„Tadeusz Gadacz” – książki

Etyka dobromyślności stanowi nawiązanie do Etyki solidarności ks. Józefa Tischnera z 1981 roku i tak jak ona upomina się o przywrócenie w życiu społecznym i politycznym w naszym kraju etycznych zasad i wartości. Napisałem ją w odruchu niezgody na szerzące się w sferze publicznej kłamstwo, nieprawość, nieuczciwość, nieprzyzwoitość, nepotyzm, nieodpowiedzialność, arogancję, antyeuropejskość władzy, a także bezmyślność i bierność obywateli spowodowaną często sprowadzeniem wolności jedynie do strefy konsumpcyjnego komfortu i obojętności na sprawy publiczne. Żyjemy w czasach budzących się tu i ówdzie populizmów, nacjonalizmów, kryzysu demokracji. Dlatego w tym trudnym dla Polski momencie, przypominającym początek lat 80-tych, kiedy powstała Etyka solidarności, chciałbym przypomnieć stare słowo dobromyślność. Łącząc myślenie i dobro wskazuje ono na etyczny wymiar myślenia, gdyż myślenie bez dobra jest puste, a dobro bez myślenia ślepe.

Zamieszczone w książce rozmowy rozpoczęły się po publikacji mojej książki O umiejętności życia. Początkowo dotyczyły sensu ludzkiego życia, ludzkiej kondycji, myślenia, znaczenia kultury i humanistyki. Z czasem dołączyły do nich rozmowy na temat naszych polskich spraw: zmitologizowanej polityki, zawłaszczania języka, bezinteresownej polskiej zawiści i resentymentu, populizmu, wpływu rewolucji cyfrowej na drugą falę buntu mas. Trzecim tematem rozmów stała się nasza polska religijność: sojusz Kościoła i władzy, różnica między religią a wiarą, przyczyny odchodzenia młodzieży od katechezy, a dorosłych z kościoła. Zdecydowałem się opublikować te rozmowy z dwóch powodów. Pierwszy, to liczne głosy, które wciąż docierają do mnie z różnych stron, także na portalach społecznościowych, że te rozmowy wciąż są czytane i przekazywane znajomym, gdyż z latami nabierają jeszcze większej aktualności. Drugi, to chęć zrozumienia siebie w obecnej sytuacji społecznej, politycznej i religijnej w Polsce. (...) Publikację tych wywiadów potraktowałem jako rodzaj autoterapii, w tej trudnej do zrozumienia dla mnie sytuacji. Nie byłoby tych wywiadów, rozmów, gdyby nie moi mistrzowie: ksiądz profesor Józef Tischner i profesor Barbara Skarga. To oni nauczyli mnie, że obowiązkiem filozofa jest nie milczeć, nie stać z boku, lecz podejmować odpowiedzialność za sprawy ludzkie i społeczne, za kondycję życia ludzi i stan państwa. I sami, bardzo często zabierając publicznie głos, dawali tej odpowiedzialności świadectwo. Nie byłoby także tych rozmów bez współrozmówców, którzy do tych rozmów mnie zaprosili i przez celne i mądre pytania skłonili mnie do refleksji. Dziękuję im i wydawcom gazet i czasopism, w których te rozmowy zostały opublikowane. - Autor

Celem tej książki jest wydobycie celnych, ważnych, pouczających myśli, zarówno myślicieli minionych wieków, jak i współczesnych, na temat ważnych spraw i problemów, m.in. takich jak: ambicja, człowiek, kłamstwo, prawda, polityka, sława, sprawiedliwość, władza, zawiść. Są one zapiskami z moich własnych lektur, zapiskami, jak w takim przypadku, subiektywnymi. Można by oczywiście znaleźć też inne myśli i innych myślicieli. Można by ich wskazać więcej. To, co je łączy poprzez wieki, to uderzająca zbieżność. Dowodzi ona, że pod wieloma względami natura ludzka jest niezmienna. Dlatego na nasze wciąż aktualne pytania możemy szukać odpowiedzi u myślicieli przeszłości. Stwierdził kiedyś Luc de Clapiers, Marquis de Vauvenargues: ?nową i oryginalną byłaby książka, która uczyłaby kochać stare prawdy?. Nie wiem, czy sprostałem jego postulatowi. To oceni sam czytelnik. Moim zamiarem jest dać możliwość konfrontacji własnych doświadczeń i przemyśleń czytelników z myślami klasyków. Pozostaje mi nadzieja, że książka stanie się inspiracją do myślenia i stawiania pytań, a także radzenia sobie w naszych trudnych czasach. (fragment wstępu)

Przedstawiony w książce zbiór esejów na temat cnót i wad pisałem początkowo co miesiąc przez wiele lat w czasopiśmie ?Charaktery?. Były to teksty dosyć krótkie i pozbawione przypisów. Rozbudowałem je, poszerzyłem i zaopatrzyłem w przypisy. Dopisałem także pewną liczbę tekstów nowych. Obok cnót klasycznych, wielkich i małych, zająłem się także ?cnotami? bardziej współczesnymi, jak tolerancja czy przyzwoitość, które wręcz za cnotę nie są uważane. Postanowiłem opublikować tę książkę, gdyż sądzę, że jedną z przyczyn współczesnego kryzysu demokracji i dominacji populizmu jest kryzys cnót i zasad moralnych. Znikają takie słowa jak prawość i wstyd, które zostały zastąpione przez bezprawie i bezwstyd. W coraz większym stopniu dominuje chciwość, egoizm, kłamstwo i szyderstwo. Honor skrył się w honorarium. Już mało kto pamięta, co to jest bezinteresowność, cierpliwość, grzeczność, prostota, skromność, solidarność, uprzejmość, wdzięczność, wielkoduszność czy wspaniałomyślność. Świadom jestem przestrogi Arthura Schopenhauera: ?Raczej tak samo nie można sprawić, by człowiek stał się cnotliwy dzięki wykładom lub kazaniom etycznym, jak wszystkie estetyki, poczynając od Arystotelesa, nie uczyniły nikogo poetą?. Mam jednak nadzieję, że czytanie prowadzi nie tylko do myślenia, ale także do refleksji.

Celem tej książki jest wydobycie celnych, ważnych, pouczających myśli, zarówno myślicieli minionych wieków, jak i współczesnych, na temat ważnych spraw i problemów, m.in. takich jak: ambicja, człowiek, kłamstwo, prawda, polityka, sława, sprawiedliwość, władza, zawiść. Są one zapiskami z moich własnych lektur, zapiskami, jak w takim przypadku, subiektywnymi. Można by oczywiście znaleźć też inne myśli i innych myślicieli. Można by ich wskazać więcej. To, co je łączy poprzez wieki, to uderzająca zbieżność. Dowodzi ona, że pod wieloma względami natura ludzka jest niezmienna. Dlatego na nasze wciąż aktualne pytania możemy szukać odpowiedzi u myślicieli przeszłości. „Stwierdził kiedyś Luc de Clapiers, Marquis de Vauvenargues: „nową i oryginalną byłaby książka, która uczyłaby kochać stare prawdy”. Nie wiem, czy sprostałem jego postulatowi. To oceni sam czytelnik. Moim zamiarem jest dać możliwość konfrontacji własnych doświadczeń i przemyśleń czytelników z myślami klasyków. Pozostaje mi nadzieja, że książka stanie się inspiracją do myślenia i stawiania pytań, a także radzenia sobie w naszych trudnych czasach”. Fragment wstępu

U progu XXI wieku Tadeusz Gadacz – filozof – śladem dawnych nauczycieli mądrości uczy siebie i nas trudnej sztuki życia. Życie ludzkie jest zmienne, prowizoryczne i krótkie. Często stawia nas wobec trudnych decyzji i wyborów, nie dostarczając przy tym pełnej wiedzy o związanym z nimi ryzykiem. Tak już jest w życiu, że nie wszystko da się z góry przewidzieć. Żyjmy więc z tą świadomością, nie odkładając ważnych decyzji na później.