„Błażej Kmieciak” – książki

Książka przybliża temat przymusu bezpośredniego wykorzystywanego w celach terapeutycznych w medycynie i psychiatrii. Autor, mający wieloletnią praktykę w zakresie opisywanej tematyki z racji zatrudnienia na stanowisku rzecznika praw pacjenta szpitala psychiatrycznego, opisuje zagadnienie z licznych perspektyw. Ponadto, uzupełnienie rozważań prawnych o dostępne w dziełach filmowych i literackich opisy zaburzeń nadaje książce żywości i barwności nieczęsto spotykanych w literaturze prawniczej. Będą one stanowiły dodatkowy walor dla osób z wykształceniem prawniczym często niemających możliwości obcowania z fenomenologią zaburzeń psychicznych stanowiącą jednakże codzienność dla lekarzy-praktyków oraz pacjentów i ich rodzin. Książkę należy uznać za praktyczne kompendium wiedzy dla wszystkich stron zaangażowanych w postępowanie w kwestiach przymusu w medycynie, tj. lekarzy, w tym psychiatrów, prawników oraz pacjentów i ich rodzin. Będzie ona dla nich niezastąpioną pomocą. Patronat honorowy: Konsultant krajowy w dziedzinie psychiatrii prof. dr hab. n. med. Piotr Gałecki

Dyskusje i uwagi, w tym krytyczne, do poszczególnych rozdziałów doprowadziły w sposób naturalny do poszerzenia zakresu tematycznego publikacji. Znajdziemy więc w drugim wydaniu nie tylko mało chlubną kwestię szczepień jako „przyczyny autyzmu” (paradoksalnie wywołuje on wzmożone zainteresowanie samym zjawiskiem autyzmu). Dokonana została również analiza problemu, jakim są prawnokarne aspekty ochrony osób autystycznych przed dyskryminacją. Przedstawiono zatem zagadnienie z perspektywy szeroko pojętej „mowy nienawiści” ukazując kierunek, w jakim ustawodawstwo mogłoby podążać. Wreszcie rozdział do- tyczący uwrażliwiania przyszłych przedstawicieli zawodu sędziego na specyfikę życia osób w spektrum autyzmu i ich bliskich traktować można jako początek nieodzownej przecież dyskusji na temat rozeznania problematyki spektrum autyzmu przez wymiar sprawiedliwości i to we wszystkich jego "tematycznych" przejawach. Ten ostatni musi zerwać z konwencją domniemania wiedzy o problemie. Będzie to pierwszy wyróżnik wrażliwości i kompetencji, a więc mentalności sędziowskiej, polegający na dostrzeganiu szczegółu tam, gdzie inni go nie widzą. Wrażliwość czy mentalność sędziowska służy zawsze tylko jednemu, to jest ochronie praw. Temu właśnie, tzn. wiedzy o ścieżkach ochrony praw osób ze spektrum.

Każdy z nas kroczy ku niepełnosprawności, ale brakuje nam odwagi, by zmierzyć się z tą prawdą. To dlatego ze strachem, a nieraz i przerażeniem odwracamy wzrok od ludzi, których los doświadczył jakąś formą niepełnosprawności - zarówno fizycznej, jak i intelektualnej czy psycho-społecznej. Stają się dla nas przezroczyści. Prof. Błażej Kmieciak w szczerej i poruszającej rozmowie z Małgorzatą Terlikowską nie tylko dzieli się swoim doświadczeniem, lecz także uchyla drzwi do świata innych osób z niepełnosprawnościami, by pokazać, z jakimi problemami na co dzień zmagają się zarówno one, jak i ich opiekunowie. Przybliża zagadnienia etyczne i prawne związane m.in. z ubezwłasnowolnieniem i opieką nad osobami niesamodzielnymi. Wiele miejsca poświęca bezpieczeństwu osób z niepełnosprawnościami i różnym aspektom zagrożeń, które na nich czyhają, szczególnie zaś pochyla się nad bolesną kwestią wykorzystywania seksualnego, której obecnie zawodowo poświęca najwięcej uwagi. Głosu prof. Błażeja Kmieciaka w sprawach, o których wielu ludzi nie chce w ogóle rozmawiać, z całą pewnością powinny wysłuchać nie tylko osoby zmagające się z różnymi rodzajami niepełnosprawności i ich opiekunowie. Lektura Przezroczystych to dla wszystkich wyjątkowa okazja do spotkania z niezwykłym człowiekiem, który jak nikt inny rozumie, do czego prowadzą społeczna obojętność i ignorancja.

Dyskusje dotyczące ludzkiej seksualności stanowią w ostatnich latach szczególny element szeroko rozumianej debaty społecznej. Także z perspektywy prawnej, podobne wątki są poruszane coraz częściej nie tylko w publikacjach medialnych i naukowych, ale również w np. orzeczeniach polskich oraz międzynarodowych organów sądowych. W kontekście tym trzeba zwrócić uwagę z jednej strony na kluczowe dla debaty prawno-człowieczej zagadnienie prawa do wolności oraz prywatności kierujące nas niejednokrotnie w stronę szeroko pojętej tematyki związanej z ludzką intymnością. Z drugiej strony, odkrycia biomedyczne nie pozwalają prawnikom oraz etykom pozostać obojętnym wobec kolejnych pytań, jakie stawia przed nami codzienna rzeczywistość. Ludzka emocjonalność oraz cielesność powoli odkrywa przed lekarzami, biologami oraz terapeutami swoje tajemnice. Jest także trzeci obszar kluczowy dla refleksji prawnej. Mowa tutaj o sferze zaburzeń seksualnych, których obraz powiązany jest niejednokrotnie z działaniami przestępczymi naruszającymi normy społeczne.

Tom drugi monografii naukowej pt. Prawa człowieka i ich ochrona. Księga rocznicowa z okazji siedemdziesiątej rocznicy uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka o podtytule Trwałość i modyfikacja jest częścią szczególną rozważań nad ochroną praw człowieka w rocznicę uchwalenia PDPCz. Publikacja ta została podzielona na pięć działów, w których autorzy poruszają zagadnienia z zakresu: konstytucyjnego oblicza praw człowieka, człowieka i jego praw wobec administracji, poszczególnych praw i wolności, zmian prawnych w czasach wyzwań i zagrożeń oraz systemowych aspektów związanych z prawem międzynarodowym.

Zagadnienia dotyczące ochrony zdrowia psychicznego spotykają się ze szczególnym, społecznym zainteresowaniem. Choroba psychiczna, zaburzenia psychiczne, niepełnosprawność intelektualna, to terminy, które z jednej strony coraz lepiej rozumiemy, z drugiej natomiast pojęcia te odnoszą się do w istocie nadal tajemniczej rzeczywistości. Omawiana problematyka wprost kieruje nas w stronę zagadnień odnoszących się do praw osób poddawanych hospitalizacji psychiatrycznej. W wielu bowiem wypadkach, z racji na objawy doświadczane przez damą osobę podobne leczenie może odbywać się w sposób przymusowy (Walewski, Heitzman 2015, s. 53-55). Choć zdarzenia te stanowią jedynie część sytuacji związanych z leczeniem zaburzeń psychicznych, to nie ulega jednak wątpliwości, iż poddanie danej osoby przymusowej terapii to zdarzenie, które wymaga szczególnej wnikliwości oraz kontroli. W polskim porządku prawnym nieuchronnie podejmowana jest debata dotycząca praw osób leczonych na terenie szpitala psychiatrycznego. M.in. polski Sąd Najwyższy oraz Trybunał Konstytucyjny, w ramach swoich kompetencji analizują formy przyjętej kontroli oraz zakres osób do jakiego odnosi się możliwość zgodnego z prawem leczenia bez zgody (Janicszewska, Wnukiewicz-Kozłowska 2016, s. 33-34). Zapoznając się z rzeczywistością jaka istnieje na terenie omawianych placówek dostrzec można, iż z perspektywy prawnej, społecznej oraz etycznej posiadają one szczególny charakter. Na ich terenie podejmowane są bowiem działania w stosunku do osób, które nadal postrzegane są w społeczeństwie w sposób znacznie odmienny niż inne grupy pacjentów. Warto także dostrzec, że tylko w szpitalach psychiatrycznych stałą analizę dotyczącą przestrzegania praw człowieka podejmuje sędzia sądu opiekuńczego oraz rzecznik praw pacjenta szpitala psychiatrycznego (Ciechorski 2015, s. 133-134). Podejmując refleksję nad problemem poszanowania praw pacjenta szpitala wato zastanowić się nad kilkoma kluczowymi obecnie problemami. W jaki bowiem sposób odbierane są obecnie osoby doświadczające szeroko rozumianych zaburzeń psychicznych? Jak skonstruowane są przepisy dotyczące takich zagadnień, jak leczenie bez zgody czy też ubezwłasnowolnienie? Czy aktualnie dostrzec można instytucje prawne, które wzbudzają szczególne emocje? Być może podobne emocje wzbudza, już sam oddział psychiatryczny, jako swoisty "fakt społeczny"? Jaką rolę w tym kontekście pełnią w podobnych placówkach ww. obrońcy praw człowieka.

Kim jest człowiek? Jak osiągnąć szczęście? Jak walczyć z cierpieniem? Czy w czasach tak dynamicznego i szybkiego życia można być szczęśliwym? Podobne pytania zapewne znane są każdej dorosłej osobie. W trakcie dojrzewania i rozwoju pojawiają się one w sposób nieuchronny. Pozwalają nam one doświadczać otaczającej nas rzeczywistości. Urodzony sto lat temu, wybitny polski poeta, Edward Stachura, odnosząc się między innymi do podobnych refleksji zaznaczył, iż życie człowieka jest jedną, wielką wędrówką. [...] W przedstawianej w tym miejscu monografii autorzy spróbowali odnieść się do podobnych przestrzeni. Z jednej strony ukazują one indywidualne wyzwania, przed którymi człowiek stoi sam ze sobą: poznaje i pyta sam siebie o sens istnienia, uczy się oraz czuje.Z drugiej perspektywy autorzy zdecydowali się pokazać świat doświadczanych obecnie problemów. Ubóstwo, problemy emocjonalne, zaburzenia, samotność i depresja. Skąd pochodzą, czym są i jak je badać? Czy nie stały się one częścią kultury?

Gdy myślimy o podejmowaniu działań biznesowych zastanawiamy się na wstępie czy będą one opłacalne. Badamy, analizujemy, oceniamy zyski, szacujemy koszty, zastanawiamy się czy nakład pracy oraz inwestycje będą opłacalne. Czy zasadnym jest na podobnym etapie działań zastanowić się jaki będzie szerszy odbiór podejmowanych przez nas działań? Czy warto przeanalizować, jakie konsekwencje poniosą określone osoby bądź też większe społeczności?ze wstępu

Zapewne znaczna większość osób kojarzy tą oto maksymę, zgodnie z którą :Kto pyta, nie błądzi". W zdaniu tym ukazny został w pewnym sensie dramat człowieka. Po pierwsze znaleźć się on może w sytuacji, w której doświadczy zbłądzenia. Innym słowy pogubi się w określonej rzeczywistości. Stan ten zapewne wzbudzać może w nim lęk, obawę, wręcz strach. Po drugie jednak w przysłowiu tym - co ważne - zwrócona została uwaga na skuteczne lekarstwo, które zażyć może człowiek w podobnej sytuacji. Owym lekarstwem jest zadawanie pytań. Mowa zatem o szukaniu, badaniu oraz poznawaniu (...)

Na początku kwietnia 2007 roku miała miejsce w Polsce premiera filmu pt Ogród Luizy". Film ten opowiadał historię spotkania do jakiego doszło pomiędzy dwoma pacjentami oddziału psychiatrycznego. Pierwszym z nich była młoda kobieta - tytułowa Luiza. Osoba ta została przyjęta do szpitala w związku z próbą odebrania sobie życia. Pacjentka z jednej strony doświadczyła silnych stanów depresyjnych. Z drugiej perspektywy widz w trakcie oglądania filmu mógł dostrzec, iż u wspomnianej Luizy występują nie tylko myśli rezygnacyjne, ale również omamy słuchowe oraz wzrokowe. U drugiego z wspomnianych bohaterów - granego przez Marcina Dorocińskiego- podobnych symptomów nie dało się zaobserwować. Pacjent ten przedstawiony został przez reżysera, jako osoba pragnąca uciec przed odpowiedzialnością karną. Ucieczkę tą zagwarantować miało rozpoznanie zaburzenia psychicznego, którego obraz pozwolić miał na uznanie iż bohater ten był niepoczytalny w chwili wielokrotnego naruszania przepisów prawa. W filmie Ogród Luizy" pojawiają się pojęcia takie, jak; ubezwłasnowolnienie, internacja, przymusowe leczenie, przymus bezpośredni obserwacja sądowo- psychiatryczna. Film ten jest tym samym jedną z pierwszych polskich produkcji odnoszących się do szczególnego tematu, jakim jest ochrona zdrowia psychicznego. Przywołany w tym miejscu film jest nie tylko interesującym obrazem, wzbogaconym ciekawymi kreacjami aktorskimi. Jest on bowiem ponadto swoistym podręcznikiem" pokazującym, iż psychiatria w sposób nieuchronny łączy się z prawem oraz społeczeństwem. Przywołane powyżej pojęcia wzajemnie się przenikają w chwili podejmowania dyskusji na temat wspomnianego powyżej terminu ochrony zdrowia psychicznego. Udzielanie świadczeń osobom doświadczającym zaburzeń psychicznych jest niemożliwe bez odniesienia się np. do przepisów regulujących zasady: przyjmowania pacjentów do szpitala psychiatrycznego bez zgody, czy też stosowania przymusu bezpośredniego. Z drugiej jednak strony także prawnicy coraz częściej potrzebują wsparcia ze strony przede wszystkim psychiatrów oraz psychologów. Sędziowie posiłkują się opinią wspomnianych specjalistów nie tylko w postępowaniach karnych, ale także w sprawach spadkowych, rodzinnych oraz cywilnych. W tym miejscu należy jednakże dodać, iż podobne zagadnienia w sposób nieuchronny promieniują w sposób społeczny. Ubezwłasnowolnienie, leczenie bez zgody, prawa osób nie potrafiących wyrazić opinii to tylko przykłady problemów, które wzbudzają szczególne zainteresowanie np. mediów, relacjonujących często sytuacje w jakich znajdują się byli pacjenci szpitala psychiatrycznego.