„Stelmach Jerzy” – książki

Głupota jest wszechobecna, przenika wszystkie obszary ludzkiej aktywności, a rozważania na temat głupoty pozwalają lepiej zrozumieć fenomen mądrości. Głupota to słowo mające w języku polskim 283 synonimy występujące w co najmniej 28 różnych grupach znaczeniowych. W Szkicach zostały opisane wyłącznie „przypadki zawinione” wynikające z gnuśności, ewentualnie etycznej niegodziwości określonych osób, a nie przypadki, na które ktoś nie mógł mieć żadnego wpływu. Autorzy opisują swoje własne doświadczenia związane z głupotą i głupcami w myśl przekonania, że każda próba mająca na celu „policzenie” i „ponazywanie” głupoty jest warta zachodu. Trzej wybitni profesorowie i myśliciele: M. Heller, J. Stelmach i B. Brożek po świetnie przyjętym Sporze o rozumienie (CCPress 2019) ponownie zdecydowali się na współpracę. Ich Szkice z filozofii głupoty to wyjątkowy, wyrafinowany intelektualnie, ale także… zabawny zbiór traktatów, anegdot, czy – jak wolą Autorzy – szkiców, swoisty „strumień świadomości” trzech uczonych. Bartosz Brożek – filozof, kognitywista i prawnik, profesor nauk prawnych, pracownik Katedry Filozofii Prawa i Etyki Prawniczej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Michał Heller – teolog, profesor nauk teologicznych specjalizujący się w filozofii przyrody, fizyce, kosmologii relatywistycznej oraz relacji nauka–wiara. Pierwszy polski laureat Nagrody Templetona. Jerzy Stelmach – teoretyk i filozof prawa, profesor nauk prawnych, profesor zwyczajny Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Dyskurs prawniczy toczy się niezależnie od przekonań teoretyków prawa. Z okoliczności, że przeminęła konferencyjno-seminaryjna moda nie wynika w szczególności, że znikły też problemy związane z dyskutowaniem przypadków trudnych w prawie. Prace poświęcone problematyce dyskursu prawniczego miały - prawie bez wyjątków - teoretyczny lub metateoretyczny charakter. W konsekwencji prace te nie wywarły żadnego, a w każdym razie żadnego poważniejszego wpływu na praktykę prawniczą. Ponieważ dużym zainteresowaniem cieszyły się zawsze prace, które proponowały konkretne metody i zasady postępowania, dające się po prostu wykorzystać w dyskursie argumentacyjnym, formuła kodeksu, katalogu zasad i reguł, oddawana do rąk Czytelnika wydaje się więc w naturalny sposób odpowiadać interpretacyjnym potrzebom. Nie bez znaczenia dla Autora niniejszej publikacji jest i ta okoliczność, że w literaturze prawniczej nie podjęto nigdy próby napisania kodeksu argumentacyjnego - wszystko zawsze rozpoczynało się i kończyło na poziomie teoretycznych sporów. W publikacji wykorzystano część znakomitego cyklu grafik Prof. Stanisława Wejmana.

?W niniejszym opracowaniu podjęto jednak ? na pierwszy rzut oka być może karkołomne ? wyzwanie kompleksowej prezentacji oraz krytycznej refleksji nad kluczowymi pojęciami, problemami, możliwościami, a także ograniczeniami związanymi z wykorzystaniem badań i teorii kognitywnych w naukach prawnych i praktyce prawniczej. Możemy wyodrębnić trzy płaszczyzny prowadzonych dalej rozważań: filozoficzną, dogmatyczną oraz praktyczną. Perspektywa filozoficzna obejmuje najbardziej abstrakcyjne zagadnienia, jak choćby dyskusję o podstawowych pojęciach znajdujących się na pograniczu prawa oraz nauk kognitywnych ? m.in. pojęć ?intuicji?, ?wiedzy?, ?świadomości? oraz ?racjonalności?. Obejmuje ona również refleksję nad klasycznymi problemami filozoficznymi, w które uwikłane są te dziedziny, jak choćby problem natury umysłu czy wolnej woli i odpowiedzialności, a także dyskusję o metodzie prawniczej w świetle nauk o umyśle. Perspektywa dogmatyczna obejmuje analizę pojęć dogmatycznoprawnych ? jak wina, zamiar, oświadczenie woli, model dobrego obywatela ? w świetle nauk kognitywnych oraz potencjalne zmiany dotyczące interpretacji prawa. Wreszcie perspektywa praktyczna związana jest z kwestią wykorzystania w procesie prawnym dowodów naukowych pochodzących z obszaru nauk kognitywnych. (...) Jesteśmy przekonani, że opracowanie, które oddajemy do rąk Czytelnika, będzie przydatne dla prawników, którzy natrafią w swojej praktyce na zagadnienia na pograniczu dobrze znanego im prawa i być może nieco mniej znanego świata nauk o umyśle. Zwłaszcza w polskiej literaturze trudno bowiem odnaleźć systematyczną dyskusję na ten temat. Co więcej, niniejszy tom będzie pomocny również dla teoretyków prawa, a także dla ?zainteresowanego czytelnika niefachowego? (...)?. (ze Wstępu)

The study of law is, first and foremost, the study of a human practice. The full account of the practice of law can be given by explaining legal rule-following behaviour not only from the scientific, i.e. objective, perspective, but also from that of the person who must decide how she will respond to the law. Answers to various and persistent jurisprudential questions ? such as ?what is the law?? or ?what is the difference between law and morality? ? require an account of what it means that a person accepts a legal rule as a legal rule and not as a rule of any other normative system. Unfortunately, it seems that this subjective point of view is beyond the reach of scientific method. Science allows us to study the social behaviour in the legal context, but it does not allow us to distinguish between the acceptance and non-acceptance of legal rules.

Celem tego tomu jest z jednej strony pokazanie niektórych przynajmniej filozoficznych źródeł naturalizmu prawniczego, z drugiej natomiast omówienie najważniejszych stanowisk naturalistycznych (realistycznych) w filozofii prawa. Podobnie jak w przypadku tomu Naturalizm prawniczy. Interpretacje chcieliśmy odejść od standardowego schematu przedstawiania realizmu prawniczego. Znów bowiem podejmujemy próbę spojrzenia na naturalizm prawniczy z nieco innej, szerszej, a w tym przypadku przede wszystkim filozoficznej perspektywy. Pewne wątpliwości może natomiast budzić pominięcie niektórych stanowisk naturalistycznych w prawie. Chcieliśmy jednak pokazać przede wszystkim te koncepcje naturalizmu prawniczego, które są w naszym przekonaniu najbardziej oryginalne lub są w literaturze uznawane za paradygmatyczne. I tak na przykład publikujemy artykuł Wojciecha Załuskiego Realizm prawniczy Błażeja Pascala, w którym bodaj po raz pierwszy omówiona zostaje, niezwykle skądinąd interesująca, realistyczna koncepcja prawa Pascala, rezygnując równocześnie z przedstawienia realistycznych stanowisk we współczesnej francuskiej filozofii prawa, zwłaszcza zaś poglądów Leona Duguit oraz François Gény, które po prostu uznaliśmy za mniej interesujące. Podobnie zresztą postąpiliśmy z wątkiem naturalistycznym w niemieckiej filozofii prawa. Ograniczenia były podyktowane zarówno wymienionymi już powyżej względami, jak i z dwóch innych jeszcze powodów, a mianowicie merytorycznego, to znaczy braku dostatecznej znajomości pewnych koncepcji, oraz technicznego (wydawniczego), czyli nadmiernej objętości tomu. Mamy nadzieję, że niniejsze opracowanie wraz z wydawanym równocześnie tomem Naturalizm prawniczy. Interpretacje będzie dobrym punktem wyjścia do dyskusji na temat współczesnego naturalizmu prawniczego oraz do dalszych badań nad możliwymi zastosowaniami modeli naturalistycznych w nauce i praktyce prawniczej.

What are legal negotiations? What is their structure? Is there one method of successful legal negotiation? Is it reasonable to settle disputes through negotiations? These are some of the questions which Jerzy Stelmach and Bartosz Brożek address in this volume. They posit that one could - and should - view the law as a 'negotiable phenomenon', thus dispensing with the constraints imposed by legal positivism. They claim further that, as there is no unique key to legal negotiations, one should acknowledge that there are different models of negotiating, and identify three such possible models: the argumentation, the topic-rhetorical and the economic. The models are described both from the theoretical perspective, as well as by providing catalogues of the principles of right, efficacious and economically efficient negotiating.

Polska praktyka prawnicza ucieka od rozstrzygania sporów w drodze negocjacji. Rezygnuje tym samym ze sposobu najbardziej efektywnego. Jakie są przyczyny tego stanu rzeczy? Czy wynika on ze strachu bądź z niewiedzy? Czy winny jest wysoki stopień pozytywizacji polskiego prawa? A jeśli już negocjować - to jak? Czy opierać się na koncepcjach negocjacji, których można odnaleźć dziesiątki w literaturze? Jakimi ostatecznie narzędziami negocjacyjnymi dysponuje prawnik? Na te i inne pytania próbuje odpowiedzieć Sztuka negocjacji prawniczych.