„Błażej Ciarkowski” – książki

Jak dziś wyglądałaby Łódź, gdyby udało się zrealizować śmiałe koncepcje z XX wieku? Czy byłaby nowoczesną metropolią z reprezentacyjnymi gmachami i drapaczami chmur w centrum? Z muzeum sztuki z widokiem na park i staw, kolejką linową nad ZOO, oryginalnym hotelem w kształcie ogromnego statku? Czy wędrowalibyśmy zadaszoną ulicą Piotrkowską? Książka Błażeja Ciarkowskiego umożliwia przegląd najważniejszych niezrealizowanych projektów i koncepcji architektonicznych ostatniego stulecia. Stanowią one świadectwo kreatywności projektantów oraz ambicji lokalnych władz. Bogato ilustrowana publikacja pozwala zobaczyć, w jak niesamowitej przestrzeni mogliby żyć dziś łodzianie, gdyby… udało się zrealizować choć część projektów wybitnych architektów wizjonerów.

Atlas zawiera esej na temat historii Łodzi, prezentacje 65 obiektów oraz mapę miasta z zaznaczonymi lokalizacjami budynków. Wszystkie teksty podane są w języku polskim i angielskim. Uzupełnieniem tekstów jest bibliografia oraz indeks nazwisk i pracowni architektonicznych. Wyboru obiektów do atlasu dokonali Anna i Błażej Ciarkowscy, łodzianie, znawcy i miłośnicy miasta. Oprócz sztandarowych zabytków, najstarszych pałaców i fabryk, znalazły się tu także mniej znane modernistyczne budynki, pawilony i z okresu PRL, neony, murale i rzeźby. Ten zestaw składa się na żywy obraz miasta, interesujący nie tylko dla amatorów historii architektury. Książkę wyróżnia atrakcyjny projekt graficzny, którego autorką jest Magdalena Piwowar. Wszystkie obiekty zostały zilustrowane za pomocą rysunków. Dzięki temu, mimo różnorodności form architektonicznych, cały atlas jest graficznie spójny i czytelny. Rysunkowa formuła jest charakterystyczna dla serii atlasów wydawanych przez Fundację Centrum Architektury. Ten syntetyczny sposób prezentacji pozwala oczyścić obiekt z elementów przypadkowych i nietrwałych, ukazać jego najbardziej charakterystyczne cechy i podkreślić ideę, jaka przyświecała projektantom. Rysunek jest też interpretacją, czyli świadectwem bezpośredniego i zaangażowanego spojrzenia na architekturę.

Modernizm w architekturze Łodzi XX wieku, autorstwa Błażeja Ciarkowskiego z Politechniki Łódzkiej i Krzysztofa Stefańskiego z Uniwersytetu Łódzkiego, jest pierwszym, nowatorskim opracowaniem ważnego dla dziejów miasta zagadnienia. W usystematyzowany, chronologiczny sposób prezentuje pojawienie się i rozwój w architekturze Łodzi modernizmu – nurtu, który odcisnął piętno na sztuce XX wieku, a szczególnie ważny był dla architektury. Modernizm oznaczał zerwanie z formami historycznymi i przy wykorzystaniu nowych technologii: żelbetu, stali i szkła, wprowadzał estetykę prostych, kubicznych form i odejście od ornamentu. Był także swoistą rewolucją w budownictwie mieszkaniowym, mającą poprawić katastrofalną sytuację bytową niższych warstw ludności. Publikacja podzielona jest na trzy części. Pierwsza opisuje początki łódzkiego modernizmu – pojawienie się secesji i nowych konstrukcji żelbetowych przed I wojną światową. Część druga ukazuje triumf modernizmu w latach międzywojennych, kiedy nowe formy zaczęły przekształcać architektoniczny obraz miasta. Część trzecia to modernizm czasów PRL-u, zwany też „socmodernizmem”, który zmienił istotnie obraz miasta, zarówno w centrum, jak i na obrzeżach, w formie wielkich osiedli mieszkaniowych („blokowisk”). Autorzy zwracają też uwagę na architektów związanych z tym nurtem, twórców o dużym i ważnym dorobku. Książka przedstawia znaczenie modernizmu dla architektury Łodzi. Pozwala na zerwanie ze stereotypowym spojrzeniem na miasto przez pryzmat jedynie architektury XIX wieku: kamienic, fabryk i fabrykanckich rezydencji. Ukazuje inne oblicze Łodzi, która konsekwentnie w ciągu XX wieku zmieniała swój wizerunek. Całość ilustrują liczne unikalne plany i zdjęcia.

Historia wybranych architektów, tytułowych „miastoprojektantów”. Po zakończeniu II wojny światowej przybywali do miasta z różnych stron kraju, aby budować „drugą Łódź”. Stanowili barwną mozaikę postaci, które ukształtowały różne okoliczności, ośrodki i uczelnie. Razem tworzyli nowoczesne oblicze „miasta włókniarzy”, które marzyło o tym, by zrzucić z siebie odium ośrodka przemysłowego i stać się pełnoprawną metropolią. W kolejnych rozdziałach przedstawione zostały sylwetki projektantów i zespołów projektowych, które wywarły niezaprzeczalny wpływ na kształt łódzkiej architektury: Heleny i Jerzego Kurmanowiczów, Janusza Wyżnikiewicza, Aleksandra Zwierko, Krystyny Krygier, Pracowni nr 3 (Krystyna Greger, Zdzisław Lipski, Andrzej Owczarek, Jakub Wujek), Bolesława Kardaszewskiego oraz Jerzego Samujłło.