„Anda Rottenberg” – książki

Anda Rottenberg, wybitna kuratorka i krytyczka zbiera rozrzucone na przestrzeni lat okruchy pamięci, tworząc pasjonujący pejzaż sztuki i kultury XX i XXI wieku. W tym bogato ilustrowanym tomie awangarda spotyka Warhola i kolorystów, znani artyści jak Munch, Szapocznikow czy Wróblewski sąsiadują z tymi mniej znanymi, a godnymi uwagi. Autorka pisze o pamięci, obecności kobiet w świecie, ale i o związkach między władzą a sztuką i kulturą. To wciągający przewodnik po sztuce XX i początków XXI wieku, ale i po współczesnym świecie.

To książka z pogranicza kulinariów i sztuki. To sztuka towarzyskiego gotowania. Znawczyni sztuki współczesnej, Anda Rottenberg, zaprasza przyjaciół do wspólnej, bardzo pożytecznej zabawy dzielenia się ulubionymi przepisami i uwagami o gotowaniu. W zabawie biorą udział artyści, pisarze, aktorzy, politycy. Ale uwaga! wszyscy traktują temat bardzo poważnie, przepisy są dopracowane i wzięte prosto z życia, ich autorzy tak właśnie gotują. I choć już od dawna jesteśmy obeznani z kuchniami świata, jesteśmy też bardzo przywiązani do tego, co gotowały nasze mamy i babcie. Nieobce nam krewetki, mule, avocado, ale bardzo lubimy też buraki i kapustę, kluski i pączki, pieczemy chleb i ciasta. To, co gotujemy, to efekt naszych podróży i bardzo silnych wpływów tradycji rodzinnych. Książka zawiera przepisy dla tych, którzy lubią i potrafią gotować, ale również bardzo proste przepisy na dania, z którymi każdy sobie poradzi. O swoich ulubionych potrawach mówią pisarze: Jacek Dehnel, Olga Tokarczuk, Andrzej Stasiuk, Krystyna Kofta, artyści: Mirosław Bałka, Katarzyna Kozyra, Joanna Rajkowska, politycy: Barbara Labuda, Janusz Palikot, Magdalena Środa oraz muzycy, aktorzy, kuratorzy, krytycy, dziennikarze. W sumie ponad sto osób. Książka składa się z właściwego tekstu podzielonego na pory roku (żyjemy zgodnie z rytmem przyrody!), indeksu nazwisk z krótkimi notami o autorach i indeksu potraw. Anda Rottenberg wprowadza nas w ten artystyczno-kulinarny świat i komentuje. Znajdziecie tu Państwo przepisy głównie wegetariańskie, z ustępstwem dla ryb i owoców morza. Książka jest bardzo starannie wydana z 30 kolorowymi ilustracjami według kolaży Alicji Białej. Świetna książka zachęcająca do kulinarnej pomysłowości. Do czytania nie tylko w kuchni!

Autobiografia najwybitniejszej w Polsce znawczyni sztuki, jej kanoniczna książka Sztuka w Polsce 1945–2005 jest do tej pory jedynym takim opracowaniem. Książka nominowana do Nagrody Literackiej Nike 2010 oraz do Nagrody Literackiej Gdynia 2010. Saga rodzinna, w której życie codzienne przeplata się z wydarzeniami historycznymi, jest opowieścią o poszukiwaniu tożsamości przez Rottenberg, zawieszonej między tradycją żydowską ojca a światem bogatego mieszczaństwa dawnej Rosji po stronie matki. Zawarta w książce opowieść o zaginięciu syna jest jedną z najdramatyczniejszych historii, jakie opowiedziano w literaturze.

Sztuka w Polsce 1945-2005 to, jak pisze autorka, podręczny przewodnik. Anda Rottenberg w zwięzły sposób opisuje sztukę i życie artystyczne ostatnich sześćdziesięciu lat, a całości dopełniają noty biograficzne artystów, krytyków, kuratorów i organizatorów życia artystycznego mających duży wpływ na dzieje polskiej sztuki powojennej. Jej linię rozwojową opisuje autorka nie abstrakcyjnie, ale w powiązaniu z rzeczywistością minionego półwiecza. Ukazuje przede wszystkim przemiany w sztuce współczesnej i tych twórców, którzy wnieśli do niej coś nowego. Dzięki tej książce nurty, kierunki, wybitne postaci i zjawiska alternatywne układają się w całość i tworzą logiczny ciąg. Anda Rottenberg nie tylko przedstawia historię sztuki współczesnej w Polsce, ale uczy patrzeć na nią i pomaga zrozumieć nowe zjawiska artystyczne. Książka jest świetnie opracowana edytorsko i bogato ilustrowana (ok. 500 fotografii dzieł sztuki), oprócz rozbudowanego indeksu osób zawiera słownik terminów. (...) nasycona informacjami książka Andy Rottenberg jest praktycznie pierwszą (choć trudno w to uwierzyć) syntetyczną prezentacją sztuki polskiej ostatnich 60 lat. (...) Tekst napisany jest wartko, żywo, bez cienia pseudokrytycznego żargonu. Autorka nie kryje swych upodobań i sympatii, ale też potrafi obiektywnie ukazać cała panoramę zjawisk. Książka napisana jest z pasją, ale bez ideologicznego zacietrzewienia. Połączona z przewidywanym, bardzo obfitym materiałem ilustracyjnym, powinna się stać podstawowym, bardzo potrzebnym, kompendium wiedzy o sztuce w Polsce drugiej połowy XX i początków XXI wieku – z recenzji wydawniczej Marii Poprzęckiej.

Zbliżenia. Szkice o polskich artystach to zbiór komentarzy do sztuki blisko pięćdziesięciu polskich artystów, których autorka spotkała w swoim zawodowym życiu. Krótkie eseistyczne formy mają na celu dotrzeć do osób spoza wąskiego kręgu profesjonalistów. To bardzo osobisty, choć niekompletny pamiętnik spotkań ze sztuką. Ten kameralny subiektywizm sprawia, że zetknięcie z dziełami, które przeciętnemu odbiorcy nie zawsze wydają się zrozumiałe, jest prostsze i – co ważne – pomaga zrozumieć artystyczne credo ich twórców. „Od wielu dekad pracuję z artystami. Nie zawsze efektem tej współpracy są wystawy, często kończy się na wstępach do katalogów lub niewielkich artykułach, w których próbuję nazwać to, co robią. W większości są to krótkie formy, pisane możliwie prostym językiem; chciałam, by trafiły do osób spoza wąskiego kręgu profesjonalistów. Liczę na przypadkowego czytelnika, mając nadzieję, że zainteresuje się sztuką, o której piszę, i zrozumie artystę, który tę sztukę tworzy”. Anda Rottenberg przybliża prace zarówno klasyków nowoczesności – Stanisława Fijałkowskiego, Jerzego Nowosielskiego czy Aliny Szapocznikow, jak i mniej znanych, młodszych twórców – Martyny Ścibior, Bogny Burskiej, Dominika Lejmana. Wybór nazwisk – jak pisze we wstępie – jest wynikiem „przypadkowych splotów okoliczności”. Nie odzwierciedla w pełni jej fascynacji, jest ich bowiem znacznie więcej… Anda Rottenberg – historyczka i krytyczka sztuki, kuratorka wystaw. Pracowała m.in. w Instytucie Sztuki PAN, kierowała Departamentem Sztuki w MKiS (1990-1991), była dyrektorką Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki (1993-2001), dyrektorką do spraw artystycznych Muzeum Sztuki Nowoczesnej (2006-2008). W latach 1988-1993 przewodniczyła Sekcji Polskiej Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki AICA, później została wiceprzewodniczącą Zarządu Głównego Stowarzyszenia (1994-2000). Zainicjowała powstanie Muzeum Sztuki Nowoczesnej, którego Radzie Programowej następnie przewodniczyła. O kilku lat kieruje działem kultury miesięcznika „Vogue” i prowadzi cykliczną audycję Andymateria w Radiu TOK FM. Jest autorką wielu publikacji o sztuce oraz książek, m.in. Sztuka w Polsce 1945-2005 (2005, 2020), Przeciąg. Teksty o sztuce polskiej lat 80.(2009), Proszę bardzo (2009), wywiad rzeka Rottenberg. Już trudno (2014), dzienniki: Berlińska depresja (2017) i Lista (2019).

W atrakcyjnie wydanym tekturowym opakowaniu koloru szarego lub brązowego z wytłoczonym na wierzchu autografem Zbigniewa Makowskiego znajduje się dwadzieścia dwie reprodukcje prac artysty i w języku angielskim zbiór komentarzy jego twórczości autorstwa Teresy Sowińskiej, Jarosława Krawczyka,Elżbiety Grabskiej.

Pisanie listów do osób nieżyjących jest szczególną formą retoryki, na tyle pojemną, że pozwala zarówno na zadawanie pytań, jak i wygłaszanie sądów polemicznych; może być jednocześnie esejem i wyznaniem, poważnym wykładem i lekkim żartem. Swobodny język takiej wypowiedzi wyzwala ją z ciasnych ram naukowości, dzięki czemu komunikowanie poglądów i dzielenie się wiedzą nabierają cech intymnej opowieści, okraszanej czasem opowiadaniem anegdot, które nie mieszczą się w formule artykułu naukowego ani nawet eseju. (...) kiedy adresatem jest tak fascynująca osoba, jak Harald Szeemann, każdy list staje się szczególnym wyzwaniem". (Ze Wstępu)

Na początku roku 2005 Polską wstrząsnęła lista. Medialne show, podejrzenia i święte oburzenie mieszało się z kolejnymi sensacjami na temat tego, kto rzekomo „donosił”. Anda Rottenberg przedstawia w tej książce zapis sześciu miesięcy swojego życia z listą, od momentu jej ogłoszenia do dnia, w którym uzyskała status pokrzywdzonej. Warszawa, Wawer, Kraków i Paryż. Bliska emerytura i kolejne angaże. Wir pracy i chwila na refleksję. Błyskotliwe obserwacje dnia codziennego słynna polska kuratorka przeplata z ostrymi komentarzami na tematy towarzyskie i społeczne. Wieczorem dowiaduję się z mediów, że jeśli nie jestem ubekiem i nie jestem TW, to jestem figurantem. Super! O to właśnie chodziło. Figurant! Brak podmiotowości, brak odpowiedzialności, narzędzie, paradoks o wolności niewolnika, pamiętam jeden z ostatnich wykładów Baczki. Wreszcie jakiś moralny luksus. (fragment książki) Anda Rottenberg (1944) – absolwentka historii sztuki Uniwersytetu Warszawskiego (1970). Autorka licznych wystaw, m.in.: Rzeźba w ogrodzie (1988), Gdzie jest brat twój, Abel? (1995), Warszawa-Moskwa 19002000 (2004), Obok. Tysiąc lat historii w sztuce (2011), Postęp i higiena (2014) oraz książek, m.in: Sztuka w Polsce 1945-2005 (2006), Przeciąg. Teksty o sztuce polskiej lat 80. (2009), autobiografii Proszę bardzo (2009). Nakładem Wydawnictwa Krytyki Politycznej ukazał się wywiad rzeka (z Dorotą Jarecką) Rottenberg. Już trudno (2014) i dziennik z lat 2015-2016 pt. Berlińska depresja (2018). Prowadzi dział kultura w magazynie „Vogue Polska”.

Ta książka to zapis rocznego pobytu autorki w Berlinie. Wnikliwe notatki z lektur, intymne wspomnienia o rodzinie i przyjaciołach, szczere komentarze na temat wystaw i sztuki. Ale i zatroskane spojrzenie w Polskę, udział w protestach ulicznych, jak i zaangażowanie w ochronę przyrody – od bluszczu na sąsiedniej kamienicy po Puszczę Białowieską. Anda Rottenberg w notatkach jawi się jako przenikliwa obserwatorka i aktywna uczestniczka życia społeczno-politycznego, a także jako wrażliwa odbiorczyni dzieł sztuki i literatury. Z mieszkania w berlińskiej dzielnicy Wannsee wspomina przeszłość i analizuje teraźniejszość. (…) uczestniczę w rozmaitych naukowych seminariach, zabieram głos w dyskusjach i biesiaduję. A także chodzę na koncerty i spotkania z ciekawymi ludźmi, wypożyczam i czytam książki, coś piszę, coś publikuję i obiecuję, że znów coś napiszę albo coś wygłoszę, albo zrobię jakąś wystawę. Z zewnątrz wygląda to tak, jakbym żyła w realnej rzeczywistości, a nie w jakimś wirtualnym balonie. Ale subiektywnie raczej płynę nad ziemią, jak jedna z moich ulubionych bohaterek ostatniej książki Olgi Tokarczuk, która już nie jest żywa, choć jeszcze nie umarła – fragment. Anda Rottenberg (1944) – absolwentka historii sztuki Uniwersytetu Warszawskiego (1970). Autorka licznych wystaw, m.in.: Rzeźba w ogrodzie (1988), Gdzie jest brat twój, Abel? (1995), Warszawa-Moskwa 1900-2000 (2004), Obok. Tysiąc lat historii w sztuce (2011), Postęp i higiena (2014) oraz książek, m.in: Sztuka w Polsce 1945-2005 (2006), Przeciąg. Teksty o sztuce polskiej lat 80. (2009), autobiografii Proszę bardzo (2009) i wywiadu rzeki (wraz z Dorotą Jarecką) Rottenberg. Już trudno (2014). Prowadzi dział kultura w magazynie „Vogue Polska”.