„Bartłomiej Bednarek” – książki

Przedmiotem niniejszej rozprawy jest mit Dionizosa w poezji greckiej od Homera do Eurypidesa. Sformułowany w ten sposób temat wymaga obszernego komentarza, stanowi bowiem wynik kompromisu pomiędzy moimi zainteresowaniami i ambicjami a tym, co w wyniku przeprowadzonych przeze mnie badań okazało się szczególnie istotne dla zrozumienia jednego z centralnych zagadnień religii greckiej, jakim jest mitologia i kult boga wina. Na temat Dionizosa powstała olbrzymia ilość opracowań naukowych, popularnonaukowych, pseudonaukowych, jest on również obecny we współczesnej kulturze wysokiej i popularnej. Pomimo zainteresowania, jakim się cieszy, a może właśnie dzięki niemu, bóg ten nie przestaje wzbudzać poważnych kontrowersji i wciąż jest przedmiotem ożywionej dyskusji. Dowodzi tego skrótowe wyliczenie ważniejszych linii interpretacyjnych, wyznaczonych przez najwybitniejszych spośród dwudziestowiecznych badaczy religii greckiej. Dionizos stał się między innymi bogiem wegetacji i płodności (np. Harrison 1903; Nilsson 1940: 32?41), ekstatycznego tańca o funkcji terapeutycznej (Dodds 1960 i de Martino 1971: 209?300), przemocy kolektywnej (Girard 1993: 165?196), mistycznego rytuału kreującego poczucie jedności grupy wyznawców (Harrison 1912, Seaford 1994 i 2006), iluzji estetycznej i epistemologicznej (Segal 1997: 215?271), emancypacji seksualnej kobiet i miłości małżeńskiej (Keuls 1984 i 1988: 377?402), radosnej erotyki (Isler-Kerényi 2007: 1), inicjacji w dorosłość (Vidal-Naquet 1992), został zrównany z Freudowskim id (Sale 1972) i z innym kulturowym (Detienne 1986: 11?43). Powyższe zestawienie jest bardzo niepełne, pomija bowiem najśmielsze, a zarazem najbardziej fascynujące koncepcje, w rodzaju tych, które forsowali wybitni i wpływowi intelektualiści, tacy jak Fryderyk Nietzsche, Jan Kott czy Ruth Benedict.

Niniejsza monografia została opracowana w ramach projektu badawczego Ofiara krwawa w Grecji starożytnej w świetle danych filologicznych, zrealizowanego w Instytucie Filologii Klasycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Jedenaście rozdziałów poświęconych jest zachowanym komediom Arystofanesa, zaczynając od Ptaków i Pokoju – dwóch najistotniejszych utworów z punktu widzenia badań nad ofiarą krwawą. Pozostałe teksty cytowane są z zachowaniem kryterium chronologicznego. Każdy rozdział rozpoczyna krótki wstęp, zawierający istotne dla niniejszego opracowania informacje. Dalej następują passusy ułożone w kolejności ich występowania w tekście komedii. Gdy jest to wskazane, cytat poprzedzony jest krótkim wyjaśnieniem, po którym przychodzi tekst oryginalny, przekład mojego autorstwa (raczej filologiczny niż artystyczny, uwypuklający istotne sformułowania z punktu widzenia badań nad ofiarą) i komentarz do całości lub poszczególnych wersów i sformułowań. Ostatni rozdział zawiera fragmenty komedii starej autorstwa różnych poetów. Jego układ opisany jest w osobnym wstępie.