Golem

Gustav Meyrink był austriackim pisarzem, ale także okultystą i mistykiem żyjący w latach 1869-1932. Uznawany jest jako jeden z czołowych twórców fantastyki grozy oraz prekursora surrealizmu i powieści egzystencjalnej. Znawca buddyzmu, kabały i miłośnik fenomenów parapsychicznych. Znany zwłaszcza dzięki powieściom Noc Walpurgii i Golem.

Jego najsłynniejsza powieść - Golem opowiada o losach Athanasiusa Pernatha - konserwatora sztuki, jubilera i szlifierza kamieni mieszkający w Kogucim Zaułku w praskim getcie. Na co dzień wiedzie spokojne życie, wypełnione spotkaniami z kolegami oraz pracą. Wszystko zmienia się radykalnie, kiedy odwiedza go pewien nieznajomy i wręcza mu tajemniczą księgę Ibbur prosząc, by naprawić uszkodzony inicjał "I". Pernath nie pamięta jednak nic z owego spotkania, ani tym bardziej twarzy swojego gościa. Przeglądając powierzoną mu księgę, napisaną na dodatek w nieznanym mu języku, doznaje wizji i od tamtej pory wszystko ulega zmianie. Szczególnie porażająca jest dla niego wizja olbrzymiej kobiety ze spiżu...

Tytułowy Golem to istota z gliny, przypominająca człowieka, lecz pozbawiona własnej wolnej woli. Według legendy postać tę stworzył rabin Jehuda Löw ben Becalel - żydowski uczony, filozof, mistyk, kabalista, alchemik i astrolog oraz matematyk, żyjący w XVI wieku. Golem miał powstać jako odpowiedź na prześladowania praskich Żydów, których podejrzewano o bezbożne praktyki i okultyzm. Maharal ulepił więc z gliny wielką postać człowieka, którą następnie ożywił za pomocą rytuałów i modłów, na koniec wkładając do ust Golema pergamin ze słowem. Jednak była to niema i bezmyślna kopia człowieka - zdolna jedynie do wykonywania rozkazów i poleceń.

Postać Golema, jak i jego legenda jest mocno związana z Pragą. Tam też Meyrink umiejscowił akcję swojej książki. Jest to miasto przesycone duszną i ciężką atmosferą, pełną brudnych zaułków i ulic. Choć w praskim getcie spotkamy najrozmaitsze osoby, to są to jednak w dużej mierze Żydzi. Spotkamy tutaj cały przekrój pokoleń - od młodych, aż po starszych, a każdy z nich ma jednak swoje własne interesy i plany, co niesamowicie osadza powieść w opisywanym mieście. Autor rewelacyjnie opisuje Pragę - czytając można poczuć się, jakbyśmy wraz z Pernathem przemierzali uliczki tego miasta.

Powieść Meyrinka nie należy do najłatwiejszych książek w odbiorze, zarówno pod względem językowym jak i mnogości symboliki. Nie ma co tego ukrywać. Dlatego też nie mam zamiaru jej interpretować a jedynie opisać moje wrażenie po jej przeczytaniu. Golem jest książką napisaną bardzo tajemniczym i niedosłownym językiem, pełnym różnych symboli i niedopowiedzeń. Osoba niezaznajomiona z kabałą, mistycyzmem, czy okultyzmem zdecydowanie nie zrozumie wielu z wydarzeń oraz scen, jakie autor pokazuje w swojej książce. Podobnie czytelnicy nie znający wcześniej choć troszkę realiów legendy o Golemie, mogą nie w pełni zrozumieć dlaczego postać ta pokazuje się na terenie Pragi i jest ważną częścią fabuły książki. Co ciekawe, Golem jawi się na kartach powieści jako postać niezwykle tajemnicza - ludzie widzą go kątem oka jak gdzieś się skrada, jak wędruje, lecz nigdy nie mają z nim bezpośrednio do czynienia. Przez bohaterów powieści postać ta jest traktowana jak element Pragi a nie jako postać z legendy. Niesamowite jest zatem jak w powieści świat realny przenika z tym fantastycznym, tym znanym z legend, do tego stopnia że wraz z Pernathem nie wiemy, co jest prawdziwe a co jest ułudą. Jeśli miałbym jednak napisać co takiego zabrakło mi w książce, to jest to zdecydowanie posłowie. Wiele z wydań Golema posiada je, dlatego szkoda, że wydawnictwo nie zamieściło takowego. Z nim myślę zdecydowanie łatwiejszy byłby odbiór tej książki i więcej osób mogłoby po nią sięgnąć.

Choć od wydania Golema minęło już ponad 100 lat, to książka jest wciąż wznawiana i czytana przez kolejne pokolenia. Jest to powieść niezwykła, którą można odkrywać czytając ją nawet raz za razem i za każdym zwrócimy na coś innego uwagę. Dopełnieniem jest wspaniałe wydanie - twarda oprawa z obwolutą z piękną okładką. Jeśli zatem szukacie trudnej i wymagającej lektury, pełnej symboliki, tajemniczości, to będzie to lektura dla Was! Polecam!

Za możliwość przeczytania książki serdecznie dziękuję Wydawnictwu Zysk i S-ka!

hrosskar.blogspot.com

„Golem? […] Zamknięto go w krainie opowieści, aż pewnego dnia wydarzy się coś, co go na nowo wróci do życia.”

Literatura wciąż się rozwija – brnie do przodu udekorowana w nowoczesne słowa czy aktualne wydarzenia. Na przestrzeni dziejów przechodząca metamorfozę, nabierająca pewności siebie i coraz większej odwagi, by móc poruszać tematy, o których kiedyś z pewnością by się nie mówiło. Istnieją jednak takie książki, dla których czas staje w miejscu. Pomimo upływu lat wciąż zaskakują, przynosząc niesamowite doświadczenia i niezastąpioną atmosferę osnutą zapachem przeszłości. Klasyki – powieści, po które wciąż chętnie sięgamy, bo każde z pokoleń może odkryć w nich coś nowego i coś własnego. Taką książką, wciąż aktualnym numerem jeden wśród literatury ezoterycznej, jest „Golem” Gustava Meyrinka. Zapraszam więc do świata okultyzmu i snu, w którym owiewająca życie tajemnica przygotowuje paletę nietuzinkowych wrażeń.

Wycinacz kamei i konserwator sztuki, Athanasius Pernath, zamieszkuje wiekową kamienicę w praskim getcie. Pewnego dnia przychodzi do niego dziwnie zachowujący się mężczyzna, który pozostawia u niego tajemniczą księgę „Ibbur” , a następnie znika. Zadaniem Pernatha jest podreparowanie uszkodzonego inicjału. Zabierając się do pracy, mężczyzna zauważa coś bardzo nietypowego. Słowa nieznanego dotąd języka starego tomu stają się dla niego zrozumiałe, a on sam doświadcza wizji, która będąc snem przekształca się w rzeczywistość.

Tymczasem w miasteczku panuje popłoch na wskutek wieści o pojawiającym się Golemie. Zagadkowa postać, według wierzeń powracająca pośród ludzi co trzydzieści trzy lata, przyprawia o mdłości tych, którzy obawiają się jej spotkania. Wkrótce ginie człowiek. Morderstwo, budzące strach i niepokój, staje się zaledwie początkiem skomplikowanej intrygi, a mroczna strona dopiero się rozkręca.

Gustav Meyrink, okultysta i mistyk zwany Szatanem z Pragi, stworzył powieść opierając się na starej legendzie o Golemie. Według porzekadeł, tajemnicza postać, pozbawiona duszy, została wykreowana przez praskiego rabina, który za pomocą zakazanych rytuałów i magii ulepił z gliny człowieka i tchnął w niego życie. Golem, działając na polecenie własnego twórcy, był jego obrońcą. Kiedyś jednak, wpadając w szał, zaczął zabijać swoich sprzymierzeńców. Właśnie ta postać, owiana legendami i wielką zagadką, znalazła swoje miejsce w jednej z najbardziej klimatycznych powieści literatury. Autor, wykorzystując jej wizerunek, wiąże go z księgą „Ibbur”, której tytuł oznacza „Zapłodnienie duszy”. To właśnie ona trafia w ręce głównego bohatera i to właśnie od pojawienia się tajemniczego zleceniodawcy rozpoczyna się akcja, po której wrażenia pozostają z czytelnikiem na bardzo długi czas.

Athanasius Pernath, człowiek z niejasną przeszłością, na wskutek leczenia załamania nerwowego żyje z pamięcią niczym tabula rasa, na temat dawnych lat nie wiedząc zupełnie nic. Napotykając na swojej drodze tajemniczego dostarczyciela dziwnej księgi, wkracza w nowy świat, błądząc pomiędzy jawą i snem, rzeczywistością realną i duchową, nie wiedząc już co jest prawdą, a co wytworem jego wyobraźni. Nieco ekscentryczny konserwator sztuki ma styczność z ludźmi niemniej wyjątkowymi, aniżeli on sam. W niedługim czasie do jego mieszkania wpada naga kobieta, a wydający się być szaleńcem Charousek, pragnąc zemsty nie cofnie się przed niczym, nawet przed odebraniem komuś życia.

Owiana okultyzmem, magią i nieustanną aurą tajemnicy powieść, to dziedzictwo, które prowadząc drogami starego języka przedstawia historię tak mroczną i ciekawą, że wkraczając w jej świat naprawdę trudno o nim zapomnieć. Pełna symboliki, niebezpiecznych kart tarota i filozoficzno-mistycznej kabały, wprowadza czytelnika na inny poziom, dekorując klimat mgłą snu, gdzie nic nie jest pewne, ale wszystko możliwe. Brodząc pośród zagadki, delektując się niebanalną narracją i zapachem minionych lat, odbiorca ma przed sobą kawał ciekawie zaplanowanej intrygi. Niebezpieczeństwo szaleńczej zemsty, morderstwo i zaskakujący finał – to jedne z elementów całej fabuły, która pomimo sędziwego wieku wcale nie traci na jakości.

Autor książki, którego życie również nierozłącznie związane było z ezoteryką, przedstawia kawałek innego świata, tworząc przy tym powieść grozy, która swoją odmiennością może stać się powodem niejednej ciarki na plecach czytelnika. Wykorzystując legendarną postać, podsyca apetyty, bo nie od dziś wiadomo, że magia i jej wytwory, siejąc strach i ekscytację, znalazły wielu fanów – nie tylko w realnym życiu, ale przede wszystkim w literaturze.

Sięgnięcie po powieść stworzoną w 1915 roku nierozerwanie wiąże się z literacką wędrówką pomiędzy nieaktualnym już językiem i nie zawsze zrozumiałymi słowami. W samym stylu wypowiedzi wyraźnie odczuwalne jest odciśnięte piętno mijającej przeszłości, ale przecież nie da się przełożyć Golema na język współczesny, bo wtedy z pewnością straciłby swój urok. Nie jest jednak wcale tak źle, ponieważ ogólny sens wykreowanych zdań jest jak najbardziej zrozumiały. Chodzi tutaj głównie o pojedyncze wyrazy, które nie zawsze przybierają taką formę, jak w czasach obecnych. Gustav Meyrink, człowiek z niebanalną historią i wyobraźnią, nie szczędzi barwnych porównań, epitetów i opisów. Książka jednak nie jest przesadnie długa, a na jej stronach dzieje się całkiem sporo. Nie można więc powiedzieć, że cokolwiek, co zostało tutaj napisane, jest zbędne, bo całość wydaje się imponująca i z pewnością zasługuje na miano klasyka, do którego warto wracać.

Wraz z pierwszą stroną czytelnik wstępuje w środek akcji, która budując klimat snu nie od razu zostaje zrozumiana. Rozpoczynając moją przygodę z Golemem miałam w głowie delikatny mętlik, który jednak od początku podpowiadał mi, że mam w ręku coś niezwykłego. Kiedy sytuacja stała się klarowna i jasna, wstąpiłam w krąg przygody, która prowadząc ścieżkami mroku i magii, nie chciała mnie wypuścić. I chociaż książka jest wyraźnie inna od współczesnych powieści grozy, warto ją przeczytać, choćby właśnie z takiego powodu. Orientalny klimat przeszłości i owiana w legendy fabuła to wyjątkowe elementy składające się na oryginalną i bogatą treść. Takich dzieł nie da się ocenić, bo nikt z nas nie jest upoważniony do tego, by umieć stanąć twarzą w twarz z dziedzictwem i odpowiednio go skomentować. Magia, ezoteryka i sen – jeżeli macie ochotę na taką pozostałość aktualnej wciąż przeszłości – sięgnijcie po Golema i sami przekonajcie się o tym, jakie piętno odciśnie na Was autor i jego niezwykła koncepcja.