Autor „Jan Kiełkowski”

Tom czwarty „Zdobycia Tatr” jest szczególny, ukazuje się bowiem po śmierci autora – Jana Kiełkowskiego. Prace nad nim kontynuowała żona, której należą się ogromne podziękowania. Obejmuje lata od 1946 do 1960, kiedy to po okresie wojennym taternictwo sukcesywnie wracało do normalności. Na przestrzeni 15 lat dużą aktywnością wykazywali się taternicy czechosłowaccy, którzy dokonali większości pierwszych letnich oraz zimowych przejść w tej części Tatr. Po stronie polskiej nadal pokonywano skrajnie trudne, ale już przetarte szlaki. Poprowadzono wiele nowych dróg, takich jak: Ciężka Turnia, Batyżowiecki Szczyt, Galeria Gankowa, Łomnica, Zadnia Baszta, Kazalnica Mięguszowiecka, Młynarczyk, Mały Młynarz. Liczne były przejścia zimowe. W okresie od 1951 do 1955 roku taternictwo staje się masowe, zarówno po stronie polskiej jaki i czechosłowackiej. Przejście Wariantu R na wschodniej ścianie Mnicha oraz wejście nową drogą na Kazalnicę Mięguszowiecką uznać można za sztandarowe dokonania tego czasu. Wielką wartością książki jest obszerna bibliografia, cytaty oryginalnych sprawozdań i opisów historycznych przejść oraz liczne ilustracje.

Przedstawiamy trzeci tom cyklu poświęconego historii zdobywania Tatr Jana Kiełkowskiego „Zdobycie Tatrˮ Jana Kiełkowskiego to niezwykle skrupulatna i wciągająca historia taternictwa, rozpisana w serii zaplanowanej na siedem tomów. Tom pierwszy obejmował okres prehistorii aż do początków taternictwa w 1903 roku. W tomie drugim opisano dynamiczny rozwój taternictwa do 1925 roku. Głównym motywem działań taterników w latach opisanych w niniejszym tomie są poszukiwania szóstego stopnia, a więc „trudności skrajnych”, w Tatrach – jak napisał autor w swoim wstępie do książki. Prekursorami tych poszukiwań byli przede wszystkim Wiesław Stanisławski oraz Wincenty Birkenmajer, którzy próbowali również sformułować definicję tego, wówczas nieznanego w Tatrach, skrajnie trudnego stopnia. Rozdziały tomu trzeciego zawierają opis wszystkich wybitniejszych dokonań taternickich w latach 1926–1945 z wyróżnieniem przełomowych przejść na Galerii Gankowej czy Mnichu. „Przechodząc hakowo wschodnią ścianę Mnicha w 1942 roku, Czesław Łapiński i Kazimierz Paszucha chyba ostatecznie rozwiązali problem szóstego stopnia w Tatrach, tym razem w wersji włoskiej – sesto grado”. Przejście to, wraz z przejściami nowych, ekstremalnych dróg na Galerii Gankowej, niewątpliwie należy zaliczyć do przełomowych dokonań w całej historii taternictwa” – pisze Jan Kiełkowski. Wielką wartością książki jest obszerna bibliografia, cytaty oryginalnych sprawozdań i opisów historycznych przejść oraz liczne ilustracje.

Tom drugi Zdobycia Tatr obejmuje lata od 1904 do 1925. W pierwszej dekadzie tego okresu nastąpił niezwykle dynamiczny rozwój taternictwa – poziom trudności pokonywanych dróg w Tatrach osiągnął dwa kolejne stopnie trudności (IV – bardzo trudno i V – nadzwyczaj trudno). Równocześnie rola przewodnika jako pierwszego na linie stawała się coraz mniej ważna i jej znaczenie powoli się kończyło. Znaczący wpływ na te wydarzenia mieli odwiedzający w tym czasie Tatry alpiniści niemieccy: Simon Häberlein, małżeństwo Katherine i Maximilian Bröske, Ernst Dubke, Alfred Martin, Günter Dyhrenfurth i Hermann Rumpelt. Miejsce pierwszego na linie zaczęli przejmować taternicy, którzy do swoich przedsięwzięć górskich podchodzili coraz bardziej sportowo. W całym taternictwie zaczyna rozwijać się kierunek sportowy, a najważniejszym zadaniem taterników staje się poszukiwanie i pokonywanie coraz to większych trudności technicznych. Kolejnymi celami są nieprzystępne tatrzańskie urwiska – Mnicha, Ostrego Szczytu, Galerii Gankowej czy Zamarłej Turni. Taternicy z północnej strony Tatr, Zygnunt Klemensiewicz, Roman Kordys, Jerzy Maślanka, Janusz Chmielowski, Aleksander Znamięcki, Mariusz Zaruski, jak i taternicy węgierscy, włączyli się do tego nowego rozwoju z niewielkim opóźnieniem, ale już wkrótce taternictwo po obydwu stronach Tatr rozwijało się na ogół równolegle. Niezależnie od poszukiwania trudności intensywnie zdobywano pozostałe, jeszcze liczne, dziewicze szczyty i turnie tatrzańskie. W tych latach dokonano pierwszych wejść między innymi na: Szarpane Turnie, Papirusowe Turnie, niezauważane dotąd kulminacje w Grani Baszt, Grani Hrubego, Świstowej Grani oraz w masywie Baranich Rogów. Zdobyte zostały też fantazyjne baszty i iglice Wielkiej Zbójnickiej Turni, Apostoła I i Żabiej Lalki. Z wybitniejszych kulminacji dokonano pierwszych wejść na Niżnie Rysy, Zachodni i Wschodni Szczyt Żelaz- nych Wrót, Żabią Turnię Mięguszowiecką, Wołową Turnią, Pośrednią i Wielką Jaworową Turnię, Wielką Kapałkową Turnię, Zadniego Mnicha, Zadni Kościelec i Żabiego Mnicha, a także na trudno dostępne wierzchołki Wschodniego Szczytu Wideł i Żabiego Konia. Kontynuowano również systematyczną zimową eksplorację tatrzańskich szczytów i urwisk. Pierwszych zimowych wejść doczekały się m.in.: Staroleśny Szczyt, Świnica, Kościelec, Batyżowiecki Szczyt, Kozi Wierch, Żłobisty Szczyt, Jastrzębia Turnia, Dwoista Turnia, Litworowy Szczyt i Wielicki Szczyt. Niestety, ten dynamiczny rozwój taternictwa załamał się całkowicie z powodu powszechnie znanych wydarzeń historycznych, po których z trudem odradzał się w następnych latach, zamykających opisywany tutaj okres. Przechodząc tatrzańskie drogi z tych lat, zawsze czułem się tak, jakbym wspinał się razem z ich twórcami, mimo że od poprowadzenia tych dróg minęło nieraz dobre pół wieku.

Tatry są dla wielu z nas górami najważniejszymi. Choć stanowią niewielkie pod względem obszaru pasmo, zostały szeroko opisane w literaturze polskiej, niemieckiej, węgierskiej, czeskiej i słowackiej. Doczekały się również swojej encyklopedii, największej, jaką poświęcono jednemu pasmu górskiemu, oraz niezwykle szczegółowych przewodników, alpinistycznych i turystycznych. Nie doczekały się jednak opracowania własnej szczegółowej historii eksploracji alpinistycznej, mimo że po obu stronach grani głównej są kolebką alpinistów należących przez wiele lat do ścisłej czołówki we wszystkich górach świata. Powyższymi słowami Jan Kiełkowski zaczyna niezwykłą epopeję, jaką niewątpliwie jest siedmiotomowe dzieło pt. Zdobycie Tatr. Jego pierwszy tom, zatytułowany Prehistoria i początki taternictwa do roku 1903, właśnie ukazał się nakładem naszego wydawnictwa. Autor skupił się w nim przede wszystkim na działalności eksploracyjnej, której efektem były pierwsze tatrzańskie wejścia i przejścia. Dowiemy się, co działo się w tych górach do przełomowego roku 1614, gdy David Frölich zdobył jeden z najwyższych szczytów Tatr, następnie poznamy resztę dziejów siedemnastowiecznych, a także mające miejsce już w wieku XVIII pierwsze wejścia na Krywań i Łomnicę. Przeczytamy także o czasach taternickiego regresu z końca XIX wieku i o fascynującej historii Karola Englischa. Przedstawione wZdobyciu Tatr dzieje działalności górskiej: ich intensywność, rozmach i zasięg, zapierają dech w piersiach, a dbałość o każdy detal, starannie wybrane grafiki, ryciny, cytaty, a także przebogaty spis literatury źródłowej sprawiają, że dzieło Jana Kiełkowskiego już teraz można zaliczyć do najważniejszych opracowań na temat problematyki tatrzańskiej w historii literatury polskiej.

Oddajemy w Państwa ręce szósty, przedostatni tom „Wielkiej encyklopedii gór i alpinizmu", poświęcony ludziom gór – ich życiu, rozwojowi, osiągnięciom, tragediom i zwycięstwom. Obejmuje aż 6256 biogramów, w tym ponad 1300 dotyczących Polaków, a także 3650 ciekawych, wysokiej jakości zdjęć. Redakcji jak zwykle dokonali Małgorzata i Jan Kiełkowscy – znakomici specjaliści w tej dziedzinie, nestorzy polskiego alpinizmu, autorzy wielu znakomitych książek i opracowań. Podobnie jak poprzednie części encyklopedii, WEGA VI jest specjalistycznym opracowaniem przeznaczonym jednak nie tylko dla alpinistów, lecz także dla szerszego kręgu odbiorców zainteresowanych problematyką górską. Biorąc pod uwagę fakt, że planowany siódmy tom WEGI będzie stanowił jedynie suplement do pozostałych części, uznać możemy nasze trwające niemal 10 lat przedsięwzięcie, jakim niewątpliwie jest ta unikalna na skalę światową encyklopedia, za zakończone!

Drugi tom encyklopedii został poświęcony Azji – najbardziej górzystej części świata (aż 75% jej powierzchni zajmują góry!), w której wznoszą się najwyższe szczyty kuli ziemskiej. W opracowaniu przedstawiono wszystkie systemy łańcuchy i pasma górskie znajdujące się na obszarze Azji oraz ważniejsze masywy, szczyty, doliny i lodowce z krótką geograficzną i topograficzną charakterystyką oraz zarysem geograficznej i alpinistycznej eksploracji. Opracowanie zawiera ponad 4300 haseł uporządkowanych alfabetycznie oraz 235 map opracowanych specjalnie pod kątem potrzeb tej encyklopedii.