„Anselm Grun OSB” – książki

Zadowolony to człowiek, który potrafi docenić życie, nie czeka na więcej, bo już się czuje obdarowany. Nie myśl bezustannie o tym, co mógłbyś w sobie zmienić, co jeszcze uwiera, co zamyka szczęściu drogę. Niepodobna nie mieć powodów do zadowolenia, ale i nietrudno wmówić sobie, że nic się w życiu nie osiągnęło, że zawiodłem, że jestem do niczego. Zadowolenie ma być umiejętnością zauważenia, co jest we mnie dobre. Jeżeli wciąż będziesz coś udoskonalał, plewił swe serce, to w końcu wyrwiesz z chwastami piękne kwiaty. Potem może już nie być czasu na nowy zasiew.

Pytanie o Boga jest centralnym pytaniem każdego ludzkiego życia. To, czy człowiek stanie się człowiekiem, zależy od tego, czy szuka Boga i czy tego Boga znajdzie. O. Anselm Grn daje nam konkretne wskazówki, jak doświadczać Boga w naszym życiu.

Książka ta ma ułatwić współczesnemu człowiekowi zrozumienie tajemnicy Eucharystii i jej związku z jego własnym życiem. Ciągłe powtarzanie, że Bóg zostawił nam w postaci Eucharystii największy prezent, świadczący o Jego miłości do nas, nic nie da, jeśli nie będziemy w stanie pojąć tego daru.Ta książka ma pomóc przy otwieraniu tego zapakowanego w wiele pudełek prezentu po to, abyśmy mogli podziwiać go na nowo jako przesłanie miłości Jezusa Chrystusa do nas wszystkich.

Odzyskaj kontrolę nad swoim życiem Apatia, ciągłe zmęczenie fizyczne i psychiczne, brak energii… i poczucie dezorientacji, bo dotychczas satysfakcjonująca i lubiana praca nagle stała się koszmarem i pułapką, z której nie sposób się wyrwać. Wypalenie zawodowe, jeszcze niedawno bagatelizowane, urosło do rangi choroby cywilizacyjnej. Problem jest na tyle poważny, że Światowa Organizacja Zdrowia zdecydowała się umieścić ten syndrom w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób. W zalewie poradników dających łatwe rozwiązania książka Anselma Grüna wyróżnia się całościowym podejściem do człowieka. Doświadczony psychoterapeuta i współczesny autorytet w dziedzinie psychologii proponuje działania, które pomogą zintegrować umysł, ciało i ducha. Radzi: nie walcz za wszelką cenę o lepszą organizację dnia, a zadbaj o relacje z innymi i przede wszystkim z samym sobą. Autor nie poprzestaje na teoretycznych poradach, ale podsuwa konkretne rozwiązania – rytuały, które pozwolą odzyskać wewnętrzną równowagę i utraconą satysfakcję.

Kiedy w diecezji Limburg wygłaszałem dla księży odczyt o chrześcijańskiej kulturze i sztuce zdrowego życia, w dyskusji, któ­­­ra potem nastąpiła, biskup Kamphaus stwier­dził, że punkt wyjścia dla mojego wy­­­stąpienia stanowiła benedyktyńska ducho­­wość stworzenia. Uznał ją za słuszną, jed­nocześnie zwrócił jednak uwagę na to, że należy ją uzupełnić o duchowość Krzyża, traktującą serio cierpienie i klęskę. Ponie­waż w centrum mojej pracy teologicznej postawiłem Krzyż i odkupienie, nie zauwa­żyłem wcześniej, jak bardzo biskup miał rację, określając duchowość benedyktyń­ską jako duchowość stworzenia. Od cza­­­­­su książek Matthew Foxa przyjęło się roz­różnianie między duchowością odkupie­nia a duchowością stworzenia. Podczas gdy ta pierwsza podejmuje temat winy, grze­chu i odkupienia, druga koncentruje się na czci dla dobrego Stwórcy i na spotka­niu z Bogiem w Jego stworzeniu. Stawia za­tem w centrum Stwórcę, a nie Zbawiciela. A Boga-Stwórcę można rozpoznać i do­świadczyć w Jego stworzeniu, jak już św. Pa­weł o tym pisze w Liście do Rzymian: Albowiem od stworzenia świata niewidzialne Jego przymioty – wiekuista Jego potęga oraz bóstwo – stają się widzialne dla umysłu przez Jego dzieła (Rz 1,20). Oczywiście nie chodzi o przeciwstawienie sobie obu duchowości i teologii. Chodzi raczej o zdrowe napięcie. Każda teologia, która próbuje wyjaśniać wszystko z jed­ne­go punktu widzenia, prowadzi ostatecznie do herezji. Zatem duchowość stworzenia także zna Krzyż. Wie, że droga przemia­ny jest bolesna, że prowadzi przez otchłanie ludzkiego cierpienia i że Krzyż Chry­­stusa jest symbolem otwarcia naszej ludzkiej egzystencji i całego stworzenia na Boga. Ale właśnie w czasach, kiedy ekologia została na nowo odkryta przede wszy­st­kim poza obrębem Kościoła, trzeba szukać we własnej tradycji źródeł duchowości stworzenia, duchowości, dla której uważne podejście do stworzenia staje się kryterium duchowego działania. Do napisania tej książeczki sprowokował mnie o. Alois Seuferling, który od prawie 40 lat pracuje w Korei, przesyłając mi manuskrypt o tajemnicy stworzenia. Jego treść wplotłem w tę książeczkę, zatem jest ona naszym wspólnym dziełem. Także ten fakt jest pięknym obrazem duchowości stwo­­rzenia, która równoważy przeciwieństwa, także kontrast między Wschodem i Za­chodem. Właśnie przez wschodnią duchowość my, chrześcijanie, możemy na nowo od­kryć i docenić własną tradycję teologii stworzenia. Zbyt długo bowiem głosiliśmy na Zachodzie jednostronną teologię odkupienia, zapominając przy tym o tajemnicy stworzenia, w której Bóg po raz pierwszy wychodzi nam na spotkanie. W tradycji bud­dyjskiej i hinduskiej stworzenie zajmu­je bardziej centralne miejsce. To ono jest pier­wszym słowem Boga skierowanym do ludzi. W nim Bóg objawia nam swoje piękno i miłość. W nim możemy Go spotkać. Stworzenie jest przeniknięte Duchem Bożym. Stosunek do Boga wyraża się też przez nasze odniesienie do stworzenia. Nie wolno nam oddzielać Stwórcy od stwo­rze­nia, jak to często czyniliśmy w naszej duchowości, w której ważna była jedynie nasza relacja z Bogiem. Nie zastanawialiśmy się jednak nad tym, że nasza relacja z Bogiem konkretnie uwidacznia się przez sposób obchodzenia się ze stworzeniem. Z obawy przed panteizmem, identyfikującym Boga ze światem, możemy łatwo ulec nie­bezpieczeństwu rozdzielenia świata i Bo­ga, czyniąc świat bezbożnym, sekularyzując go. Istnieje jednak trzecia droga, panen­­teizm, który we wszystkim widzi i do­świad­cza Boga.

Przy ścieżce w lesie w obrębie murów kamedulskiego klasztoru na Bielanach w Kra­ko­­wie wisi stara tabliczka z napisem: „Tu w ci­­szy najlepiej spotkasz Boga”. Cisza two­rzy zewnętrzne warunki, ale domaga się od czło­wieka wewnętrznej odpowiedzi, jaką jest milczenie. W żywej relacji człowieka do Boga jest to sprawa o największej donio­słości. Ojciec Anselm Grün OSB powie: „W każdym z nas jest miejsce, w którym trwa zupełna cisza, miejsce wolne od hałaśli­wych myśli, trosk i życzeń. Jest to miejsce, w którym całkowicie jesteśmy u siebie. Miej­sce to jest czymś najbardziej wartościo­wym w człowieku, jest punktem, w któ­rym może nastąpić prawdziwe spotkanie z Bo­giem”. Milczenie jako odpowiedź na ciszę i obe­cny w niej głos Boga jest sztuką i największą mądrością duchową człowieka. Tej mą­dro­ści trzeba się uczyć. Są bowiem różne ro­dzaje milczenia. Nie wszystkie budują i pro­­wadzą do Boga. Milczenie było funda­men­tem życia mnichów od samych początków aż do dzisiaj. Dlatego można się od nich bardzo dużo nauczyć. Potrzeba milczenia ukazała się już w polskim tłumaczeniu pod tytułem Prawo milczenia w zbiorze Szkoła służby Pańskiej wyda­nym przez nasze opactwo. Nakład tej po­­zycji już się wyczerpał. Wydaje się nam jed­nak, że jest na tyle ważna, by ją wznowić. W drugim wydaniu tłumaczenie zosta­ło poprawione i na nowo przeredagowane. Tym razem pozycję wydajemy jako osobną ksią­żeczkę, tak jak to jest w oryginale nie­mieckim.

Kierownictwo duchowe stało się ostatnich latach zasadniczym tematem w dziedzi­nie życia duchowego. Organizowane są kur­sy poświęcone temu zagadnieniu. Tej sztu­ki po prostu się „uczy”. Wiele osób po­szu­kuje kierownika duchowego na swojej duchowej drodze. Zadania kierownika czy mistrza duchowego zostały zanalizowane i roz­winięte w ramach ignacjańskich ćwiczeń duchowych. U św. Ignacego nacisk spoczywa na kon­kret­nym rozeznaniu woli Bożej. Dąży on do wypracowania u osoby prowadzonej wra­żliwości na najdelikatniejsze poruszenia duszy i przejawy działania łaski, a przez to do otwarcia na wypełnianie woli Bożej. Św. Ignacy pyta o konkretne powołanie czło­wieka w jego konkretnym otoczeniu. Po­wołanie jest przez niego odbierane zawsze jako wezwanie do czynu. Mnisi starożytni rzadziej pytają o wolę Bo­żą czy o naszą odpowiedzialność za świat. Interesuje ich raczej pytanie: Co czynić, że­by się zbawić? Takie pytanie może brzmieć nie­co egoistycznie, ale w rzeczywi­stości sta­wia ono wobec poszukiwania sen­su ludz­kiej egzystencji – Jak mogę być napra­wdę człowiekiem, jak mogę stać się ta­kim, ja­kim stworzył mnie Bóg? Św. Ignacy przedstawia odbywającemu re­kolekcje sceny z życia Jezusa. Rozważając je rekolektant wchodzi w dialog z Bogiem. Dla mnichów natomiast życie Jezusa odgrywa rolę jakby o wiele mniejszą. Naturalnie, Biblia u nich jest zawsze jakoś obe­cna, choćby dzięki temu, że nierzadko zna­ją ją w całości na pamięć. Jednak w radach, ja­kich udzielają proszącym, prawie w ogóle się ona nie pojawia. Mnisi natomiast bardzo często proponują ćwiczenia, których za­daniem jest zapoczątkowanie w poszuku­jącym procesu samopoznania, konfronta­cji z prawdą i przedstawiania Bogu wszy­st­kich myśli i uczuć. Niektórzy z pewnym ża­lem stwierdzają, że kierownictwo ducho­we starożytnych mnichów jest sui generis ma­ło chrześcijańskie, że odwołuje się ono tyl­ko do religijnych i ludzkich zasad ogólnych. Ale dzisiaj ta właśnie szerokość może fascynować. Monastycyzm jest jakimś ogól­noludzkim fenomenem, obecnym we wszy­stkich religiach i kulturach. Mnisi chrześ­cijańscy budują swe życie na Biblii, a du­chowe kierownictwo jest dla nich naśla­dowaniem Chrystusa – duchowego Ojca, Pa­sterza i Nauczyciela, Paidagogosa (Kle­mens z Aleksandrii). W tej książce chcemy pytać Ojców Pusty­ni, jak rozumieli oni swoje zadania mistrzów duchowych i jak praktykowali kiero­wnictwo duchowe. Nie stawiamy sobie za zadanie systematycznego wykładu, ale ra­czej chcemy przedstawić na podstawie kil­ku apoftegmatów, jak Ojcowie odpowia­da­li na pytania i prośby, jak traktowali ducho­we zranienia ludzi pytających. Przedsta­wimy metody ukazujące nieco ducha mo­nastycznego, jednak bez dążenia do sy­ste­matyzacji.

Dlaczego „modlitwa jako spotkanie”? Nie chcemy tutaj uzasadniać racji, dla których autor proponuje takie podejście do modlitwy. On sam doskonale to wyjaśnia w swoim wstępie. Dlaczego jednak taka pozycja w naszej serii? Wydaje się, że w naszej polskiej katolickiej tradycji modlitwa jest kojarzona z „rozmową z Bo­giem”. Przy czym praktycznie rzecz biorąc nacisk stawiany jest na „mówienie do Boga”. Stąd częste zatroskanie ludzi o modlitwy, jakie mają „odmawiać”. Mówi się o „odma­wia­niu pa­cie­rza” i to często jest utożsamiane z samą mo­dli­twą. Jest to wielkie uproszczenie. Modlitwa zawiera w sobie całe bogactwo więzi czło­wieka z Bo­giem. Oczywiście żadna koncepcja nie od­da w pełni tego bogactwa. Wydaje się jednak, że koncepcja „modlitwy jako spotkania” jest niezmiernie trafna i pomocna we właściwym podejściu do modlitwy. O. Anselm Grün OSB wspaniale omawia całą bogatą tradycję mo­dli­twy chrześcijańskiej wychodząc z tej koncepcji. Dotychczasowe tradycyjne formy modlitwy od­sła­niają w ten sposób nową głębię. Jako tom 9 naszej serii wydaliśmy pozycję Modlitwa a poznanie siebie. Ta pozycja jest jak gdyby uzupełnieniem tamtej. Prawdziwie poz­nać siebie możemy tylko w spotkaniu z Bo­giem, a spot­kać Boga możemy tylko przez zgo­dę na przyjęcie pełnej prawdy o sobie. Wszy­stko to dokonuje się na modlitwie. Na tej drodze po­winna się dzisiaj rozwijać prawdziwa chrześ­ci­jańska pobożność.

„Duszpasterstwo” staje się dzisiaj coraz bar­dziej domeną psychologii. Psycholodzy mó­wią nam, co dla ludzkiej duszy, dla psychiki jest dobre, a co jej szkodzi. Wydaje się, że teolodzy stracili ufność we własne doświadczenie duszpasterskie i próbują – czasem bezkrytycznie – przyjmować metody psychologiczne w ży­ciu duchowym. Z pewnością duszpasterstwo nie może dziś już pomijać zasad psychologii. Jednak zamiast oczekiwać wszelkiego zbawienia od psychologii i sprowadzać teologię do psychologii, „zbawiennej” dla dzisiejszego czło­wieka, należy uświadomić sobie psychologiczny wymiar praktyki religijnej. Teologia, która tylko próbuje nadążyć za różnymi szkołami psychologicznymi, na pewno nie będzie przez psychologów traktowana po­ważnie. Psycholodzy oczekują dziś od teo­logów, że odsłonią i uczynią owocnymi dla współ­czesnego człowieka bogate do­świad­cze­nia zebrane przez ludzi modlących się wszystkich czasów. Praktyka modlitewna, którą spotykamy u mni­­chów III–VI wieku, jest prawdziwą kopalnią psychologicznego doświadczenia. Dla starożytnych mnichów drogi religii i psy­chologii jeszcze się nie rozchodziły. Dla nich droga czysto religijna była jednocześnie drogą psychologiczną. Droga religijna zawierała wszelkie psychologiczne poznanie i metody, do których prawa rości sobie usamodzielniająca się dziś nauka. Dla daw­nych mnichów modlitwa była źródłem poznania siebie i lekarstwem na wszelkie rany, które dziś usiłujemy uleczyć za pomocą technik psychologicznych. Modlitwa ma jed­nocześnie fun­kcje terapeutyczne i analityczne. Człowiek modląc się, odkrywa wszystkie swoje wadliwe po­stawy, choroby i doznaje uzdrowienia. Modlący się jest nie tylko pobożny, ale przez modlitwę dojrzewa, zdro­wieje, mądrzeje, staje się czło­wie­kiem, o któ­rym powiedzielibyśmy, że od­na­lazł siebie, że odnalazł swą tożsamość, że się zrealizował. Samorealizacja, którą próbujemy dziś osiągnąć przez liczne praktyki psychologiczne i me­dy­tacyjne, była dla mnichów wynikiem konsekwentnie przebytej drogi modlitwy. Jednak celem tej drogi nie była samorealizacja. Mnisi chcieli nie tyle zrealizować siebie, ile chcieli szukać Boga. W ideale samorealizacji, do którego się dzi­siaj dąży, stawia się człowieka w sa­mym centrum. Wszystko kręci się wokół niego. Nawet Bóg służy jego samorealizacji. Praktyki medytacyjne i religijne mają na celu roz­winięcie ludzkich zdolności. Człowiek po­znał, że dziedzina religijności również na­leży do całości jego istoty. Należy ją więc rozwijać. Bóg jest tylko środkiem pro­wadzącym do celu. Nie jest interesujący jako Bóg, ale jako pomoc w samo­rea­li­zacji. Mnisi nie chcieli się realizować, lecz szukali Boga. Próbowali usunąć z siebie wszyst­ko, co Go przesłania. Doświadczyli przy tym tego, że nie można odnaleźć Boga, jeśli się żyje „obok siebie”, jeśli się samego siebie nie pozna. Do poznania Boga dochodzi się tylko przez poznanie siebie.