Autor „Ewa Rajewska”

Książka ta stanowi kontynuację tomu Archiwa dyscypliny. Teorie i historie nowoczesnej komparatystyki od Herdera do szkoły amerykańskiej. Proponuje czterdzieści pięć wędrówek po najnowszych dziejach literaturoznawstwa porównawczego. Zamieszczone teksty – od wypowiedzi reprezentatywnych dla rozmaitych etapów rozwoju dyscypliny w drugiej połowie XX wieku po diagnozy jej obecnej kondycji w epoce kultury cyfrowej – także tym razem przygotowane zostały z myślą o studentach, badaczach oraz wszystkich zainteresowanych zarówno mechanizmami rządzącymi kontaktem języków i kultur, jak i sposobami ich poznawania. Tomasz Bilczewski – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prodziekan Wydziału Polonistyki UJ, kierownik Katedry Międzynarodowych Studiów Polonistycznych, dyrektor Centrum Studiów Humanistycznych. Zajmuje się komparatystyką, przekładoznawstwem i humanistyką medyczną. Autor książek: Komparatystyka i interpretacja. Nowoczesne badania porównawcze wobec translatologii (2010), Niewspółmierność. Perspektywy nowoczesnej komparatystyki (autorska antologia, 2010), Porównanie i przekład. Komparatystyka między tablicą anatoma a laboratorium cyfrowym (2016). Współautor opracowań: Światowa historia literatury polskiej. Interpretacje (2020), Wiek teorii. Sto lat nowoczesnego literaturoznawstwa polskiego (2020), The Routledge World Companion to Polish Literature (2021). Współredaktor naukowy serii „Hermeneia”. Wykładał i prowadził projekty badawcze na uniwersytetach amerykańskich i europejskich. Andrzej Hejmej – profesor zwyczajny zatrudniony w Katedrze Teorii Literatury Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się literaturą XX i XXI wieku, teoriami literatury, komparatystyką kulturową, zjawiskami intermedialnymi we współczesnej kulturze. Autor książek: Muzyczność dzieła literackiego (3 wyd. 2012; wyd. ang. 2018), Muzyka w literaturze. Perspektywy komparatystyki interdyscyplinarnej (2 wyd. 2012; wyd. ang. 2014), Komparatystyka. Studia literackie – studia kulturowe (2013; wyd. ang. 2018). Członek Polskiego Stowarzyszenia Komparatystyki Literackiej (w zarządzie) i International Comparative Literature Association (ICLA). Pełni funkcję przewodniczącego komitetu redakcyjnego serii „Projekty Komparatystyki”. Ewa Rajewska – literaturoznawczyni, translatolożka, tłumaczka literacka z języka angielskiego, redaktorka naukowa przekładów z dziedziny humanistyki. Profesor uczelni w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, na którym kieruje specjalnością przekładową na polonistycznych studiach magisterskich (zob. www.przekladowa.amu.edu.pl). Redaktorka pisma „Przekładaniec. A Journal of Translation Studies”. Członkini zarządu Oddziału Zachodniego STL. Opublikowała książki: Stanisław Barańczak – poeta i tłumacz (2007), Domysł portretu. O twórczości oryginalnej i przekładowej Ludmiły Marjańskiej (2016).

Książka ta proponuje ponad trzydzieści wypraw w przeszłość dyscypliny, która w ostatnich dekadach przeżywa rozkwit za sprawą rosnącego zainteresowania problematyką przekładu oraz kontaktów, interferencji i hybrydyzacji związanych z globalnym przepływem ludzi i kapitału symbolicznego. Zabieramy czytelnika w wędrówkę po historiach i teoriach komparatystyki powstających od jej nowoczesnych narodzin w epoce Herdera po drugą połowę XX wieku. Zamieszczone tu teksty fundacyjne, manifesty, programy, wykłady czy polemiki opracowane zostały z myślą o studentach, badaczach, a także wszystkich zainteresowanych zarówno mechanizmami rządzącymi kontaktem języków i kultur, jak i sposobami ich poznawania.

Wydana po raz pierwszy w 1896 roku O zdobnictwie książek dawnych i nowych (Of the Decorative Illustration of Books Old and New) Waltera Crane’a (1845–1915) to praca, która znakomicie wpisała się w nurt toczonych u schyłku XIX stulecia dyskusji nad książką, jej kondycją i przyszłością. Nie jest to przy tym klasyczne studium poświęcone historii zdobnictwa książkowego, gdyż – jak zaznacza Crane – jego celem nie było dokonanie całościowego przeglądu dziejów zdobienia i ilustrowania książek, lecz raczej przyjrzenie się z własnej perspektywy projektanta temu, w jaki sposób podchodzono do wyglądu książkowej stronicy od strony artystycznej. Nie znajdzie się tu zatem pełnego, prowadzonego stulecie po stuleciu omówienia poszczególnych zjawisk. Ale zamiast tego zyska się możliwość obcowania z tekstem pełnym osobistych refleksji, w którego każdej stronicy wyczuwa się prawdziwą fascynację autora zdobnictwem książkowym i jego pragnienie, by swoją pasją zarazić czytelnika.

Monografia Stulecie poetek polskich ukazuje twórczość znanych i mniej znanych polskich poetek (a także kilku obcych, literaturze polskiej przyswojonych), powstającą od początku XX do drugiej dekady XXI wieku – ich działalność zarówno poetycką, jak i tłumaczeniową, a także tę adresowaną do młodego odbiorcy. W nowych odczytaniach powracają zarówno autorki wielokrotnie już opisywane, o utrwalonej pozycji w literaturze: Kazimiera Iłłakowiczówna, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Anna Świrszczyńska, Julia Hartwig, Wisława Szymborska, Urszula Kozioł, Krystyna Miłobędzka, Halina Poświatowska czy Ewa Lipska, jak i te niegdyś znane, lecz dziś nieco już zapomniane lub mniej popularne ‒ takie jak między innymi Wanda Chotomska, Teresa Socha-Lisowska, Helena Raszka, Joanna Pollakówna, Małgorzata Hillar, Jadwiga Stańczakowa, Krystyna Rodowska, Marianna Bocian czy Barbara Sadowska. Ważne miejsce zajmują również poetki debiutujące w XXI wieku ‒ na przykład Agnieszka Kuciak, Julia Fiedorczuk, Joanna Mueller, Małgorzata Lebda, Justyna Bargielska, Urszula Zajączkowska, Kamila Janiak czy Katarzyna Giełżyńska. Ponawianie pytania o obecność i miejsce poezji kobiet w polskiej historii literatury wyznacza rytm książki w postaci zmieniającej się w poszczególnych częściach perspektywy: od ujęć przekrojowych, poprzez opracowania tematologiczne, aż po zbliżenia interpretacyjne. Charakterystyczne dla szkiców pojawiających się w książce jest równouprawnienie ich bohaterek, tych zapoznanych lub nigdy niewypromowanych, oraz tych nielicznych, którym udało się zająć miejsce w kanonie. Powstała w ten sposób wielowątkowa i wieloautorska opowieść nie tylko o poezji kobiet ostatniego stulecia, ale także o jej postrzeganiu i recepcji, o przełamywaniu interpretacyjnych klisz i obalaniu historycznoliterackich stereotypów. Jej bohaterkami są kobiety piszące, które poprzez dochodzenie do własnego języka i budowanie samoświadomych, oryginalnych projektów potwierdzają swą istotną obecność nie tylko w historii poezji – chronologiczna lektura ich wierszy, przynoszą¬cych zmianę w podejściu do ważnych i aktualnych tematów, stanowi bowiem także opowiedzianą przez medium literatury historię polskiej kobiety i jej drogi emancypacyjnej. „Stulecie poetek polskich to projekt bardzo wartościowy nie tylko dlatego, że wypełnia wiele białych plam w obrazie historii naszej literatury, dokonuje reinterpretacji historycznoliterackich ustaleń i wywraca na nice pokutujące wciąż stereotypy o „niepozorności” poezji kobiecej. Sukcesem tomu, prócz zaprezentowania w wielorakich przekrojach nie w pełni doszacowanej poezji polskich autorek, jest rozbicie sporej ilości omyłek czy nazbyt pochopnych sądów, jak choćby tych o nikłej obecności Historii w ich utworach czy wątłym potencjale metajęzykowym. Wreszcie: autorki kolejnych rozdziałów, wyczulone na mechanizmy sprzyjające marginalizacji piszących kobiet, rozsadzają ramy uschematyzowanych porządków historycznoliterackich, umieszczając współczesną poezję kobiet w obszarze uniwersalnie traktowanej literatury polskiej. Nie na marginesach „męskiego”, nie w opozycji, a równoprawnie” – prof. dr hab. Danuta Opacka-Walasek.

W twórczości Ludmiły Marjańskiej poezja własna i odtwarzana w tłumaczeniu splatają się w całość, której zwornikiem jest autorska koncepcja przekładu „empatycznego”: według poetki tłumaczenie to docieranie do prawdziwej tożsamości tłumaczonego autora, by przybrawszy ją na chwilę, ukazać w przekładzie „prawdziwe oblicze” utworu. W imię prawdy artystycznej przekładu należy zatem – paradoksalnie – założyć maskę cudzej twarzy. Niniejsza książka, prezentując rekonstrukcję „domysłów portretów” tłumaczonych przez Marjańską autorek i autorów – Roberta Frosta, Theodore’a Roethke, Elizabeth Barrett Browning, Marianne Moore, Williama Butlera Yeatsa i Emily Dickinson – w rzeczy samej jest domysłem jej portretu. Poza ogólną wiedzą o przekładzie i przekładaniu czytelnik monografii Ewy Rajewskiej otrzymuje portret wykonany według założeń hiperrealizmu: z rzetelnością znającego swój fach rzemieślnika i z maksymalną precyzją. Ta książka to nie tylko przyczynek do teorii i krytyki przekładu, ale także bogate źródło wiedzy o Ludmile Marjańskiej. Jego przydatność dla badaczy twórczości poetki jest oczywista. Monografia Ewy Rajewskiej stanowi w moim przekonaniu cenny wkład w naszą wiedzę o przekładzie literackim, zwłaszcza poetyckim, zarówno w wymiarze teoretycznym, jak i praktycznym. Ponadto jest niezwykle rzetelnym, obszernym kompendium wiedzy o życiu i twórczości jednej z najwybitniejszych polskich poetek XX wieku. – Z recenzji prof. dr hab. Elżbiety Tabakowskiej Ewa Rajewska – literaturoznawczyni, translatolożka i tłumaczka, adiunkt w Instytucie Filologii Polskiej UAM w Poznaniu, gdzie kieruje specjalnością przekładową na polonistycznych studiach magisterskich. Opublikowała m.in. Dwie wiktoriańskie chwile w Troi, trzy strategie translatorskie, Alice’s Adventures in Wonderland i Through the Looking Glass Lewisa Carrolla w przekładach Macieja Słomczyńskiego, Roberta Stillera i Jolanty Kozak (2004), Stanisław Barańczak – poeta i tłumacz (2007); we współpracy z prof. Edwardem Balcerzanem opracowała drugie, rozszerzone wydanie antologii Pisarze polscy o sztuce przekładu (2007). W tandemie z prof. Ewą Kraskowską redaguje kolektywne przekłady dokonywane przez swoich studentów – wydały już Mityngi myśli Davida Damroscha (2011), Narratologię. Wprowadzenie do teorii narracji Mieke Bal (2012), a także Wydziałowe wieże. Powieść uniwersytecką i jej źródła (cierpień) Elaine Showalter (2015) oraz Literaturę w użyciu Rity Felski (2016). Sama tłumaczyła m.in. Hanifa Kureishi, Alana Bennetta, D.J. Enrighta, Kennetha Burke’a i Ewę Stachniak. Ostatnio zajmuje się twórczością translatorską polskich poetek ubiegłego stulecia oraz twórczością poetek obcojęzycznych, włączoną do naszej dwudziestowiecznej literatury rodzimej za pośrednictwem przekładu.