„Jerzy Besala” – książki

• Awanturnictwo szlachty i magnatów • Polski udział w krucjatach • Tumulty szlacheckie • „Polska Chrystusem narodów” – dzieje mitu • Abdykacje królewskie • Zmowy sąsiadów Polski • Wzorce narodowe, mity kulturowe i zadawnione urazy Z tych i innych tematów książki Jerzego Besali wyłania się barwny obraz Rzeczypospolitej szlacheckiej, z którą autor, znany popularyzator wiedzy historycznej, jest – jak sam pisze – szczególnie zaprzyjaźniony. To świat zróżnicowany, pełen zawadiackich osobowości o wielu cnotach i przywarach, ludzi skłonnych do machania szablą, którzy miłowali swą sarmacką wolność i ojczyznę, ale też bezwiednie ją niszczyli.

Książka ta jest opowieścią o trudnych relacjach między Polską i Litwą a państwem moskiewskim i Kozakami do czasów rozbiorów Rzeczypospolitej. Novum tej pozycji polega na tym, że autor próbuje spojrzeć na wzajemne stosunki, wojny, podstępy, religijne spory, akty niebywałego okrucieństwa, masakry, makiaweliczną grę władców, szpiegów i chrześcijańskie odruchy nie tylko z polskiego punktu widzenia. Uwzględnia także poglądy sąsiadów na polskie poczynania zawarte w rosyjskiej i ukraińskiej literaturze przedmiotu. Usiłuje też przybliżyć inną mentalność, fobie, sylwetki władców i religię sąsiadów, która bywała kamieniem wzajemnego nierozumienia, nienawiści i pogardy.

Barwnie napisana trylogia dziejów miłości małżeństw wszystkich władców Polski. Autor podjął się ogromnego trudu zbadania związków i uczuć koronowanych par. Dzięki temu przedstawił historię Polski z zupełnie nowej, intrygującej perspektywy. Doskonała książka nie tylko uzupełnia wiedzę osób zainteresowanych burzliwymi dziejami kraju, ale dzięki wciągającym perypetiom może być doskonałą lekturą na wolne popołudnie dla każdego!

Kto stał za zabójstwami polskich władców? Znany autor i historyk odsłania tajemnice związane z aferami i zagadkami kryminalnymi Rzeczypospolitej szlacheckiej. Erudycja, pouczająca treść i barwne tło obyczajowe, to niewątpliwe zalety tej arcyciekawej książki. Morderstwa polskich królów i książąt – śledztwa po latach! Wracając do niewyjaśnionych przestępstw, śledczy z policyjnego Archiwum X opierają się przede wszystkim na powtórnej analizie zeznań i dowodów, zebranych wiele lat wcześniej. Stosując analogiczną metodę, Jerzy Besala powraca do zbrodni, które zmieniły historię Polski! Trucizna od zdradzanej żony czy zbyt mocny afrodyzjak podany przez młodą kochankę – kto stał za śmiercią Kazimierza Sprawiedliwego? Czy Albrecht Hohenzollern dokonał zamachu na Zygmunta Augusta, aby przejąć polską koronę? Kto pomógł zejść z tego świata Stefanowi Batoremu, księciu Jaremie i Michałowi Korybutowi Wiśniowieckiemu? Czy Stanisław August Poniatowski zorganizował zamach na samego siebie, by skompromitować konfederatów barskich? Dzięki fascynującym, doskonale udokumentowanym źródłowo, barwnie opisanym śledztwom Jerzego Besali sprawcy najbardziej szokujących zbrodni w historii I Rzeczypospolitej stają wreszcie przed Trybunałem Historii! Prawdziwe kryminalne historie, które wciągają równie mocno jak dochodzenia Sherlocka Holmesa!

Alkoholowe dzieje Polski w czasach wojny totalnej i okupacji. W tysiącletniej historii Rzeczypospolitej czasy II wojny światowej oraz okupacji niemieckiej i sowieckiej to najcięższe chwile. Naród polski po raptem dwudziestu latach niepodległości znów utracił wolność. Tym razem został postawiony w sytuacji krańcowej: miał zostać wyniszczony przez hitlerowskie Niemcy lub roztopiony w sowieckiej rzeczywistości łagrów i przesiedleń. Jednak Polacy dalecy byli od biernej rezygnacji. Po okresie chaosu wojennego września 1939 roku następowały procesy przystosowawcze. Alkohol zaczął pełnić funkcję środka uspokajającego i znieczulającego, ale też środka wzmacniającego chęć odwetu na okupantach. Służył też jako łapówka. W książce omówiono również los Żydów oraz mniejszości narodowych oraz kwestie spożywania alkoholu przez gnębicieli Polaków: siepaczy SS i ich pomocników oraz w ZSSR, gdzie znaleźli się Polacy. W obu przypadkach wódka i samogon odegrały znaczącą, złowrogą rolę, pozwalając na przeprowadzenie zbrodniczych planów na skalę przemysłową, jakich nie znał dotąd świat.

Polacy i Litwini – tak bliscy, a bywało, że tak dalecy. Przez setki lat w braterskich uściskach, ale też w sporach pełnych podejrzeń – mimo to sobie potrzebni. Najpierw z powodu zagrożenia ze strony zakonu krzyżackiego, a potem państwa moskiewskiego. Tworzący od 1569 roku jedną Rzeczpospolitą Obojga Narodów, różnie pojmowaną przez historyków litewskich i polskich. Przez wieki wspólne dzieje i czas zacierały różnice. Elementem cementującym była polskość: język, kultura, instytucje polityczne, obyczajowość. Jednak w dobie idei państw narodowych w XIX wieku spoiwo to szybko zwietrzało. Aby odrodzić się jako państwo niezależne, Litwa nacjonalistyczna musiała rozerwać ów kokon polskości. Chciała sięgnąć jak najgłębiej w dzieje, by dowieść nie tylko swej samodzielności, lecz także wielkości. Postać Jagiełły, który doprowadził do unii w Krewie 1385 roku ze słynnym applicare, jest rysowana przez wielu historyków litewskich w ciemnych barwach i kontrastuje z jasnym obrazem wielkich książąt Witolda Kiejstutowicza, Giedymina, Mendoga, Olgierda. Jerzy Besala przygląda się dziejom ziem litewskich, skupiając się na terenach dawnej Auksztoty i Żmudzi, które obecnie zajmuje Litwa – od średniowiecza, przez czasy Jagiellonów i Rzeczypospolitej Obojga Narodów, po rozbiory i XX wiek. Barwnie przybliża mało znane fakty, miejsca i postaci, które miały istotne znaczenie dla państwa litewskiego i polskiego.

Kontynuacja niezwykle poczytnych Alkoholowych dziejów Polski. Czasy Piastów i Rzeczypospolitej szlacheckiej Wiek XIX to czasy przełomu cywilizacyjnego, także w produkcji i piciu alkoholu. Staropolskie biesiadowanie odchodziło w niepamięć, węgrzyna zastępował coraz częściej szampan, w dobrym towarzystwie nie wypadało pić wódki, a arak najczęściej dolewano do herbaty. Jerzy Besala barwnie opisuje, jakie były nowe wzorce, mody i trunki w różnych warstwach społecznych i wojsku, w jaki sposób pito i jakie były motywy spożywania alkoholu, nie zapominając przy tym o tle zdarzeń i wiernie oddając ducha czasów. Jerzy Besala ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Specjalizuje się w dziejach Polski szlacheckiej i jest autorem kilkudziesięciu książek. Opublikował m.in. biografię Stanisław Żółkiewski (1988), trzytomowe dzieło Małżeństwa królewskie: Piastowie, Jagiellonowie, Władcy elekcyjni (2006–2007), Stefan Batory (2010), Zygmunt Stary i Bona Sforza (2012) oraz m.in. popularne Tajemnicze dzieje Polski. Szczególną wagę przywiązuje do psychologicznego rozumienia postaci, co znalazło odbicie w cyklu Miłość i strach. Dzieje uczuć kobiet i mężczyzn (2010–2014). Jest też autorem licznych artykułów w prasie, współpracuje z „Polityką”, „Newsweekiem-Historia”, „Wiedzą i Życiem” i in.

Wśród świstu kul i w gwarze kawiarni – alkoholowe dzieje Polski od Wielkiej Wojny po wrzesień 1939 roku. Po trudach wojennych Legionów, powstaniach i zwycięskiej walce z bolszewikami w 1920 roku Polska odzyskała i ugruntowała swą niepodległość. Odrodziła się jako II Rzeczpospolita, a radość, podniecana potężnymi dawkami alkoholu, była widoczna szczególnie w miastach. Uwidoczniło się to między innymi w rozkwicie dancingów z grającymi głośno jazzbandami, gdzie bawiono się do upadłego w restauracjach i kawiarniach. Nie wszyscy jednak korzystali z tych dobrodziejstw. Mit II Rzeczypospolitej jako oazy szczęścia ugruntowały elity, a nie szary człowiek borykający się z trudami codziennego życia. Jerzy Besala plastycznie opisuje wszelkie wątki alkoholowe z tych czasów wśród różnych klas, warstw i grup społecznych: od wojska, społeczeństwa miejskiego i wiejskiego poczynając, na elitach dyplomatycznych i artystycznych kończąc. I znów – jak zwykle przy okazji alkoholowych opowieści i losów ludzi uwikłanych w pijaństwo i alkoholizm – dramat i tragedia przeplatają się z komizmem sytuacyjnym.

Helena od wieków była i jest jednym z najpopularniejszych imion. Wabi magicznym czarem: po grecku imię to oznacza "blask Księżyca". Srebrny Glob był źródłem fascynacji, wyobrażeń i uosobieniem bogiń Selene i Luny w mitologii greckiej i rzymskiej. Zaobserwowano też związek miesięcznej dolegliwości kobiecej ze zmniejszaniem się lub powiększaniem tarczy Księżyca, tym bardziej więc skojarzono go z tajemnicą kobiecości. A także z seksem. Akt miłosny na ogół odbywał się nocą, właśnie w magicznym blasku Księżyca, dodając ciału kobiecemu tajemniczego powabu. Przez wieki, do chwili obecnej, wielu sądzi więc, że fazy Srebrnego Globu wpływają na seksualność. W nowiu pociąg płciowy ma zanikać, cienki sierp ma skłaniać do czułości i delikatności, a dzikie żądze mają narastać wraz z powiększaniem się tarczy Księżyca, apogeum osiągając w pełni. Imię Helena przyciągało zatem podwójnie: jako kobiety jako takiej i czarem imienia powiązanego z magią Srebrnego Globu. Jednakże, jak istnieje niewidoczna strona Księżyca, tak też Heleny mają swą niewidoczną stronę, ponieważ od czasów pięknej Heleny trojańskiej przypisuje się kobietom o tym imieniu dar boskiego wprost przyciągania, ale i wywoływania fatalnych następstw. Stąd bywa, że kobiety o tym imieniu uważa się za boskie, piękne, kochane, ale też nieszczęśliwe, często też jako femme fatale. Przyjrzyjmy się, ile w tym prawdy, poprzez opis życia najbardziej znanych Helen w historii, m.in. Heleny trojańskiej, świętej Heleny, Heleny Moskiewskiej, Heleny Modrzejewskiej, Heleny Rubinstein, Eleny Ceausesc.

Autor przedstawia dzieje średniowiecznej Polski przez podróże z synem. To fascynujące połączenie wykładu historycznego i literatury podróżniczej, wędrówka po najważniejszych zabytkach średniowiecznej Polski, obficie wzbogacona mało znanymi faktami i anegdotami. Razem z autorem odwiedzamy Ostrów Lednicki, Gniezno, Poznań, Giecz, Kraków. Słuchamy śpiewu mnichów benedyktyńskich w Tyńcu i koncertu organowego w Oliwie, oglądamy mauzoleum ostatnich Piastów w Legnicy. Wspinamy się na wieżę kościoła w Złotoryi, spacerujemy po cysterskim opactwie w Jędrzejowie, wędrujemy podziemnymi korytarzami Wieliczki. Poznajemy pasjonujące szczegóły codziennego życia w epoce średniowiecza, opisy jadłospisu czy ubiorów, spotykając jednocześnie wybitnych władców, świętych i kronikarzy. Wielkie wydarzenia towarzyszą zwykłym sprawom, czasami osobiste konflikty decydowały o losach państwa. To znakomita lektura dla wszystkich zainteresowanych historią Polski, przedstawiająca ją przez codzienne życie jej mieszkańców i zwykłe ludzkie sprawy.