„Anna Pawlikowska-Piechotka” – książki

Wobec stosunkowo nielicznych opracowań dotyczących zabytkowych parków i ogrodów warszawskich, szczególnie tych mniej znanych i popularnych, niniejsza praca, choć z pewnością nie wyczerpuje tego rozległego tematu, pozwoli uzupełnić istniejącą lukę. Intencją autorki było nie tylko zaprezentowanie wszystkich zachowanych zabytkowych parków i ogrodów warszawskich, ale także rozważenie stopnia ich przygotowania do pełnienia funkcji turystycznych i rekreacyjnych (w tym także pod kątem potrzeb osób niepełnosprawnych). Zamieszczone ilustracje (w sumie jest ich 141) mają na celu przedstawienie obecnego stanu parków i ogrodów, budowli, które się w nich znajdują, zagospodarowania dla funkcji turystycznej i rekreacyjnej. Szczególną uwagę zwrócono w niniejszej pracy nie tylko na cechy charakterystyczne parków (historyczne budowle, pomniki), ale także na potrzeby dzieci (zagospodarowanie terenów zabaw), osób starszych (miejsca wypoczynku) oraz dostępność "zielonych zabytków" dla osób niepełnosprawnych.

Ogrody działkowe pojawiły się w Europie przed ponad dwustu laty jako pomoc charytatywna dla najbiedniejszych rodzin miejskich. W czasach pierwszej i drugiej wojny światowej, okresie kryzysu lat 30-tych oraz w ciężkich latach powojennych uprawa działki dawała mieszkańcom miast europejskich szansę przetrwania. W Polsce w powojennych dekadach dla kilku milionów działkowiczów i ich rodzin, osób mieszkających przeważnie w wielkomiejskich blokach, własna działka była rzadką możliwością cieszenia się prywatnym ogródkiem, jako że szanse na własny dom były niewielkie (tolerowane z niechęcią przez władze indywidualne budownictwo dotyczyło wówczas co najwyżej terenów pozamiejskich). W roku 2007 na terenie Polski spośród 5000 ogrodów ponad 4600 było zlokalizowanych w centrach miast, uzupełniały niedobory terenów rekreacyjno-wypoczynkowych, ułatwiały przepływ powietrza, przyczyniały się do redukcji zanieczyszczeń, dostarczały tlen i korzystnie zmieniały mikroklimat. Idea ogrodów działkowych jest znana w Polsce od ponad stu lat. Początkowo ogrody działkowe lokalizowano, podobnie jak w innych krajach europejskich, w dzielnicach podmiejskich lub na przedmieściach miast. W ciągu kolejnych dekad, z powodu stopniowego rozrostu miast, ogrody położone niegdyś peryferyjnie znalazły się na obszarach bardzo atrakcyjnych, poszukiwanych na rynku nieruchomości i wysoko cenionych. Jest zatem tak, że z jednej strony zapisy prawne teoretycznie chronią ogrody działkowe przed zabudową (jak inne miejskie tereny zieleni), z drugiej zaś presja inwestycyjna jest tak silna, że wielu miejskim rodzinnym ogrodom działkowym grozi likwidacja. Mamy więc do czynienia z zagrożeniem zrównoważonego rozwoju obszaru zurbanizowanego, i to w kilku wymiarach: obniżenia jakości środowiska zamieszkania, zubożenia terenu rekreacji w pobliżu zespołów mieszkaniowych, utrudnienia promocji zdrowego trybu życia, aktywnego wypoczynku, likwidacji bogatego siedliska flory i fauny o wysokiej bioróżnorodności, utraty symbolu tożsamości, części historii miasta i jego tradycji, miejsca ważnego dla spotkań lokalnej społeczności, pozbawienia źródła tanich owoców i warzyw dla rodzin niezamożnych. Autorka przedstawia zarys historii ogrodów działkowych jako część historii społeczeństw wielkomiejskich Europy i Polski w XIX i XX wieku. Omawiając znaczenie ogrodów działkowych dla poprawy warunków zdrowotnych współczesnych miast polskich, zwraca uwagę na potrzebę konsekwentnej ochrony ogrodów jako integralnego elementu systemu zieleni miejskiej. Jest zdania, że biorąc pod uwagę zapotrzebowanie społeczne i oczekiwania współczesnych mieszkańców miast, w strategii zrównoważonego rozwoju przestrzennego należy uwzględniać trwałą obecność rodzinnych ogrodów działkowych w tkance miejskiej. Ogrodów traktowanych jako otwarte, powszechnie dostępne tereny zieleni miejskiej połączonych z terenami sportu i wypoczynku, parkami leśnymi, stymulującymi aktywny wypoczynek codzienny i świąteczny całej społeczności lokalnej.

Prezentowane opracowanie jest pierwszą od dłuższego czasu na polskim rynku książką, w której omówiono kompleksowo, także w przekroju historycznym, zagadnienia związane z aspektami zrównoważonego planowania przestrzeni turystycznej w Polsce. Dlatego autorka ma nadzieję, że niniejsza publikacja zainteresuje nie tylko studentów kierunków hotelarstwa, turystyki i rekreacji, architektury i urbanistyki, ale także pracowników samorządów lokalnych i przedstawicieli administracji rządowej - odpowiedzialnych za zrównoważony rozwój obszarów o funkcji turystycznej. Anna Pawlikowska-Piechotka, (ur. 1952) dr hab. architekt, jest absolwentką Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej oraz kursów specjalistycznych w Wielkiej Brytanii na Uniwersytecie w Cambridge oraz Uniwersytecie w Oxfordzie. Jest doświadczonym nauczycielem akademickim, od wielu lat związana z Wydziałem Turystyki i Rekreacji AWF Warszawa oraz Wydziałem Architektury Politechniki Warszawskiej. Zajmuje się wykorzystaniem dziedzictwa kulturowego dla potrzeb turystyki oraz zrównoważonym zagospodarowaniem przestrzeni turystycznej i rekreacyjnej.