„Tadeusz Gajcy” – książki

Na pamiątkę setnej rocznicy urodzin Tadeusza Gajcego Państwowy Instytut Wydawniczy zaplanował wyjątkową publikację, która współczesnemu czytelnikowi przybliży postać tragicznie zmarłego poety z odmiennej strony niż typowe książki w charakterze wierszy wybranych/zebranych poprzedzone biograficzno-komentatorskim wstępem. Pod dwuczłonowym tytułem Widma / Opowieść z innego świata ukrywają się dwie książki o charakterze edukacyjno-artystycznym. Pierwsza z nich - Widma - jest właściwie reprintem debiutu poetyckiego Gajcego z maja 1943 roku, który ukazał się w podziemnym wydawnictwie podczas niemieckiej okupacji. Poprzez zachowanie oryginalnego (wcale nie tak małego i innego od dzisiejszych, innymi słowy - trudnego do ukrycia) formatu publikacji i próbę oddania jej cech materialnych chcemy umożliwić czytelnikowi przynajmniej w pewnym stopniu sensualne doświadczenie tego, co mogli czytelnicy takiej poezji w okupowanej Warszawie. Druga - nie mniej ważna - część publikacji to swoisty album pt. Opowieść z innego świata (tytuł inspirowany wierszem Gajcego), który przede wszystkim zdjęciami oraz skanami wielu publikacji i rękopisów (udostępnionych nam przez Bibliotekę Narodową - jak egzemplarz Widm) ma opowiadać o życiu poety. W ten sposób za pomocą skanów różnych dokumentów, publikacji prasowych, szkiców wierszy, listów oraz zdjęć poety, jego rodziny, bliskich mu osób, ale również samej Warszawy, powstała biograficzna opowieść o krótkim i burzliwym życiu, od dzieciństwa, przez dojrzewanie, przyjaźnie i miłość po tragiczny czas wojny, która przynosi śmierć. Zamysł ten najlepiej może obrazować przykład zestawienia ostatniego wiersza Gajcego (Święty kucharz od Hipciego) ze zdjęciem zniszczonego niemieckiego transportera, który wybuchł na pl. Krasińskich 13 sierpnia 1944, stając się bezpośrednią inspiracją do tego przejmującego tekstu napisanego na trzy dni przed śmiercią. W albumie znajdują się również teksty wybitnych specjalistów poświęcone różnym aspektom życia i twórczości Tadeusza Gajcego: dr Rafał Brasse (znany m.in. z książki pt. Metaforyczny realizm. O twórczości Tadeusza Gajcego, Biblioteka Literatury Kwartalnika Nowy Napis, Kraków 2020) przygotował wstęp biograficzny oraz analizę twórczości Gajcego w konfrontacji z tradycją i oceną Pokolenia Kolumbów, a prof. dr hab. Karol Samsel analizuje w kontekście światowej literatury teksty dramatyczne Misterium niedzielne na ulicy oraz Homer i Orchidea, które w ostatnich latach zdają się być mniej zauważane przed badaczy twórczości Gajcego. Oba wydane razem tomy - w eleganckim etui - wyróżniają się płynnym połączeniem walorów edukacyjnych z oryginalnym opracowaniem edytorsko-artystycznym.

Tadeusz Gajcy urodził się 8 lutego 1922 roku w rzemieślniczej rodzinie o węgierskich korzeniach. Od 1935 roku uczęszczał do Gimnazjum oo. Marianów na Bielanach w Warszawie. W czasie okupacji, w 1941 r. zdał maturę i rozpoczął studia polonistyczne na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego, które jednak po roku porzucił. Gajcy jest najwybitniejszym, obok Baczyńskiego, przedstawicielem pokolenia Kolumbów – pokolenia poetów spełnionej apokalipsy. Książka zawiera 60 wierszy, poemat Widma oraz posłowie o autorze. Jest najpełniejszym wydaniem utworów Tadeusza Gajcego od ponad 50 lat.

Wybór wierszy najsłynniejszego, obok Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, poety z pokolenie Kolumbów. Niewiele wiem jak ty zapewne: / idziemy razem patrząc czujnie: / ty - na gwiaździstym, prostym niebie / szukasz płomienia i mnie w łunie, / ja - odwrócony - serce pełne / miłości smutnej niosę jak / żołnierz mogiłę pod swym hełmem / niesie przez czas. Tadeusz Gajcy (1922–1944)