„Marian Stala” – książki

Czytelnicze wybory Stali nie są pogonią za tym, co najnowsze, a w domyśle: poprzez samą swą nowość - najlepsze. Są nieśpiesznym wędrowaniem, nad którym unosi się proporzec wierności, wędrowaniem oznaczającym niejednokrotnie powrót do tych samych, ale coraz inaczej i coraz pełniej rozumianych autorów. Bywał Stala odkrywcą i komentatorem poetów wchodzących na scenę życia literackiego: Bronisława Maja, Jana Polkowskiego, Marcina Świetlickiego czy Artura Szlosarka, z maestrią pisał o dojrzałej i arcydzielnej twórczości Wisławy Szymborskiej i Ryszarda Krynickiego, z pewnością jednak na jego osobistym firmamencie najtrwalej i najjaśniej świecą gwiazdy Adama Mickiewicza, Bolesława Leśmiana i Czesława Miłosza. (…) Zapisany w esejach Mariana Stali sposób myślenia jest zobowiązaniem do skupienia, którego nie może zabraknąć w życiu, jeśli ma ono zostać uznane za pełne. Ze wstępu Andrzeja Franaszka Marian Stala to godny sukcesor swoich znakomitych mistrzów: Kazimierza Wyki, Jerzego Kwiatkowskiego i Jana Błońskiego, uczony i krytyk o krystalicznym umyśle, jak nikt inny potrafiący przeniknąć najdelikatniejszą tkankę wiersza, odsłonić wszystkie jego pokłady, ukryte sensy i światoodczucie czytanych wnikliwie poetek i poetów. Przez kilka dekad uważnie obserwował ewolucję polskiej poezji, stawiał trafne diagnozy i ustanawiał hierarchie. W redagowanym przez nas wspólnie w latach 90. NaGłosie właśnie dzięki jego nieomylnemu słuchowi ukazywały się wiersze - często debiuty - czołowych dzisiaj twórców naszej poezji. Lektura jego tekstów to wielka lekcja skupienia, mądrości i wrażliwości, prawdziwa, jakże rzadka dzisiaj - w czasach chaosu i nadmiaru słów - duchowa przygoda. Jerzy Illg

Marian Stala jest nie tylko uczonym, profesorem UJ, badaczem młodopolskich metafor, znawcą poezji Mickiewicza, Leśmiana i Miłosza, lecz także eseistą i krytykiem, uważnie obserwującym przemiany współczesnej polskiej poezji. Ważne miejsce w jego pisarstwie zajmują interpretacje pojedynczych - nieprzypadkowo przezeń wybieranych - wierszy. Mało kto czyta dziś poezję równie uważnie i subtelnie. Dysponując świetnym warsztatem, ale przede wszystkim niezwykłą wrażliwością i intuicją, krytyk wnika w najskrytsze metafizyczno-egzystencjalne sensy analizowanych utworów, ujawnia stojące za nimi `światoodczucie`, daje prawdziwą lekcję, jak można znaleźć się nie tylko `blisko wiersza`, ale dotrzeć do jego serca, wydobyć całą jego mądrość i piękno. Lektura tego `prywatnego zbioru olśnień i zaciekawień` - m.in. wierszami Mickiewicza, Szymborskiej, Miłosza, Białoszewskiego, Wata, Barańczaka, świetlickiego - stanie się dla czytelników poezji prawdziwą przygodą.

Księżyc towarzyszy poetom od wieków. Czy znaczy to, że należy już tylko do muzeum wyobraźni, że stał się nieważnym ornamentem, zużytym symbolem? Marian Stala odpowiada przecząco na to pytanie, analizując w pierwszej części swej książki lunarne ślady, obecne w poezji polskiej od końca XIX do początku XXI wieku, w części drugiej zaś – prezentując zwięzłą antologię wierszy z księżycem i o księżycu, zaczerpniętych z poezji zachodniej. Księżyc Micińskiego, Miłosza i Świetlickiego, Laforgue’a, Yeatsa i Nelly Sachs jest fascynujący… „Fragmenty lunarne w intrygujący sposób oświetlają obszary tylko na pozór dobrze już rozpoznane. Pokazują, że sprawy poezji z księżycem wciąż warte są uważnego i pogłębionego namysłu. I przypominają, że podążanie za poruszeniami poetyckiej wyobraźni ma w sobie rzeczywisty potencjał poznawczy, który pozostaje kwestią nie tylko humanistycznej wiedzy, ale też osobistej – na swój sposób intymnej – relacji ze słowem szukającym piękna i prawdy, wkraczającym w ciemność, mierzącym się z tajemnicą”. prof. dr hab. Paweł Próchniak Marian Stala (1952) – historyk literatury, krytyk, profesor na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności, laureat nagrody Fundacji Kościelskich (1991) i nagrody im. Kazimierza Wyki (1998). Opublikował takie książki historycznoliterackie i krytyczne, jak między innymi Trzy nieskończoności. O poezji Adama Mickiewicza, Bolesława Leśmiana i Czesława Miłosza (2001), Przeszukiwanie czasu (2004), Blisko wiersza (2013).

W tomie szkiców `Niepojęte: Jest` Marian Stala ustawia punkty orientacyjne: od liryków lozańskich jako zapowiedzi poezji nowoczesnej, przez Miłosza i Szymborską, po świetlickiego, Bonowicza i Honeta. Wybitny krakowski literaturoznawca i krytyk przedstawia lekturę jako doświadczenie osobiste, kształtujące wewnętrzną przestrzeń. Dzięki temu czytelnik zyskuje szansę, by szerzej spojrzeć na współczesną polską poezję.