Autor „Jacob Burckhardt”

Czasy Konstantyna Wielkiego to dzieło wybitnego szwajcarskiego historyka i historyka sztuki Jacoba Burckhardta. Książka należy, bez wątpienia, do najważniejszych prac naukowych z zakresu historii późnoantycznej. Przyjęte przez autora ramy czasowe (od roku 284, tj. objęcia rządów przez cesarza Dioklecjana, aż po rok 337, w którym zmarł Konstantyn Wielki) sprawiają, że mamy do czynienia, nie tyle z klasyczną biografią cesarza, co z panoramicznym ujęciem niezwykle ważnej dla dziejów rzymskich epoki. W niezwykle zajmujący sposób Burckhardt przedstawia w niej system rządów w Cesarstwie Rzymskim na przełomie III i IV wieku, funkcjonowanie dworu cesarskiego, administracji centralnej i prowincjonalnej, armii rzymskiej, jak również zagadnienia religijne (którym poświęca miejsce szczególne) oraz politykę zewnętrzną. Chociaż od momentu pierwszego wydania dzieła Jacoba Burckhardta minęło prawie 170 lat, wciąż stanowi ono punkt odniesienia dla współczesnych badaczy i wszystkich zainteresowanych historią późnego antyku. Jest to opracowanie klasyczne, nadal powszechnie cytowane, także na gruncie polskim, oraz regularnie wznawiane w wielu językach europejskich.

Epistolografia Burckhardta odsłania mniej znane oblicze wielkiego uczonego – wnikliwego obserwatora rzeczywistości politycznej i klasycznego krytyka „wynaturzeń” kultury świata nowoczesnego, człowieka o wyraźnie konserwatywnych poglądach polityczno-społecznych. Pozwala wejrzeć w jego skomplikowaną i niejednoznaczną osobowość – humanisty i uczonego, wyczulonego w równym stopniu na formalne i tematyczne aspekty oraz funkcje sztuki dawnej, jak i na współczesną sobie poezję czy muzykę. Stanowi niepowtarzalny dokument atmosfery intelektualnej i politycznej kilku dekad XIX stulecia, w której Burckhardt kształtował swoje poglądy na historię i jej znaczenie w świecie nowoczesnego kryzysu. Prezentowany tom jest wyjątkowym uzupełnieniem „Wykładów o sztuce” (WUW, 2016), wzbogacając je o niezwykły rys formowania się osobowości uczonego od wczesnych lat studenckich po ostatni etap życia. Jacob Burckhardt (1818-1897), jeden z największych historyków sztuki i kultury XIX wieku, przez całe życie prowadził bogatą korespondencję. Dziś pamiętany przede wszystkim jako autor „Kultury Odrodzenia we Włoszech” i „Griechische Kulturgeschichte”, w swoich listach zawarł fascynujący obraz epoki, w której przyszło mu żyć. W drugiej połowie XX wieku, głównie dzięki pracom prof. Jana Białostockiego, powstała w Uniwersytecie Warszawskim tradycja udostępniania w języku polskim klasycznych tekstów o sztuce, pióra wielkich artystów, myślicieli, pisarzy i krytyków. Niniejsza seria – prezentująca dzieła, których większości dotychczas nie przetłumaczono, o niepodważalnym znaczeniu dla nauk o sztuce i historii kultury, mądre, atrakcyjne literacko, piękne – stanowi kontynuację tej tradycji.

Niniejszy wybór wykładów o sztuce, które Burckhardt prowadził przez kilkadziesiąt lat w rodzinnej Bazylei, ukazuje głębię oraz oryginalność historyczno-artystycznej refleksji szwajcarskiego uczonego, traktującego sztukę jako najważniejsze świadectwo wyobraźni historycznej i źródło poznania. Wykłady te, dowód dojrzałego umiłowania sztuki klasycznej Grecji, Rafaela czy Rubensa, zarysowują słabo znany w Polsce wizerunek Burckhardta jako błyskotliwego myśliciela historycznego, wnikliwego krytyka kultury nowoczesnej, świetnego interpretatora walorów formy oraz ekspresji rzeźby i malarstwa europejskiego, historyka, który podziwiając arcydzieła Rubensa potrafił z ironicznym dystansem spoglądać w przeszłość i oceniać teraźniejszość. Czytelnik odnajdzie w tych tekstach treści, które również dziś brzmią zaskakująco aktualnie.