„Tony Judt” – książki

„Brawurowa jazda po prądach ideologicznych i mieliznach myśli dwudziestego wieku” – „Los Angeles Times”. Rozważania o wieku XX to ostatnia książka wybitnego historyka Tony’ego Judta – zapis jego kilkumiesięcznych rozmów z Timothym Snyderem, znawcą dziejów Europy Środkowo-Wschodniej – którą można nazwać jego testamentem intelektualnym. Minione stulecie ożywa w niej jako wiek idei, okres, w którym myśli nielicznych decydowały o życiu milionów. Wychodząc od wspomnień osobistych, Judt ukazuje blaski i mroki XX wieku przez pryzmat ideologów i myślicieli, którzy ukształtowali ten okres, w tym swoich bohaterów: Koestlera, Kołakowskiego, Keynesa, Primo Leviego, Léona Bluma i Miłosza. Dzieli się przemyśleniami na temat historii i kultury, mówi o wpływie wojen światowych i Wielkiego Kryzysu na politykę i filozofię, rywalizacji oraz wzajemnej fascynacji komunizmu i faszyzmu, a także walce o rolę państwa w życiu człowieka – najważniejszym według niego konflikcie XX wieku. „To książka o przeszłości, ale i o tym, jaką wybierzemy przyszłość. Brawurowa jazda po prądach ideologicznych i mieliznach myśli dwudziestego wieku” – „Los Angeles Times.” „W tej wspaniałej książce dwóch odkrywców wyrusza w podróż, z której powróci tylko jeden. Nieznanym lądem jest często przerażający kontynent nazywany XX wiekiem. Droga wiedzie przez ich umysły i wspomnienia” – Neal Ascherson, „The Guardian”. Dziś na szczęście nie żyjemy w świecie, w którym idee można było przekładać na monstrualne programy transformacji społeczeństw, a bycie intelektualistą często oznaczało współudział w ogromnych zbrodniach” – Francis Fukuyama, z recenzji Rozważań o wieku XX, „The New York Times”.

Kiedy zmieniają się fakty, zmieniam zdanie. A pan? - John Maynard Keynes. Pośmiertny wybór esejów wybitnego historyka i jednego z największych myślicieli naszych czasów, w których najdobitniej wypowiedział się o tym, co niepokoiło go w sferze publicznej. To książka o naszej epoce. Jesteśmy na równi pochyłej, po której staczamy się z wyżyn nadziei i możliwości stworzonych przez rewolucje 1989 roku w otchłań chaosu, zniszczeń i strat spowodowanych we wrześniu roku 2011, wojnę w Iraku, pogłębiający się kryzys na Bliskim Wschodzie i - jak postrzegał to Tony - postępujący upadek republiki amerykańskiej. W miarę jak zmieniały się fakty, Tony z przykrością stwierdzał, że coraz bardziej staje pod prąd biegu wydarzeń, walcząc z całych sił choćby o drobną zmianę kursu statku idei. [...]. Jest to zbiór jego esejów, ale zarazem obsesji. [...] Są tutaj wszystkie: Europa i Ameryka, Izrael i Bliski Wschód, sprawiedliwość, sfera publiczna, państwo, stosunki międzynarodowe, pamięć i zapomnienie, a nade wszystko historia. - ze wstępu Jennifer Homans.

Tony'emu Judtowi można pozazdrościć znajomości dziejów europejskiej kultury i ciętego, a niekiedy wręcz bezlitosnego pióra, co dobitnie potwierdza w tym zbiorze. – „The Economist” W Zapomnianym wieku XX Tony Judt, jeden z najwybitniejszych historyków zeszłego stulecia, przywołuje niedawną przeszłość, którą – jak twierdzi – zdążyliśmy wyrzucić z pamięci, nim ją zrozumieliśmy. Prowadzi czytelnika między pomnikami tego okresu, ożywiając je bądź obalając. Wiedzie ścieżką wojen i konfliktów ideologicznych, lecz także umysłów, które dały nam dziesięciolecia pokoju. Zaznacza jasne punkty na intelektualnej i etycznej mapie Europy – Hannah Arendt, Primo Leviego, Alberta Camusa, Leszka Kołakowskiego. To jednak także podróż osobista. Judt rozprawia się ze swymi niegdysiejszymi fascynacjami, marksizmem i lewicowym syjonizmem, poddaje wiwisekcji idee i osobowości swych mistrzów, ale także... dzieli się swą miłością do brytyjskich kolei. I martwi się o Europę. O to, że jej elity przestały rozumieć procesy społeczne i stają się ślepe na potrzeby obywateli. O to, że państwa jest za dużo tam, gdzie jest niepotrzebne, a gdzie jest potrzebne, to go nie ma. O to, co wypełni tę pustkę...

W 1945 roku Europa była zdruzgotana. Znaczną jej część spustoszyły wojna, masowe rzezie i bombardowania. Panował chaos. Wschodnia część kontynentu dostała się pod panowanie Związku Radzieckiego – jeden despotyzm zastąpił drugi. Dzisiaj ZSRR już nie ma, a demokratyczna Unia Europejska sięga granic Rosji. Powojnie przedstawia wspaniałe i skomplikowane dzieje, na które wciąż pada cień wojny. Opowiada o podnoszeniu się kontynentu z gruzów, o upadku radzieckiego komunizmu, powstaniu Wspólnot Europejskich i UE, o końcu imperiów kolonialnych oraz niełatwym i zmieniającym się stosunku do związanych z Europą supermocarstw: Rosji i Ameryki. Tony Judt docieka przyczyn rozkwitu niemieckiego i upadku brytyjskiego przemysłu motoryzacyjnego, łączy paryskie wydarzenia 1968 roku z tym, co się wtedy działo w Pradze, w Warszawie i we Włoszech, porównuje dyktaturę Salazara w Portugalii, Hiszpanię Franco i Rumunię Ceauşescu. Jasno i zwięźle opowiada o nowych zjawiskach ogarniających całą Europę, a zarazem o różnicach doświadczeń jej wschodniej i zachodniej części. Autor zapoznaje czytelnika z grecką wojną domową, skandynawską demokracją socjalną, napięciami w wielojęzycznej Belgii, walkami w Irlandii Północnej i kraju Basków. Snuje jednak nie tylko historię narodów, ale i ludzi, Churchilla i Mitteranda, generałów Franco i Jaruzelskiego, Silvia Berlusconiego i Józefa Stalina. Powojnie mówi też o historii kultury i społeczeństw: o francuskim i czeskim kinie, o powstaniu lodówki i upadku autorytetu intelektualisty, o imigracji i gastarbeiterach, egzystencjalizmie i punk rocku, Montym Pythonie i architekturze brutalistycznej. Tony Judt – urodził się w 1948 roku w Londynie. Kształcił się w King's College w Cambridge i École normale supérieure w Paryżu. Wykładał w Cambridge, Oksfordzie, Berkeley i na New York University, gdzie obecnie jest profesorem europeistyki i dyrektorem Instytutu Ericha Remarque'a, który założył w 1995 roku. Autor lub redaktor jedenastu książek, często pisuje do „New York Review of Books”, „Times Literary Supplement”, „New Republic”, „New York Timesa” i wielu innych pism europejskich i amerykańskich. „Naprawdę znakomita – wspaniałe osiągnięcie. Trudno sobie wyobrazić lepszą – i przyjemniejszą w lekturze – historię powstania dzisiejszej Europy z popiołów 1945 roku. Nie przychodzi mi na myśl żadna inna praca poświęcona drugiej połowie XX w., która mogłaby się z nią równać. Ujmując rzecz ogólnie – prawdziwe arcydzieło”. – – Ian Kershaw, historyk, autor monumentalnej biografii Hitlera (REBIS 2004) „Tony Judt błyskotliwie dowodzi szczególnego wyczulenia na prawdziwą Europę i szacunku dla niej – dla, jak to ujmuje, „odrębnego smaku narodów i tradycji”. Ta rzetelna i autorytatywna książka tworzy jasne i bardzo potrzebne ramy wytyczające drogę tego kontynentu”. – – David Owen, były minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii