„Olga Śmiechowicz” – książki

„Wojna się skończyła, czemu zabijacie?” – tym jednym zdaniem można streścić „Trojanki” w reżyserii Jana Klaty. Eurypides, pisząc swoją tragedię, bezczelnie złamał koturn tradycji. Opowiedział o mieście od którego odwrócili się bogowie. Pokazał bohaterów Homera, którzy nie potrafili zmierzyć się z własnym zwycięstwem. Oddał głos pokonanym ‒ kobietom, członkiniom królewskiego rodu, zepchniętym na samo dno egzystencji... „Trojanki” to jednak nie tylko spektakl o wojnie i okrucieństwie, również o wektorach relacji w pięknym świecie rodzinnej nienawiści. Za murami Troi też były problemy, przemilczenia… Książka Trojanki Jana Klaty została napisana, by zachować w pamięci dźwięk przesypującego się piasku i zapach spalonych manekinów. Pokazuje naszą pracę nad tym spektaklem i opowiada o ryzyku, jakie wiąże się z wystawieniem antycznego dramatu – zawsze jest to niepewne balansowanie na granicy sensów greckiego oryginału. „Książka Trojanki Jana Klaty jest bytem złożonym i niedefiniowalnym gatunkowo. Łączy w sobie formę eseju, dziennikarskiego wywiadu, dziennika, komentarza, reportażu i naukowego wykładu. Przynosi obraz pracy reżysera, który z równym zaufaniem i ciekawością odnosi się do własnych wyobrażeń, jak i do komentarzy specjalisty filologa, historyka, teatrologa. Ta nowatorska praca tworzy wzorzec dla profesjonalnego standardu: życzyłbym sobie, aby każdy spektakl stanowiący adaptację dawnego tekstu dramatycznego posiadał tak opracowaną dokumentację procesu twórczego, z tak profesjonalnym podejściem do źródła”. – dr hab. Krzysztof Bielawski, Instytut Filologii Klasycznej UJ „W centrum zdarzeń, a zatem w centrum rozpaczy, jest Hekabe Doroty Kolak. Matka tracąca dzieci obumiera, chwila po chwili, kawałek po kawałku. Rola jest wstrząsająca, bo pozbawiona źdźbła aktorskiej histerii. Na pierwszym planie, a wtopiona w całość. Kolak z siwymi włosami, niższa od młodszych partnerek, ma w sobie tyle siły, jakby wypełniała całą scenę. To w jej Hekabe skupia się wszystko, co w gdańskich Trojankach najważniejsze – wojna widziana przez kobiety, ich zduszony krzyk niezgody na taki świat, oczy suche już bez łez. Patrzę na Dorotę Kolak i przechodzą mnie dreszcze. Wiadomo nie od wczoraj, że to jest wielka aktorka. Tyle że teraz – z większą niż jeszcze nie tak dawno intensywnością – pokazuje, że może zrobić wszystko, trafiając idealnie w każdy ton. Jako Hekabe ma w sobie esencję tragedii Eurypidesa, ale i cierpienie każdej matki, wraz z dziećmi tracącej uzasadnienie do życia. – Jacek Wakar, Ziemia jałowa. O Trojankach Jana Klaty w Teatrze Wybrzeże, więź.pl

„Klio, muza historii, z impetem wtargnęła na terytorium Melpomene”. – P.J. Rhodes W starożytnej Grecji teatr był pierwszym przejawem kultury masowej. Z opiniotwórczej siły tego medium zdawali sobie sprawę zarówno archonci zezwalający na wystawienia, finansujący je choregowie, jak i sami twórcy. Komediopisarze i tragediopisarze sprawnie manipulowali historiami zaczerpniętymi z mitów, by mówić o aktualnych wydarzeniach rozgrywających się poza sceną Teatru Dionizosa. Ambitny cel, postawiony przez Autorkę, polega na odczytaniu zachowanych dramatów poprzez historyczny i polityczny kontekst ich powstania, co może radykalnie zmienić możliwości interpretacyjne, które dotychczas ograniczano do aspektów estetyczno-literackich. „Postrzegam książkę pani Śmiechowicz jako ciekawy tekst wpisujący się w nurt badań tych, którzy nierozerwalnie łączą piątowieczną ateńską culture z power”. – prof. dr hab. Krystyna Bartol „Otrzymaliśmy szerokie i barwne wprowadzenie do greckiego dramatu. Język harmonijnie łączy naukową erudycję i akademicki warsztat z żywą, wciągającą narracją. Nie tylko nie posiada żadnej konkurencji w dotychczasowych publikacjach polskojęzycznych, ale może spokojnie konkurować z wszystkimi pracami badaczy swojej dziedziny”. – dr hab. Krzysztof Bielawski

Książka obrazuje przemiany estetyki i funkcji polskiego teatru po upadku komunizmu na przykładzie twórczości trzech artystów. Pierwszy z nich to Krystian Lupa, który pod koniec XX wieku uzyskał status jednego z najważniejszych twórców polskiej i szerzej – europejskiej kultury. Dwaj pozostali to Krzysztof Warlikowski i Jan Klata – najzdolniejsi uczniowie Lupy, którzy odnaleźli własny, indywidualny głos. Każdy z nich reprezentuje całkowicie odmienny sposób myślenia o sztuce teatru. Krystian Lupa swoją pracę artystyczną skupił przede wszystkim wokół literatury austriackiej i rosyjskiej. Teatr Krzysztofa Warlikowskiego to pogłębiona lektura tekstów antycznych i Williama Szekspira. Natomiast Jan Klata, reżyser o wyjątkowo rozbrykanej wyobraźni, szerokim gestem czerpie z popkultury, by mówić o polskiej historii i mentalności u progu XXI wieku. Jaka jest ich filozofia teatru jako społecznego i artystycznego medium? Z czego czerpią inspirację? Jak wygląda ich współpraca z aktorami, scenografami i kompozytorami? Jak ich praca sytuuje się na tle polskiej tradycji teatralnej – między innymi twórczości Jerzego Grotowskiego, Jerzego Jarockiego, Tadeusza Kantora czy Konrada Swinarskiego? Co sprawia, że przy zachowaniu indywidualnego, polskiego charakteru, ich prace wyróżniają się na europejskich festiwalach teatralnych? Praca obejmuje przedział czasowy od upadku komunizmu do odejścia Krystiana Lupy z Narodowego Starego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie. Wydarzenie to w sposób symboliczny zamknęło prawie 25-letni okres w historii polskiego teatru. Atutem książki jest to, że autorka widziała wszystkie opisywane przez siebie spektakle. Opracowanie materiału poprzedziła szczegółową kwerendą w archiwach Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie. Chcąc dopuścić do głosu samych twórców, sięgnęła po egzemplarze reżyserskie, teksty dzienników i artykułów. Stąd zamieszczone w książce szczególnie cenne, liczne cytaty z wywiadów i tekstów publikowanych przez reżyserów i aktorów. Książka powstała w odpowiedzi na brak opracowania, które przystępny w sposób prezentowałoby polski teatr po przemianach ustrojowych roku 1989. Jest przeznaczona dla osób zainteresowanych dorobkiem artystycznym Krystiana Lupy, Krzysztofa Warlikowskiego i Jana Klaty.