się powiedzieć, potwornej Weltanschauung głęboko w przeszłości zakorzenionej” (Leon Halban, Mistyczne podstawy narodowego socjalizmu).

Funkcjonowanie człowieka we wspólnocie narodu i państwa dowodzi, że rozdzielenie sfery politycznej i religijnej nie jest możliwe, a podejmowane w tym kierunku działania owocują zarówno konfliktem sumienia, jak i konfliktem politycznym; prowadzą do destrukcji w obrębie konkretnego bytu ludzkiego, jak i niszczą delikatną tkankę relacji społecznych. Człowiek jest zarówno homo religiosus, jak i homo politicus. Pozostawiając w zawieszeniu i do namysłu czytelnika rozstrzygnięcie sporu o to, czy w sposób bardziej pierwotny i zasadniczy człowiek jest polityczny, czy religijny, czy ważniejsza jest kura, czy jajko, należy przede wszystkim badać wzajemne wpływy i powiązania między tymi aspektami ludzkiej natury i ludzkiej aktywności. Szczególną uwagę zaś należy poświęcić koncepcji stosunku państwa do religii i jej wyznawców, zarazem obywateli państwa, coraz częściej bowiem społeczności wieloreligijne znajdują sie pod jedną władzą polityczną. Niniejszy zbiór tekstów wybitnych polskich politologów i religioznawców jest pomyślany jako swoisty wstęp do politologii religii, dyscypliny pionierskiej jako dziedzina religioznawstwa. O obszarach wspólnych i odrębnych, o wzajemnych wpływach, i powiązaniach, religii i polityki piszą: Jacek Bartyzel, Helena Giebień, Bogumił Grott, Olgierd Grott, Krzysztof Karczewski, Rafał Łętocha, Artur Paszko, Maciej Strutyński, Łukasz Święcicki i Adam Wielomski.

Niniejsza książka jest gruntownym przeglądem bogatego zasobu myśli formacji nacjonalistycznych w Polsce okresu rządów sanacji, okupacji i tuż powojennego na szerokim tle porównawczym. Stanowi też pewien wkład zagadnienie metodologii badań nacjonalizmów. Omawia poglądy polskich nacjonalistów na podstawowe zagadnienia polityczno-ustrojowe, geopolityczne, narodowościowe, cywilizacyjne, gospodarcze, społeczne, a nawet historiozoficzne. Główne pytanie zawarte w treści książki dotyczy tego, czy i w jakim stopniu polski nacjonalizm był adekwatny do ogromu wyzwań wynikających z niezwykle trudnej sytuacji geopolitycznej kraju zagrożonego przez imperializm niemiecki i sowiecki. Czy rozwiązania proponowane zarówno przez zwolenników idei ?Katolickiego Narodu Polskiego?, jak i inne ugrupowania, a w szczególności neopogańską Zadrugę, opierały się na realnych przesłankach, oraz czy miały szanse na realizację i akceptację Polaków?