„Tomasz Jelonek” – książki

Każde opowiadanie o przeszłości, nawiązujące do wydarzeń, jakie zaistniały w dziejach ludzkości, nie jest jakby fotograficzną kopią faktów, ale zawiera mniejszy lub większy ładunek interpretacji, która jest tworzywem rekonstrukcji właściwej tworzeniu historii. W odniesieniu do historii Izraela możemy wyróżnić dwa poziomy tej interpretacji. Jednym jest interpretacja właściwa Biblii, drugim jest interpretacja nawiązująca do metodologii historii jako nauki, która na przestrzeni dziejów człowieka udoskonalała swoje sposoby poznawcze i metodologiczne zasady poznawania przeszłości. Stąd o historii Izraela można mówić w dwojakim znaczeniu. Będzie to albo wniknięcie we właściwy obraz biblijnego przesłania, albo wycinek naukowego badania w dziedzinie historii jako jednej z humanistycznych nauk szczegółowych. W serii, której drugi wolumin oddajemy do rąk Czytelnika, preferujemy ten drugi punkt widzenia, co w pierwszym tomie zostało szczegółowo rozwinięte. Pamiętamy, że Biblia jest opisem dziejów zbawienia, które dokonują się w historii i poprzez historię, ale opowiedziane są jako swoista interpretacja historii, której zasadniczym celem jest ukazanie działania Bożego. Ten cel Biblia realizuje w sposób niezwykle genialny, dając przebogate pouczenie religijne, którego korzenie sięgają interwencji Bożych w historię ludzkości, narodu wybranego i pierwotnego chrześcijaństwa, ale opisane są szczególnym językiem, w którym realistyczny język historii doskonale staje się kompatybilny z myśleniem mitycznym, symbolicznym, otwierającym możliwości poznawcze ku Transcendencji i jej przejawie (działaniu) w dziejach, co w tym przypadku jest podstawowym celem opowiadania. Doceniając tę wartość Biblii, mamy jednak także prawo inaczej ująć historię Izraela, tak aby odpowiadała metodologicznym wymaganiom historii jako szczególnej nauki i to jest celem naszego poszukiwania w ramach przedstawianej tu historii Izraela. Odszukując sytuacje i wydarzenia, które ukazują nauki historyczne, staraliśmy się ukazać szerokie tło pojawienia się Izraela, jakim są dzieje Egiptu i Lewantu, a przede wszystkim jedną z największych katastrof naturalnych na Ziemi, jakim był wybuch wulkanu na Morzu Egejskim. Są to wszystko okoliczności towarzyszące powstaniu Izraela. Temu bowiem tematowi poświęciliśmy niniejszy tom Historii Izraela, o którym można by powiedzieć, że zawiera bardzo zróżnicowany materiał, ale właściwie najmniej mówi o samym Izraelu. Do samych początkowych etapów powstawania tego narodu powrócimy w kolejnym tomie naszych rozważań i wtedy – jak sądzę – informacje, jakimi zajmowaliśmy się obecnie, będą mogły okazać się przydatne. I tak został pomyślany tom, który oddajemy Czytelnikom.

Teologia biblijna to dyscyplina naukowa, stanowiąca istotny dział biblistyki, powszechnie uprawiana przez Ojców Kościoła (bez używania takiej nazwy), która została ponownie odkryta w ramach odnowy biblijnej. Stała się przedmiotem studiów teologicznych i została zalecona zarówno przez dokumenty Stolicy Apostolskiej jak i Sobór Watykański II. Posługując się sformułowaniem Stanisława Lyonetta SJ, można określić teologię biblijną jako: systematyczny i wyprowadzony w świetle wiary wykład nauki Pisma Świętego. Wykład ten może dotyczyć całej Biblii i wtedy mówimy ogólnie o teologii biblijnej, może dotyczyć Starego lub Nowego Testamentu, wtedy mamy odpowiednio teologię Starego Testamentu lub teologię Nowego Testamentu. Możemy ograniczyć zakres rozważań do jednego autora lub jednej księgi. Mówimy na przykład o teologii św. Pawła, o teologii Janowej, teologii Listu do Hebrajczyków itp. Prezentowana pozycja pragnie ukazać syntetyczny obraz nauki na temat całego Pisma Świętego, czym różni się od większości tego rodzaju opracowań. Całość materiału podzielono na dziewięć rozdziałów, które kolejno omawiają następujące tematy: Bóg; Duch Święty; Jezus Chrystus; Stworzenie upadek nowe stworzenie; Człowiek; Lud Boży; Przymierze; Odpowiedź człowieka etyka biblijna; Ku Pełni biblijna eschatologia.

Od pierwszych wieków chrześcijaństwa wierni odczuwają potrzebę udania się do tej ziemi, po której wędrował Jezus, na której stanął Jego Krzyż i znajdował się Grób, z którego Chrystus powstał z martwych. Tam też rozpoczyna się droga Kościoła, który wyszedł z Wieczernika Zielonych Świąt i rozprzestrzenił się po całym świecie. Ta ziemia była już wcześniej Ziemią Obiecaną Izraela, do której przywędrował praojciec Narodu, Abraham, do której dążyli Izraelici wyzwoleni z niewoli egipskiej, powracali z Babilonii po edykcie perskiego króla Cyrusa, a znajdując się później w rozproszeniu po całym ówczesnym świecie, zwracali się ku niej w czasie modlitwy i marzyli, aby ją odwiedzić. To ziemia, na której rozegrało się bardzo wiele wydarzeń zbawczej historii Starego Testamentu, który przygotowywał przyjście Chrystusa. Nic więc dziwnego, że pragnienia chrześcijan zmierzają w stronę tej Ziemi, która znalazła się w środku tak zwanego Żyznego Półksiężyca pomiędzy Egiptem i Mezopotamią, ośrodkami starożytnej cywilizacji. Prezentowana pozycja poświęcona jest tak pojmowanemu pielgrzymowaniu do Ziemi świętej. Na początku omawia ogólnie pielgrzymowanie do Ziemi świętej w aspekcie historii zbawienia, a następnie podaje praktyczne wskazania tego, co w tym aspekcie jest najważniejsze i jak to może być realizowane we współczesnych uwarunkowaniach. Zasadnicza część książki jest właściwie przewodnikiem pielgrzymkowym po tej części interesującego terenu, który leży wzdłuż wybrzeża Morza Śródziemnego, przez które pielgrzymi najczęściej tu przybywają i stąd tytuł całości: U wrót Ziemi Świętej. Oczywiście książka prosi się o kontynuację, dotyczącą innych obszarów, na które prowadzą pielgrzymki do Ziemi Świętej.

W księgach świętych Ojciec, który jest w niebie, spotyka się miłościwie ze swymi dziećmi i prowadzi z nimi rozmowę. Ta rozmowa zawsze dokonuje się w określonych ramach czasu i przestrzeni, w losach poszczególnych osób. Biblia, prezentując nam całą galerię konkretnych ludzkich postaci, jest najpiękniejszym świadectwem owego miłosnego spotkania Boga z człowiekiem. Niniejsza publikacja stanowi jasne i atrakcyjne przybliżenie losów niektórych spośród bohaterów, jakich spotykamy na kartach Starego Testamentu. Szczególnie wartościową czynią tę książkę determinacja i dbałość, z jaką Autor ukazuje uniwersalne przesłanie religijne, a więc to, co współczesny czytelnik może wyczytać dla siebie z losów danych postaci. Ksiądz Tomasz Jelonek – krakowianin urodzony w 1937 roku, teolog z tytułem profesora w dziedzinie biblistyki, profesor zwyczajny Nauk Społecznych PAT (obecnie UPJP II), wykładowca matematyki na UJ. Kierownik Katedry Teologii Małżeństwa i Rodziny, dyrektor Instytutu Nauk o Rodzinie. Prezes Polskiego Towarzystwa Teologicznego, należy do Stowarzyszenia Biblistów Polskich oraz Polskiego Stowarzyszenia Matematycznego, zaangażowany w odtwarzanie biblistyki słowackiej. Wykładowca w seminariach duchownych na Ukrainie, kanonik honorowy Kapituły Metropolitarnej Lwowskiej.

Niniejszy tom poświęcony jest historii Izraela, w śledzeniu której przechodzimy do czasów po roku siedemdziesiątym po Chrystusie, a więc do zagadnień, które już nie interesują biblistyki jako części poznania teologicznego, zwłaszcza zawartego w ramach przygotowania do kapłaństwa, a także w programach studiów teologii dla świeckich, funkcjonujących na wydziałach teologicznych. Rozważania obejmują stosunkowo krótki, ale przełomowy okres około stu trzydziestu lat, w którym życie, religia i struktura dokonały całkowitej przemiany, a równocześnie stały się, nie przekreślając kontynuacji, podstawą istnienia narodu przez długie wieki, właściwie do naszych czasów. Interesujący nas okres historii Izraela jest okresem względnie mało znanym, przede wszystkim dlatego, że kończy się jej związek z historią biblijną, który to związek sprawił, że historia Izraela stała się integralną części biblistyki jako nauki o Biblii, czyli jednym z największych fenomenów ludzkości, o ile nie należy powiedzieć, że największym.

Po dwu pozycjach serii poświęconej historii Izraela, mających charakter wstępnego wprowadzenia, przystępujemy do właściwego ukazania historycznych początków Izraela. Na wstępie zakładamy, że nasze rozważania historyczne dotyczące Izraela, przeprowadzone być mają według zasad, jakie wypracowała historia, jako jedna z nauk humanistycznych. Mamy bowiem także powszechne zastosowanie terminu historia Izraela do szczególnej interpretacji dziejów, jaką zawiera Biblia. Pamiętając o silnym powiązaniu Biblii z historią, bardzo stanowczo stwierdzamy, że Biblia i wszystkie omówienia jej treści, nie są historią w znaczeniu, o jakie nam chodzi. Biblia jest genialną interpretacją historii, ale podręcznikiem do historii we współczesnym tego słowa znaczeniu nie jest i nigdy nie miała takiego celu, nawet w przedziwnym i bardzo głębokim nawiązywaniu do historycznych realiów, jakie odkrywa historia jako nauka. Biblia jest organicznie związana z realiami, jakie towarzyszyły wydarzeniom historycznym, ale jej celem było wyłącznie ukazanie Bożej, zbawczej interwencji, zmierzającej do zbawienia, to znaczy przygarnięcia przez Boga człowieka w ramach jego społeczeństwa, aby obdarować go szczęściem, którego pełnia należy do samego Boga. Uwzględniając wyżej powiedziane, nie będziemy się dziwić, że nasz opis będzie różnił się od znanych nam z Biblii opowiadań. Zawsze też będzie dążył do odczytania biblijnej interpretacji faktów, jakie się dokonały. Z pewnością jest to opowiadanie różniące się od biblijnego, ale nigdy z nim nie sprzeczne. Ostatecznie będzie uzupełnieniem relacji biblijnej i w tym sensie może służyć także lepszemu poznaniu Biblii. Na ile ten zamiar udało się zrealizować, Czytelnik będzie mógł sam osądzić po zapoznaniu się z tym tomem.

Zaczynając od źródeł z pierwszych wieków chrześcijaństwa, posiadamy liczne zapisane wspomnienia z pielgrzymek odbywanych do Ziemi Świętej, na której wierni szukali śladów historii zbawienia, a przede wszystkim spotkania z Chrystusem, który na tej ziemi rozbił namiot między nami, tu spędzał lata swojego ziemskiego pobytu i tu dokonał dzieła zbawienia przez swoje nauczanie, dokonane cuda, a zwłaszcza mękę, śmierć i Zmartwychwstanie. Autor prezentowanej książki miał tę łaskę, że mógł prawie trzy miesiące przebywać w Ziemi Świętej (od 8 lutego do 3 maja 1995 roku) i śladem wielu poprzedników w czasie tego pobytu regularnie prowadził pamiętnikarskie notatki. Znalazły się w nich wspomnienia kolejnych wydarzeń, jak pobyty w różnych miejscach, spotkania z licznymi osobami, refleksje na temat doznanych wrażeń, ale także zostały zanotowane informacje o poznanych miejscach, zaczerpnięte z autopsji, z przekazu przewodników, którzy prowadzili konkretne wycieczki o charakterze wybitnie religijnym, lecz też turystycznym, a również wyciągi z odpowiedniej literatury. W sumie zebrał się bogaty materiał nie tylko o charakterze osobistym, którego nie brakuje, ale także ogólnym, który może służyć lepszemu poznaniu tej Ziemi, która ukazuje nam tak wiele w pielgrzymce wiary. Dlatego te osobiste notatki mogą stać się pożyteczne dla wielu ludzi, którzy pielgrzymują na te święte miejsca, albo śledzą je z daleka, kiedy odbywają swoistą duchową pielgrzymkę po śladach Boga, który w konkretnych miejscach chciał do ludzi przemówić i ukazać im swoje zbawienie. W tym duchu proszę przyjąć te notatki i będzie to wielką radością dla autora, jeżeli okażą się czytelnikom przydatne w ich drodze do Boga, który zawsze do każdego człowieka wychodzi.

Życie Kościoła dokonuje się pod szczególnym napięciem eschatologicznym. Kościół bowiem stale skierowany jest ku ostatecznej rzeczywistości i powtórnemu przyjściu Chrystusa, który zakończy dzieje świata i wprowadzi wszystkich, którzy Mu uwierzyli, do domu Ojca. Ta prawda stanowi główny wątek pierwszego okresu Adwentu, który jest okresem liturgicznym naznaczonym szczególnym charakterem oczekiwania.Te myśli na okres adwentowego oczekiwania podejmujemy w szeregu rozważań związanych z tekstami czytań liturgicznych przeznaczonych na dni powszednie okresu Adwentu.

Miscellanea to zbiór tekstów o różnych tematach, zebranych w jeden wolumen. Autor, porządkując zawartość pamięci swego komputera, zebrał w jedną całość wiele swoich tekstów, pisanych na przestrzeni długich lat. Są to większe opracowania, ale też krótkie notki, które często miały stanowić rozwiązanie jakiegoś tematu, lecz pozostały jedynie jako fragmentaryczne. W każdym tekście zawierają się pewne myśli, które warto uratować od zaginięcia i dlatego znalazły się w opracowywanym tomie, nawet wtedy, gdy jako całość dziś są już tylko świadectwem pewnego etapu rozwoju poznania, które później uległo rozwojowi i przemianie. Dlatego wiele tekstów obecnie nie reprezentuje poglądów autora, mogą natomiast ukazać, jak te poglądy rodziły się, rozwijały i ulegały przemianom w ramach własnych przemyśleń i rozwoju nauki, z jakiej były czerpane, a rozbieżność czasowa fragmentów tego dzieła to okres ponad sześćdziesięciu lat.